جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شرح مختصري است بر قصيده «بدء الامالي» سراج الدين فرغاني (575)، در آغاز اين شرح بيتي افزوده شده كه در نسخه هاي ديگر ديده نميشود، پس از شرح بيت ها مسائلي از اعتقادات مي آورد. مؤلف در پايان شرح گويد: اين شرح امالي از تقارير معتصم بحبل المتين الباري ؟ در ويزه ننكرهاري. . و چون پيش از اين نيز بدين مضمون شرحي افتاده بود اما بعضي الفاظ نامناسب در آن مسطور و مزبور بوده اكنون از آن عدول نموده بعبارت ديگر آوردم. (سيد احمد اشكوري) شرح و ترجمه مختصري است با سربندهاي «مسئله-مسئله» بر قصيده لاميه «بدء الامالي» سراج الدين علي بن عثمان اوشي فرغاني حنفي (-575ق) كه در سال 569ق. به نظم كشيده است. درويزه در اين شرح، بيت دوم قصيده (مليك مالك مولي الموالي) را بر بيت اول قصيده (يقول العبد في بدأ ... ) مقدم كرده است. با توجه به عبارات پايان شرح -كه نسخه حاضر فاقد آن است-، اين شرح در واقع شرح دوم درويزه است كه پس از شرح نخست خود موسوم به «بحراللئالي» نگاشته است. فهرست نويس كتابخانه مرعشي آن را از «حافظ علي محمد» كاتب نسخه دانسته است. ترجمه و شرح كوتاهي است از قصيده «بدء الامالي» سراج الدين علي بن عثمان اوشي كه شارح نخست نام مصنف را امام محمد اويسي آورده است وي در پايان شرح گويد ابتداء‌ اين قصيده را شرحي نمودم كه بعضي الفاظ آن نامناسب بود و از آن شرح كه نامش «بحر اللالي» بود عدول كرده و اين شرح را بعبارت بهتر نگاشتم. در دانشنامه ادب فارسي (3: 397) آمده است كه ننگرهاري ترجمه و شرح ديگري نيز به زبان پشتو بر قصيده بدء الامالي نوشته كه در سال 1301ق به چاپ رسيده است. (مرعشي نجفي، محمود) شرحي است با عنوانهاي « قوله ـ‌قوله » برقصيده معروف بدء الامالي، با اين مطلع: (شعر) يقول العبد في بدء الامالي ** لتوحيد بنظم كاللالي (صدرائي خوئي، علي) آغاز كتاب: مليك مالك مولي الموالي له وصف التكبر و التعال يعني خدا بادشاه بادشاهان است و خداوند خداوندان است مراو را سزد صفت بزرگي و برتري ... انجام كتاب: آمرزيده دارد مصنف مراد شارح را ... بحرمت محمد آخر الزمان صلي الله عليه و سلم ... اكنون از آن عدول نموده بعبارت خوب و رمزي مرغوب در حيز شرح بيان نموده شد. [فهرستواره كتابهاي فارسي 9/380؛ دانشنامه ادب فارسي (افغانستان): 3/397؛ جامع الشروح و الحواشي 1/500؛ كشف الظنون 2/1349؛ مرعشي 35/389؛ ]

احمد بن محمد امين استانبولي (فهرست سرايوو 428: 1 ريو (4 و 238) از دو شرح آن ياد كرده است. (محمد تقي دانش پژوه) [نشريه 11/433]

اصول اعتقادي را با روشي آميخته به فلسفه و عرفان و با استفاده از آيات و روايات به تفصيل در چند فصل پرداخته، مؤلف بسال 1312 بتأليف اين كتاب را شروع كرده است. (سيد احمد اشكوري) آغاز كتاب: الحمدلله الاول بلا اول كان قبله و الاخر بلا آخر يكون بعده ... و بعد بر الواح ضماير برادران ايماني و اخلاء روحاني. [مرعشي 16/145؛ فهرستواره منزوي 9/137]

مختصري است در بيان ايمان شامل دو مقدمه. مقدمه اول: در وجوب ايمان شامل تعريف اصول دين (توحيد، عدل، نبوت، امامت و معاد)، مقدمه دوم: در دليل ايمان و بيان اصول دين است. عنوان دقيق رساله و نام مؤلف آن در منابع به دست نيامد. [اهدائي رهبر 4-1؛ ]