جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

درباره کتاب العثمانيه جاحظ و رديه های آن قبلا نوشتيم که عثمانيه جاحظ را شماری از معاصران و متأخران او از شیعه و معتزله مورد نقد و نقض قرار دادند. با اين وصف متأسفانه عمده اين رديه ها از ميان رفته است. می توان گفت مهمترين مسائل بحث امامت در تشيع بعد از عصر جاحظ به نحوی پاسخ به کتاب عثمانيه بوده و بنابراين ادبيات رديه نويسی اماميه حامل مهمترين انديشه های آنان در بحث امامت بوده است. از ميان رفتن اين رديه ها خسران عظيمی است برای تاريخ پژوهان و عالمان شيعی، با اين وصف بايد گفت کتاب الشافي شريف مرتضی در بخش هایی از کتاب در حقيقت بيش از آنکه پاسخ به بخش امامت کتاب المغني باشد پاسخی است به دعاوی عثمانيه در کتاب جاحظ. البته قسمتی از مباحث شريف مرتضی رديه بر استدلالات معتزليان غير شيعی در زمينه امامت است اما با مقايسه کتاب العثمانيه جاحظ با المغني (قسمت امامت) معلوم می شود که جاحظ یکی از منابع اصلی الهام قاضي عبدالجبار و برخی از اسلاف معتزلی او در رد بر مباحث امامت و نص بوده است. بنابراین شريف مرتضی حافظ بخشی از ميراث شيعی و رديه های آنان بر کتاب عثمانيه است. با وجود آرای ابتکاری در بحث امامت می دانيم که شريف مرتضی در الشافي بر نوشته های اسلاف متکلم شيعی خود هم تکيه بسيار داشته، از شيخ مفيد تا نوبختی ها و ابن قبه و حتی ابوعيسی ورّاق (که خود ردیه ای بر عثمانيه داشته است). الشافي شريف مرتضی بنياد تفکر اماميه را در بحث امامت بازتاب می دهد و حامل مهمترين بحث ها و مبانی اماميه در زمينه بحث امامت و نص و عصمت است.

اين کتاب که در نيمه اول قرن سوم به همت ابوجعفر محمد بن عبدالله سمرقندي اسکافي (متوفای ۲۴۰ق) تأليف شده، از منابع مهم در اثبات برتري اميرمؤمنان (عليه السّلام) پس از رسول گرامي (ص) بر همگان است. المعیار والموازنه بيانگر انديشه و باور گروه معتزليانِ بغداد است، که پس از پيامبر(ص) به برتري علي (عليه السّلام) ايمان داشتند، اما با وجود اين امامت مفضول بر فاضل را نيز روا مي داشتند. با توجه به اينکه بسياري از خطبه ها، نامه ها و کلمات قصار اميرالمؤمنين (عليه السّلام) در آن آمده است، در این باره از دو جهت داراي اهميت است: ۱. خطبه هايي که در آن آمده و از نگاه سيد رضي پوشيده مانده و يا مصلحت در گزينش آن نبوده است. ۲. کتاب مرجع استوار و محکمي براي مطالب نهج البلاغه و پاسخ گوي اعتراض هاي مغرضان و کم اطلاعان درباره نهج البلاغه است . کتاب المعيار و الموازنه بسان بسياري از کتابهاي ديگر در پاسخ به پرسش برخي از پرسشگران نگارش يافته است. نگارنده نخست سبب و انگيزه مردم را از انحراف از اميرمؤمنان (عليه السّلام)، کينۀ گروهي و تعصب جاهلي مي داند. آن گاه روايات بزرگان صحابه را دربارۀ فضيلت علي (عليه السّلام) نقل مي کند، و بي ارزش و تباهي روايات رسيده از پاره اي اصحاب عادي در مفضول بودن حضرت آورده و به نقد آنها مي نشيند. سپس به مقايسه رفتار اميرالمؤمنين عليه السلام با عثمان؛ و ذکر داستان خودداري گروهي از بيعت با ايشان و بردباري و سعه صدر حضرت پرداخته، و پس از آن جنگ جمل را بررسي مي کند. در ادامه، مسايلي چون پايبندي علي (عليه السّلام) به اصول مکارم اخلاق و اجتماع همه ي محاسن در ايشان را با استناد به احاديث مقبول اهل سنت ثابت مي کند. عناوين برخي از موضوعات مطرح شده در کتاب چنين است : - اثبات برتري علي (عليه السّلام) به دليل رواياتي که از بزرگان اصحاب نقل شده است؛ - مقايسه ميان گذشت و شکيبايي و بزرگواري علي (عليه السّلام)، و سخت گيري و تندخويي کساني که پيش از او بوده اند؛ - ذکر آنچه که ميان اميرمؤمنان (عليه السّلام) و کساني که با او بيعت کردند و شکستند؛ - ذکر انواع مخالفان و ستيزه گران با حضرت؛ - روش تحقق امامت و وصف چگونگي بيعت مردم با حضرت؛ - شرح و بيان برتري امام (عليه السّلام) به تمام افراد بشر پس از انبيا و پيامبران؛ - کلمات قصار از امیرمؤمنان (عليه السّلام)؛ - بياني مختصر در پيوند برادري مهاجر و انصار و پيامبر و علي (عليه السّلام)؛ - حديث غدير و تواتر آن نزد مسلمانان؛ - حديث منزلت و اينکه پيامبر (ص) همه نيکويي ها و بلندي هاي مقام و منزلت را غير از شأن نبوت به حضرت امير(عليه السّلام) عطا فرمود. چاپ المعیار والموازنه تصحيح و تحقيق مرحوم علامه محمد باقر محمودي، سال ۱۴۰۲ ق در بيروت؛ بارها از سوی ناشران مختلف چاپ شده است. ترجمه المعیار والموازنه ترجمه دکتر محمود مهدوي دامغاني (ترجمه از روي نسخه چاپ شده با تحقيق آقاي محمودي)، چاپ نشر ني به سال ۱۳۷۴. منابع: مقدمه علامه محمودی بر المعیار والموازنه؛ مقاله در معرفی المعيار و الموازنه از ابوالفضل حافظيان بابلي (کتاب ماه دين ـ شماره ۴۷ و ۴۸، شهريور و مهر ۱۳۸۰)

در دین اسلام احکام خاصی برای کودک وضع شده است که برخی جنبه سلبی و برخی دیگر جنبه ایجابی دارند. در جنبه سلبی بنا بر نظر مشهور می‌توان به عدم صحت معامله کودک و در جنبه ایجابی می‌توان به لزوم وجود قیم در امور مالیه و غیر آن اشاره کرد. اسلام به علت جهان شمول بودن و عدم محدودیت، برای تمامی افعال مکلفین احکامی را ارائه کرده است که این احکام در...

«کلام و جامعه» مجموعه‌ای است در ۶ مجلد که به مباحث کلامی مسلمانان در سده‌های دوم و سوم می‌پردازد. جلد نخست آن نزدیک به سه سال پیش منتشر شد و اکنون دومین جلد آن نیز در آستانه انتشار قرار دارد.