جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در مطالب متفرقه درباره اصول دين و امامت. گزيده اي است از كتاب هداية الطالبين (في اصول الدين) خود مؤلف، وي از عالمان بزرگ و صاحب تأليفات بسياري است، او از شاگردان صاحب جواهر و داماد ملا محمد جعفر شريعتمدار استرآبادي بوده و در تهران اقامت گزيده و به سال 1321ه در همانجا در گذشته است. كاتب در آغاز و انجام نسخه، مطالب كوتاهي درباره مؤلف و كتاب وي نگاشته است. اندكي از آغاز و انجام نسخه همچون آغاز و انجام هداية الطالبين چاپي است. «سيد محمود مرعشي» [ميراث شهاب س7ش1-/2 34؛ مرعشي 38/15]

تأليف: 1226 هـ. ق. نويسنده مي گويد: من اصل اين رساله را بعربي در قضا و قدر پرداختم و از آراء علما و بزرگان قوم در اين باره آنچه لازم بود آوردم و چون نفع آنرا براي مسلمان هاي فارسي زبان لازم دانستم بترجمه آن بفارسي دست زدم تا مسلمانان فارسي زبان نيز از آن بهره مند شوند. (عبدالله انوار) اصل رساله به عربي و ساخته خود مولف در 1222ق و او آن را به درخواست گروهي از دوستان آن را به فارسي در 24 صفر 1226ق ترجمه كرده است. آغاز كتاب: بسمله. الحمدلله الذي قضي و قدر و احكم ابداع العالم و دبرو فضل علي انواع البديع نوع البشر ... اما بعد چنين گويد غريق بحر خطا راجي رحمت خداوند جليل علي بن اسمعيل چون احاديث قضاء و قدر را مختلف و مضطرب ديده چنانچه در بعضي آنها نهي از خوض بحر عميق شده ... بنظر قاصير و فكر فاتر اين اقل خلق الله رسيد كه رساله در اين باب تاليف نموده جمع اقوال و اخبار كرده انجام كتاب: هرگاه در خانه كس است يك حرف بس است اعاذ الله من القبايح و التبعات و وفقنا لعمل الطاعات و الخيرات حتي يبلغنا الي اعلي الدرجات و نيل القرابات انه قاضي الحاجات و مجيب الدعوات و قابل التوبات و مبدل السيئات حسنات والحمدلله اولا و آخرا وصلي الله علي محمد و آله الطيبن الطاهرين كثيرا كثير. [الهيات تهران ص 742؛ فهرستواره منزوي 6/105؛ كتابخانه ملي 2/186 با نام علي بن اسماعيل براي مؤلف]

منظومه ايست از حکيم رکنا و جز جبر اختيار او که در جنگ شماره 15/2931 ديده مي شود (سپه 4/5-51). رساله قضا وقدر حدود 65 بيت است و به غير از جبر و اختيار اوست. حكيم ركنا در كاشان زاده شد و در نزد شاه عباس صفوي از سال «995-1038» محبوبيت پيدا كرد. به علت مي گساري از دستگاه رانده شد و به هندوستان رفت. پس از جهانگردي به ميهن خود بازگشت و در كاشان در گذشت. «مدبر چهار برجي، سيف الله» آغاز كتاب: شنيدم روزي از پاکيزه رايي *سراي عاريت را کدخدايي / رخش داده بروز عيد عيدي *چون صبح صادقش مو در سفيدي انجام كتاب: كه چون سود آخر ترا زين گرم و سردست * كه چون سايه قضا دنبال مرد است [فهرست سپهسالار 5/406؛ مركز احياء ميراث 4/108؛ كتابخانه ملك 7/89 و 5/249؛ مجلس سنا 2/74 و1/237؛ مجلس شورا 8/29 و 21/242 و37/148و37/135و37/349 و 1/538/29؛ مجلس 8/29؛ دانشگاه 14/3696؛ الذريعه 17/146؛ منزوي 4/3043؛ دانشگاه تهرن 8/101 و 9/1207و 17/6و 17/228 و 16/698 و 37/206 و 9/1403؛ نشريه 7/135؛ الذريعة 17/146؛ نسخه هاي خطي فارسي 4/3043؛ دانشگاه تهران 14/3696 و 14/3696 و 14/3889؛ مجلس8/29؛ سپهسالار/4؛ مجلس شورا 3/569و 1/556/29؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامي 1/195؛ فهرست مشترك نسخه هاي خطي پاكستان، اسلام آباد 7/881]

کتاب مناظره ای است بین «حسینه» و «ابراهیم»

در مقدمه و هفت باب و خاتمه براي پادشاه صفوي. (محمد باقر حجتي) [الهيات تهران ص 51؛ فهرستواره منزوي 9/280]

ملك الشعراي دربار جهانگير پادشاه هند است. مثنوي پيرامن 160 بيت. آغاز كتاب: شنيدم روزي از طرز آشنائي عروس نكته را برقع گشائي [الذريعة 9/636؛ فهرست ادبيات 165؛ كتابخانه ملك 8/212؛ مجلس شورا 8/21 و 36/430؛ منزوي 4/3046]

ترجمه مناظره محمد بن علي ... بن ابي الجمهور احسايي از دانشمندان شيعي قرن دهم هجري است با فاضل هروي عامي درمشهد رضوي. ازاين مناظره چند ترجمه سراغ داريم نسخه حاضر گويا ترجمه جلال الدين محمد بن محمد کاشاني (پايان ترجمه 1001ق درهند) از مناظره مذکور است. از سنجش اين ترجمه با متن عربي روشن مي شود كه مترجم همه اين رساله را ترجمه نكرده است بلكه به ترجمه زبده آن پرداخته است. چند ترجمه فارسي از اين رساله مي شناسيم كه عبارت است از ترجمه محمد اشرف بن علي نقي اقدس شريف حسيني مشهدي كه به نام شاه سليمان صفوي (1077- 1105ق) به سال 1090ق انجام شده است. ترجمه اي كه در نامه دانشوران 3/379-416 آمده كه برخلاف تصور برخي از آن جلال الدين محمد كاشاني نيست. ترجمه اي كه الذريعه از آن نوروز علي بسطامي دانسته كه در كتاب خود «فردوس التواريخ» درج كرده. كه با مقايسه و تطبيق با آنچه در نامه دانشوران ناصري چاپ شده معلوم مي شود كه اين ترجمه عينا همان است كه در نامه دانشوران ناصري بوده و بسطامي عينا آن را در كتاب خود گنجانيده است. ترجمه جعفر بن حسين موسوي اصفهاني (1090- 1158ق) كه نسخه اي در مجموعه محدث ارموي دارد. و يكي هم همين ترجمه جلال الدين كاشاني است كه در آغاز آن گويد: « ... با وجود قلت بضاعت و عدم استطاعت در ترجمه زبده آن شروع كرده به فاتحه و سه مبحث مرتب نمود». و در 19 شعبان 1001 در هند ازين ترجمه فراغت يافته است. از: ملاي هروي و محمد جمهور؛ ‌مترجم: محمد بن محمد شهير بجلال الدين كاشاني؛ ‌زمان ترجمه: سال 1001 هـ. ق. مترجم مي گويد بسال 1001 هـ. ق. در يكي از بلا دهند بخدمت برادري از اخوان الصفا رسيدم و بحسب اتفاق رساله مناظره ملاي هروي و شيخ الشيوخ محمد جمهور بدستم افتاد و آنرا از عربي بفارسي باقلت بضاعت علمي ترجمه كردم. درين رساله مباحق ديني و پاره اي از مسائل عرفاني شرح و تبيين شده است. (عبدالله انوار) اصل مناظره به عربي و در سال 878 در شهر مشهد ميان ابي جمهور احسايي با يكي از شيوخ دانشمند سني مذهب هرات پيرامون مسئله امامت واقع شد. قاضي نورالله شوشتري بخشي از اين ترجمه را در «مجالس المؤمنين» آورده است. در اين ترجمه از دانشمند هرات به «مولوي» و از ابن ابي جمهور به «شيخ الطائفة» تعبير شده است. (ابراهيم ديباجي) آغاز كتاب: ثنا و محمدتي كه زبان بحكم انت كما اثنيت علي نفسك بعجز و قصور معترف باشد شايسته ذات مقدس قادري است كه به قدرت كامله و حكمت بالغه ذرات ... و تارك مبارك در يتيم سلسله نبوت را يعني خاتم انبيا و رسل باعث ايجاد جزو و كل ... بدان كه اقل الخليقه با لا شيئي في الحقيقه المحتاج الي فيوضات وهاب الاماني محمد بن محمد الشهير به جلال الدين كاشاني در سنه احدي و الف در بعضي بلاد هند ... از بعضي اعزه معتمد الاقوال و مستقيم الاحوال مروي است كه در سنه ثمان و سبعين و ثمان مائه در مشهد مقدس امام ثامن ضامن علي بن موسي بن جعفر الملقب بالرضا ... در منزل خلف اولاد نبي و ولي سيد محسن بن سيد محمد رضوي قمي ... انجام كتاب: شيخ محمد فرمودند كه بعد از اين معلوم نيست كه مولوي را توانيم كه ملازمت كنيم ... بعد از آن حقيقت احوال او معلوم نشده الحمد لله علي ظهور الحق و بطلان الباطل و نستغفر الله علي الزيادة و النقصان. تمت بالخير في ليلة الجمعة تسعة عشر شهر شعبان من شهور سنة احدي و الف علي يد الفقير الي الملك المعين جلال الدين. [فهرست آستان قدس 4/46 و 11/66؛ كتابخانه نوربخش 2/24؛ فهرستواره منزوي 9/216 و 9/553]