جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آياتي كه درباره حضرات معصومين عليهم السلام نازل شده و مشتمل بر فضيلتي از فضائل آنان مي باشد در فصولي گرد آورده شده و آنها را بترتيب سوره ها در هر فصلي آورده و ترجمه و تفسير مي كند و تفسير وي از احاديث اهل بيت عليهم السلام گرفته شده است . در اين نسخه آيات مربوط به حضرت پيامبر اكرم «ص» و آيات ولايت اهل بيت و بعض از فضائل حضرات اميرالمؤمنين عليه السلام آمده و «جلد قصص» ناميده شده و روز پنجشنبه پانزدهم جمادي الثاني 1230 بپايان رسيده است . (سيد احمد اشكوري) ]مرعشي 26/264 ؛ معجم التراث الكلامي 79/1؛ كشف الاستار 480/3 ؛ ادبيات فارسي، استوري، 245/1؛ مشار فارسي 128/1[

استخراج نامهاي معصومان است بطريق زبر و بينات از آيات قرآن در باب يكم كه در نسخه ماهست درست مانند مصيئي الاعيان خوانساري ش1/1196(ف2351)و تا اندازه اي هم مانند رساله عبي محمد بن منصور بن صدر حسني حسيني(ش2/2145ص837ج9) «دانش پژوه» [دانشگاه تهران 10/1759؛]

1. درباره مبدء و معاد يا عقائد اسلامي در 1221 به نظم اردو ، در اواخر آن آمده است : اخركت مين تاريخ هي اس كتاب ، بهر آخرت نامه نام اين كتاب . ( محمد تقي دانش پژوه )

دانشمند دواني در اين گفتار از سخن خداي و كلام نفسي بحث ميكند . (محمد تقي دانش پژوه) آغاز كتاب: بسمله . المبحث الاول في اثبات كونه متكلما و تفسير الكلام النفسي الذي اثبتوه . انجام كتاب: و لاشك ان الخبر الكاذب لوكان من افراده الممكنة بهذا المعني لم يصح كون جميع اخباره صادقة . و الله اعلم . تمت. [دانشگاه تهران 3/523]

اين حاشيه دوم صدرالدين محمد بن ابراهيم حسيني دشتكي شيرازي است بر شرح جديد تجريد و محشي در مقدمه اين حاشيه ضمن اعتراض به جلال الدين دواني مي گويد از اين جهت به نوشتن اين حاشيه پرداخته است كه بعضي از طلاب مفتون بزرگي مقام نويسنده (جلال الدين دواني) مي شوند و به تجزيه و تحليل نوشته هايش نمي پردازند و در مقصد جواهر اين كتاب افادات فرزندش غياث الدين منصور را نيز مي آورد و كتاب را به نام سلطان بايزيد عثماني مصدر كرده است . «اردلان» شارح از دواني باعنوان«المتعرض» ياد مي كند و ازحواشي قبلي خود برشرح تجريد نيز ياد مي كند. بين ملاجلال دواني و سيد صدر دشتكي پنج حاشيه بر شرح تجريد قوشچي رد و بدل شده است . بدين ترتيب: 1-حاشيه دواني بر شرح تجريد موسوم به حاشيه قديم 2- حاشيه سيد صدر در رد حاشيه قديم دواني 3- پاسخ دواني از حاشيه سيد صدر، موسوم به حاشيه جديد 4- پاسخ صدر دشتكي از حاشيه جديد دواني، كه تجريدات غواشي ناميده است 5- پاسخ دواني از تجريدات غواشي كه به حاشيه اجد معروف است 6- صدرالدين دشتكي فرصت پاسخگويي از حاشيه اجد دواني را نيافت و وفات نمود. پس از وي فرزندش غياث الدين منصور دشتكي حاشيه اي در رد اعتراضات دواني بر پدرش، نگاشت. حاشيه حاضر، حاشيه دوم دشتكي است كه تجريدات غواشي نام دارد و دشتكي در آن از حاشيه ديگر خود ياد مي كند.« صدرائي/ حافظيان» ملا جلال دواني حاشيه جديد (=دوم) خود را بر شرح تجريد در پاسخ باعتراضات صدر دشتكي بر حاشيه قديم نگاشت، و صدر دشتكي به منظور پاسخ گفتن به پاسخ هاي دواني در حاشيه جديد، حاشيه اي ديگر بر شرح تجريد نگاشت و آن همين كتاب است. در فهرست آستان قدس (1/35) و ذريعه 60/117 اين كتاب به اشتباه تأليف صدرالدين دشتكي فرزند «منصور» دانسته شده و گويا اشتباه مؤلف ذريعه نيز ناشي از اشتباه فهرست مزبور است . صدرالدين در ديباچه اين حاشيه گويد : قد كنت اولا علي الشرح الجديد للتجريد ما سنح لي في اثناء المطالعه و او ان المباحثة و المناظرة . ثم لاح لي انه قد يقع ببعض اجلة الناس فيه اشتباه و التباس يحرف الكلم عن مواضعها ... و ان بعضا من ضعفاء الطلبه عن صوب الاستقامة تحول فنظر الي من يقول لجلالة شانه و لا ينظر الي ما يقول ... و بلغني ما كتب بعض من عظماء فضلاء الطلاب ... فحداني ذلك الي ان اكتب ثانياً حاشية محققة لما في الشرح و حواشيه بما لا مزيد عليه [نقل قسمتي از ديباچه از آن نظر است كه در برخي از فهرست ها اين حاشيه به اشتباه از صدرالمتالهين دانسته شده و در برخي ديگر با حاشيه نخست صدر اشتباه شده] . صدر دشتكي در دنبال سخنان بالا در ديباچه گويد كه : تدقيقات فرزند خود منصور را بخصوص در مبحث جواهر در اين حاشيه گنجانيده ام . دشتكي در همين حاشيه است كه مدعي اطباق اهل سنت بر افضليت ابوبكر شده (ص 3 نسخه مجلس). «عبدالحسين حائري» اين حاشيه تا پايان مقصد دوم است و گويند آنرا به سلطان بايزيد هديه كرده [حاجي خليفه نوشته است كه صدر دشتكي حاشيه اول خود را به سلطان بايزيد خان و مولي ابن المؤيد هديه ساخته] . وي در ديباچه گفته است كه «برخي از مطالب اين كتاب را از كتب قوم بخصوص شفا گرفته و بيشتر نام مآخذ را آورده و برخي از مطالب از ابتكارات خود او است» . «عبدالحسين حائري» اين حاشيه به حاشيه جديد شهرت دارد. آغاز كتاب: صدر کلام ارباب التجريد و ختم مقال اصحاب التوحيد حمد احد منه الابتداء و اليه الانتهاء و مشارکة الامثال و الاکفاء ثم الصلوة .. قوله اي علي آله و اصحابه الذين موصوفون بزيادة الكرم قال الشارح فيما كتب علي الحاشية قيل لم يرد به معينا بل ما يتناول متعددا ... و فيه نظر لان افعل التفضيل اذا اضيف فله معنيان... انجام كتاب: قوله و عند الآخرين، في نسبة هذا الكلام ايماء الي ضعفه فان الاختلاف الاعتبار بالجنس عند اختلافف الجهة غير بين و لا مبين و كذا قوله الاشياء المذكورة من الاعتبار غير بين و لا مبين ] وزيري 2/763؛ كتابخانه مجلس شورا 5/122-123و 5/493 و 7/93 و 10/1135؛ ذريعه 6/117؛ كشف الظنون : تجريد ؛ فهرست دانشگاه 3/232-234و ج 2313و 6/2191و 3/223 ؛ احوال و آثار خواجه نصير از مدرس رضوي 243؛ هدية العارفين 2/201؛ مجالس المؤمنين 100 ؛ فهرست آستان قدس 4/76و ج 1 ش 102 و 1/96 ؛ كتابخانه فاضليه ش 12و 8، فهرست مجلس ج 5-122، كشف الظنون : تجريد، الذريعة ج-117 . دانشگاه تهران 6/2191 و 15/4067 و 16/373 ؛ فهرست مروي 112 ؛ مدرسه فيضيه 1/84 ؛ گلپايگاني 3/1448 ؛ فهرست الفبائي آستان قدس ص 196[ شرح و حواشي: حاشية حاشية شرح التجريد (-) حاشية الأجد علي شرح تجريد الاعتقاد دواني، محمد بن اسعد (830-908) تجريدات الغواشي و تشييدات الحواشي = حاشية الحاشية الدوانية الاخيرة دشتكي شيرازي، منصور بن صدرالدين محمد (-948)

حاشيه اي است بر بخش جواهر و اعراض (مقصد دوم) شرح تجريد علاءالدين قوشچي بر تجريد الاعتقاد خواجه نصير طوسي. نسخه ديگري از اين حاشيه در جلد 11فهرست مجلس با شماره 4014 به ملا حمزه گيلاني نسبت داده شده است كه استناد فهرست به خط نسبتاً كهنه اي است بر پشت برگ آغاز . در مآخذ، حاشيه اي بدو نسبت داده اند بر اين قول خواجه :«الجوهرية والعرضية من ثواني المعقولات» كه متعلق به اوايل مبحث جواهر و اعراض تجريد است . از آنجا كه نسخه شماره 4014 مجموعه اي است شامل چند رساله و رساله پاياني، آن حاشيه ملا حمزه است بر قول خواجه و در انجام آن چنين آمده است :«لمولانا حمزة الجيلاني» شايد نوشته مورد استناد فهرست 11 بر اساس اين گواهي باشد و بنابر اين استناد به آن صحيح نيست . نسخه ديگري از اين حاشيه به شماره 1/61 در جلد 7 فهرست مجلس معرفي شده كه در آنجا نيز مؤلف ناشناس باقي مانده . «طباطبائي بهبهاني» محتمل است محشي ملا ميرزاجان باغنوي باشد . نگارنده سراسر نسخه را بارها مطالعه كرد و قرينه اي براي شناختن نيافت . « عبدالحسين حائري» اين رساله در برخي فهارس ناشناس، در برخي به باغنوي و در برخي به ملا حمزه گيلاني نسبت داده شده است. «درايتي» آغاز كتاب: قوله فناسب آه الخ . حاصل وجه المناسبة انه لما كان وجود العرض متوقفا علي وجود الجوهر . فكان الجوهر مقدماً بالطبع ... قوله . من قدم مباحث الاغراض الخ فان رجح نظر قدم مباحث الجوهر بان الاعراض مطلقا . انجام كتاب: قوله لكونه مما ثلا للحصول الثاني في ذلك الحيز الخ يمكن ان يقال ها الكون هو الكون الاول في الحيز الاول متشابه الحركات من حيث في الحيز الاول فكونه مماثل للسكون ....... ان الحركة و السكون ماهيتمها الكون دون الحيز . تم . [مجلس شورا24/354 ؛ الذريعة 32:6 ؛ فهرست 22:11 و 96:7 ؛ مجلس شورا 7/96 و 11/22 ؛ الذريعه 6/32 ؛ حضرت معصومه 2/148 ؛ شورا 1/104/33]

حاشيه متوسطي است با عناوين «قوله - قوله» بر حاشية خفري بر شرح تجريد العقايد قوشچي.«زهره معيري» حاشيه مسيحا بر شرح تجريد قوشجي (جواهر و اعراض) بجز حاشيه ايست كه بر حاشيه خفري بر الهيات آن شرح دارد. كتابي كه اكنون در كار معرفي آن هستيم تعليقات مسيحاست بر حواشي خفري . و نزديك به روش تعليقات آقا جمال خوانساري تأليف شده و همانند او در بيشتر مسائل، عبارات ميرزا ابراهيم فرزند صدرالمتالهين را نقل و رد كرده با اين فرق كه بر خلاف آقا جمال كه با تجليل از او ياد مي كند و پس از ذكر او بعنوان الفاضل المعاصر، جمله «دام ظله العالي» يا «سمله الله» مي آورد، فسايي او را با عنوان بعض الفضلاء‌ ياد مي كند بدون هيچ گونه تجليل يا احترام و گاه نيز او را به «نفهميدن» منسوب مي دارد . در مسئله حدوث و قدم، در رد حدوث دهري كوشيده و خود قايل به زمان موهوم شده . مسئله مزبور را بتفصيل نگاشته و در پايان آن گفته است : «اين قسمت را مي توان رساله اي جداگانه قرار داد» . از صدرالمتألهين و حواشي خفري (فخرالدين سماكي حسيني) و لاهيجي نقل كرده است . (عبدالحسين حائري) آغاز كتاب: بسمله . نحمدك يا من هو لسلوك مقاصد التجريد نصير ... و بعد فيقول ... محمد مسيح بن اسمعيل الفسوي اني كنت برهة من الزمان مشغولا بمطالعة الحواشي التي علقها العلامة الخفري علي المقصد الثالث من الشرح الجديد للتجريد . انجام كتاب: و يرد علي الدفع ايضا ما اوردناه علي ذلك الجواب من عدم كفاية ... فبعد التامل في المقام و الاحاطة باطراف الكلام يظهر ان الدست للمعتزله فتامل [كتابخانه ملي 19/254 ؛ مجلس 5/99 ؛ مرعشي 2/216 ؛]

حاشيه بر شرح قوشچي بر تجريد طوسي در مبحث وجود ذهني نوشته 981 بدستور «صاحب الكتاب» و بحث بسيار دقيقي كرده است «محمد تقي دانش پژوه» [دانشگاه تهران 9/824؛]