جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مؤلف: احتمالا سيد دلدار علي بن محمد معين نقوي نصيرآبادي لكهنوي (1166-1235ق) كتابي است نسبتا مختصر با عناوين (قوله-اقول) در رد كتاب «عجاله نافعه» عبدالعزيز دهلوي (-1239ق) مؤلف در آن به رد اباطيلي كه به مذهب اماميه روا شده پرداخته است. وي بر ابواب مختلف «تحفه اثني عشريه» دهلوي نيز رديه هاي مستقلي نگاشته است. [اهدائي رهبر4-1]

اين رساله داراي 4 (مطالب) است. مولف در مقدمه سبب تاليف را چنين بيان داشته است: در اين اوان ... . نوشته اس بنظر رسيد مانند سوال و جوابي ... . لكن سائل و مسول هر دو بروش اردل و اوباش شعراي بي ننگ و نام كلمات خود را جاري كرده ا ند و بناي ناسزا و فحش و هجو و لعن و تكفير نسبت اخلال را گذارده و چون خواستته اند كه سببي از براي عمل خود قرار دهند پس اول افترائي چند را بسته اند و ناسزاهاي خود را معلق بر آنها كرده اند و م علوم است كه جواب اين جورزا كلمات كلماتي بايد باشد كه كلوخ انداز را پاداش سنگ است و لكن قواعد و رسوم ايماني باز ميدارد شخص مومن را از هرزگي اگر چه شخص مقابل مستحق آن باشد چنانكه مي فرمايد « و لا تسبو االذين يدعون من دون الله » و ميفرمايد ن ادفع بالتي هي احسن » و بهتر اين بود كه بمقتضاي آيه كريمه « اذامروا باللغو مروا كراما » اعراض از امثال اين اشخاص و اقوال ايشان كنم و لكن چون نوشته را نسبت داده بودند ببعضي از علماي اصفهاني كه در حوالي آنجا معروف است و مبادا بمحض نسبتش بآن شخص محل اعتناي يك جاهلي شود اعراض از الفاظ ركيكه آن كرده و اصل مطلبي را كه بجهة آن بناي هرزگي گذارده جواب مينويسم ديگر آن شخص هرزه خو داند با هرزگي خود و رسوايي در نزد عقلاي خاص و عام در دنيا و بسزاي خود رسيدن بعذا بهاي خوار كننده در آخرت ... . » (عبد الحسين حائري) آغاز كتاب: بمسله، حمد ميكنم خداونديرا كه نفرستاد بسوي خلق رسولي و نبيي و حجتي مگر آنكه چون دعوت كردند بسوي او، انداخت در آندعوت شيطان رجيم وسوسه خود را با ... . بعد چنيني گويد اين ضعيف خاكسار كه در اين اوان محنت اقتران نوشته بنظر رسيد مانند سوال و جوابي در حق كسيكه زبان بلغاء و بيان فصحاء ... . انجام كتاب: صاحب عبارت دخلي بمطلب كه اين شخص داشت نداشته و مطالب او از كلام او تمام بود و لكن قد ينكرا لعين ضوء الشمس ... . انه حكيم عليم و قد فرغت في عصر يوم الاثنين ... سنه 1289- [مجلس شورا 9/188]

ردي است بر بعضي عقائد كلامي اين مقفع و بيشتر به مساله اعتقاد به نور و ظلمت كه از معتقدات مجوس مي باشد، پرداخته است. اين پاسخ بر رساله اي نوشته شده منسوب به ابن المقفع [مولفات الزيدية 2/14]

ردي است از ابوحناي مستبصر بر جبريه که درآن از شيعه دفاع کرده است. [فهرست سپهسالار 5/5]

مولف که از مخالفين سرسخت شيخيه بوده واز کتاب آنها به عبارت صحيفه ملعونه نام برده به رساله اي از سوال وجوابهاي شيخ احمد احسايي دست يافته وپس از مطالعه آن اين رساله را در رد آنها نگاشته است مولف در صفحه (38ر) از رساله ديگرش درکلام بنام <شفاء القلوب> واستادانش درفقه واصول همانند شيخ جعفر کاشف الغطاء وفرزندش شيخ موسي کاشف الغطاء نام برده است. مولف بجهت تعظيم وتکريم وتمجيد بزرگان وفقهاي حوزه نجف از شيخ احمد احسايي، احترام نام برده است ولي درنهايت نظرات وي را رد ونقد مي کند، اين رساله که شروع آن درتبريز بوده در تهران دراول شعبان 1256 ق بپايان رسيده است از مطالعه آغاز رساله بر مي آيد كه يكي از علماء تبريز (كه مولف او را آخوند مكرم مي خواند و بر پشت نخستين برگ آمده كه مقصود قراچه داغي است) بر شيخ احمد احسائي در مورد ده سخن او اعتراضاتي ايراد كرده و گويا او را تكفير مي كند و مولف كه از شاگردان و طرفداران احسائي است آن ده عبارت را نقل و شرح و توجيه مي كند و هر گونه اعتراضي را بر او ناروا مي مي داند. و گاه با سخناني تند از معترض ياد مي كند. در مقدمه رساله نيز مولف به ارزش مقام علمي و معنوي شيخ احسائي اشارت دارد و اجازات و تقريظات علماء بزرگي مانند: سيد مهدي بحر العلوم، وحيد بهبهاني، سيد علي طباطبائي، ميرزا ابو القاسم قمي، شيخ جعفر نجفي، شيخ موسي نجفي، سيد رضا و پسرش سيد عبدالله شبر (كه اينان همه جز بحرالعلوم و وحيد بهبهاني استاد مولف بوده اند) را درباره او مي آورد. مولف درباره اعتقاد شيخ احسائي به معاد جسماني با تفصيل بيشتر بحث مي كند و. از كتابهاي خود رياض العارفين (كه مي گويد كتاب بزرگي است) و شفاء القلوب (كه هر دو در اصول عقائد است) نام مي برد. در چند جاي اين رساله از نتايج سوء اجتماعي كه بر اثر تفرقه هاي عقيدتي نصيب مسلمانان خاصه طبقه علماء روحاني شده است سخن مي گويد. نويسنده اي كه ظاهرا يكي از شاگردان شيخ احمد احسائي است، در رابطه با بعضي از آثار اعتقادي استاد خود و مسائلي كه وي در آنها خلاف گفته، پرسشهايي مطرح كرده و پاسخ آنها را خواسته است. مؤلف حاضر با دست يافتن بر اين كتاب كه آن را «صحيفه ملعونه» خوانده، به هر دو تاخته و رديه حاضر را بر آن نگاشته است. در اين كتاب ده عبارت از عبارتهاي احسائي مطرح شده و در آنها بحث مي شود. تأليف اين اثر در تبريز آغاز شده و به سال 1256ق. در تهران به اتمام رسيده است. (زهره معيري) مؤلف كه از شاگردان شيخ احمد احسايي است، به رساله اي برخورد مي كند كه در رد احسايي نوشته شده است او از مطالب آن رساله ناراحت شده و رساله حاضر را در پاسخ اشكالات آن مي نگارد و هيچ نامي از رساله و مؤلف آن ذكر نمي كند. او اين رساله را در تبريز شروع و در تهران اول شعبان 1256 به پايان رسانيده است (صدرائي و ديگران) پاسخ بر كتابي است كه در آن پرسشهائي اعتقادي و فقهي شده مربوط به بعضي از نوشته هاي شيخ احمد احسائي و مسائلي كه وي در آنها خلاف گفته، و آن كتاب متضمن رد بر آن پرسشها بوده و مؤلف ما با شدت بروش احسائي بر آن كتاب رد نوشته و آن را «صحيفه ملعونه» خوانده است. در اين كتاب ده عبارت از عبارتهاي احسائي مطرح شده و در آنها بحث مي شود، و نام رساله معلوم نشد كه چيست. در تبريز بتأليف اين كتاب شروع شده و در طهران بتاريخ شب يكشنبه از ماه شعبان 1256 پايان يافته است. (سيد احمد اشكوري) از محمود بن محمد تبريزي شاگرد شيخ احمد احسايي بر متن استاد خود. (دانش پژوه) از محمود بن محمد تبريزي در دفاع از آراي شيخ احمد احسايي و پاسخ بمخالفانش كه در تبريز آغاز و در تهران در ساعت 3 شب يكشنبه شعبان 1256 بانجام رسانده است. در آن درباره مخالفان آمده: «مكتب منهم صحيفة ملعونة فيها مسائل مسئولة و عبائر مرموزة سئل فيها عن حال قائلها ... فكفره قوم و سكت عنه آخرون فسلطني الله علي تلك الصحيفة الملعونة كالارضه فمزقتها، ده عبارت اين «صحيفه ملعونه» در آن آمده و خردگيري شده است. در آن از شفاء القلوب فارسي مؤلف ياد گرديد. (محمد تقي دانش پژوه) اين رساله را مؤلف كه از شاگردان شيخ احسائي بوده در رد بر اعتراضات به شيخ نگاشته است. آغاز تأليف تبريز و پايان آن در تهران در سال 1273 ه بوده است. « محمود نظري » آغاز كتاب: الهي تاهت اوهام المتوهمين و قصرت طرف الطارفين ... ... . اما بعد فيقول تراب اقدام المومنين ... . . محمود بن محمد التبريزي انه قد و جد في هذا الزمان اقوام استهوا هم الشيطان ... . حتي ادعوا علم ما لا يعلمون ... . . و قد سبق عليهم رجل قد سماه اشباه الناس عالما فتبعه لا حق لا يعرف من الحق دليلا ... . فكتب صحيفة معلونه فيها مسائل مسوله و عبائر مرموزه ... . . و المسول عنه ليس باعلم من السائل عنها ... . . فكفره قوم و سكت عنه آخرون فسلطني الله علي تلك الصحيفة الملعونه كالارضه فمزقتها كل ممزق ... . . العبارة الاولي قول او ستادي و من عليه استنادي استنادي ... . . فخر الموحدين الشيخ احمد بن زين الدين ... . . في رسالة العلم و غيره و هو قوله ... . العلم. قسمان علم قديم هو ذاته و علم حادث. انجام كتاب: و منعتهم عن التكفير فلم يجدي بهم نفها بل زادهم شدة و حرصا و لذا زاد غيظي فطويت كشحي عنهم و اعتزلت منهم و كتبت في ردهم رسائل متعدده و كتبا متكثره ليردعهم عما يعلمون ... . . و شرعت في تاليف هذه الرساله في دار السلطنه تبريز و ختمتها في دار الخلافة تهران و صينت الحدثان ... . . و كان ذلك في الساعة الثالثه من ليلة الاحد من شهر شعبان. سنه ستة و خمسين بعد الماتين و الالف مستعجلا حريصا علي اتمامه. تم في ثلاثه عشر من شهر شعبان سنه 1263 في دار الخلافة طهران في دار النواب الاشرف الو الا شاهزاده كيكاوس ميراز طول الله عمره و زاد دولته. [مرعشي 15/49؛ كتابخانه ملي 18/216؛ مجلس شورا 22/96؛ دانشگاه تهران 12/2757]

ميرزا ابراهيم شيرازي ردي بر حاج کريم خان کرماني درموردعقائد شيخيه نگاشت، مؤلف اين رساله را بر ميرزا ابراهيم وبه دفاع ازآراء پدرش تأليف کرد، مجموع اقوال ميرزا را بر چند نوع تقسيم کرده وهر نوع را با چند فصل رد کرده است آن را درسال 1281 در قريه لنجر ازقراي کرمان به پايان برده است شخصي بنام ميرزا ابراهيم (شايد شيرازي) ردي بر حاج كريم خان كرماني نوشته و عقائد شيخيه را در آن پاسخ گفته، و كتاب حاضر را مؤلف در تثبيت اعتقادات پدرش و پاسخ از گفته هاي ميرزا نگاشته است. مجموع گفته هاي ميرزا را به چند نوع تقسيم نموده و از هر نوع يكجا طي فصولي چند، پاسخ مي گويد و اين كار بسال 1281 در قريه لنجر از قراي كرمان پايان يافته است (سيد احمد اشكوري) [التراث العربي 3/90]