جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫نوشتار حاضر، ترجمه کتاب نقش تقيه در استنباط تأليف نعمت‌الله صفري به زبان اردو است، که به تشريح چيستي تقيه، اهداف آن، محدوده استفاده از تقيه در استنباط فقهي، تاريخچه تقيه در فقه اماميه و نقش تقيه در فهم نصوص فقهي مي‌پردازد. نويسنده مي‌کوشد ضوابط حاکم بر بهره‌گيري از تقيه و کشف آن در نصوص روايي را بررسيده و امکان حمل کردن يک روايت بر تقيه در صورت تعارض با روايات ديگر را تبيين کند. وي بدين منظور ابتدا در مقدمه با اشاره به ضرورت بحث از تقيه در فقه اماميه، حمل کردن برخي احاديث در باب تعارض ادله روايي با يکديگر را يکي از آسان‌ترين و شايع‌ترين راه‌هاي رفع تعارض از روايات برشمرده و ضرورت توجه به ويژگي‌هاي مذهب در زمان ائمه( بر حمل کردن روايات بر تقيه تأکيد کرده و جايگاه آن در استنباط احکام فقهي و کشف ضوابط، ملاک و علل تقيه را روشن مي‌سازد. او در اين زمينه علاوه بر استفاده از روش فقهي و اصولي، از روش رجالي، تاريخي و روش حديثي نيز بهره برده است. نگارنده تحقيق خود را در دو فصل ارائه مي‌کند. او در فصل اول کلياتي درباره حمل بر تقيه نگاشته و به دسته‌بندي و بيان روايات تقيه، تاريخچه استفاده از تقيه در فقه و پيش فرض و شرايط آن مي‌پردازد. وي در فصل دوم شرايط حمل کلام امام معصوم( بر تقيه را به صورت مبسوط بررسيده و در همين زمينه شرايطي همچون: تعارض ادله روايي، عدم امکان جمع عرفي بين احاديث متعارض و توافق برخي روايات با مذهب عامه (اهل سنت) را به صورت تفصيلي شرح مي‌دهد. نويسنده همچنين رتبه تقيه را که از مرجحّات صدوري محسوب مي‌شود، در زمينه رفع تعارض ادله روايي با مرجحّات ديگر، مشخص مي‌سازد.

‫اين پايان نامه، ترجمه و تحقيق کتاب الفقه عَلَي المذاهب الخَمسة تأليف آيت الله محمّدجواد مغنيه از ابتداي بخش "طهارت" تا "صوم" به زبان اردو است. نويسنده مي‌کوشد، آراي فقهي شيعه اماميه و چهار مکتب فقهي اهل سنّت (حنفي، مالکي، شافعي و حنبلي) را درباره احکام و فروع مختلف فقهي طهارت و نجاست و نماز، مقايسه و مشترکات و مميزات آن ها را بررسي کند. او که خود از مناديان تقريب بين مذاهب اسلامي محسوب مي‌شود، کوشيده تا با نگاشتن اين فقه تطبيقي (مقارن) در پرتو تضارب آراي علماي شيعه و اهل سنّت، بدون هيچ تعصبي به انعکاس ديدگاه‌هاي فقهي آنان پرداخته و مباني و اصول فکري مشترک آن ها را در اين زمينه مطرح سازد. نوشتار حاضر در سه فصل سامان يافته است. نگارنده در فصل اوّل احکام مربوط به اقسام آب‌ها، اعمّ از مُضاف، مطلق، کر، آب چاه، آب جاري و غساله، احکام نجاسات، مانندِ مني، احکام تخلّي، مطهِّرات، خون، احکام و واجبات وضو، کيفيتِ گرفتن وضو، احکام غسل جنابت و حيض، استحاضه و نفاس و احکام غسل مَس ميت و ميت را به شکل مشروح بيان مي‌کند. فصل دوم به احکام کفن و دفن ميت، تشييع و تيمّم به صورت مبسوط مي‌پردازد. فصل سوم به احکام و فروع فقهي نماز، همچون: احکام قبله، پوشش در نماز، اوقات نمازهاي پنج گانه، نمازهاي نافله، قبله، اذان و اقامه، واجبات نماز، نمازهاي جمعه، جماعت و ساير مسايل نمازهاي مستحبي و واجب ديگر، مانندِ نماز قضا و مسافر از ديدگاه فقه اماميه و فقه حنفي، مالکي، شافعي و حنبلي اختصاص دارد.

‫اين کتاب ترجمه و تحقيق کتاب "سيري در صحيحين" تأليف آيت‌الله محمدصادق نجفي به زبان اردوست که در آن، روايات نقل شده در صحيحين (صحيح بخاري و صحيح مسلم) ونيز سند اين روايات نقد و بررسي گرديده است. نويسنده اين کتاب را در دو جلد تهيه و تدوين کرده است. در جلد اول، کلياتي از پيدايش علم حديث در زمان پيامبر اسلام و خلفا ارائه گرديده و جريان تدوين حديث پيامبر اسلام و منع حديث و جمع روايات نبوي از سوي خلفا و حديث سوزي در دوره دو خليفه اول و دوم، به بهانه پرداختن به قرآن و جمع و تدوين قرآن، شرح و بررسي شده است. آن گاه اوضاع حديث و نگارش و گردآوري آن در دوران امويان و پيدايش روايات جعلي و رشد اين قبيل روايات و ورود اسرائيليات در روايات اسلامي، به ويژه روايات تفسيري و نقش برخي از چهره‌ها در جعل حديث، مانند ابوهريره مطرح گرديده و داستان دشمني امويان با اهل بيت( پيامبر اسلام(ص) و جعل روايات بسياري بر ضد آنان وصف شده است. در ادامه به محتواي احاديث گردآوري شده در صحيح مسلم و صحيح بخاري پرداخته شده و نيز در مورد سند و روايات صحيحين، سلسله سندها؛ درمورد بسياري از احاديث مندرج در صحيحين و موضوع و محتواي برخي از روايات و دلالت برخي از اين روايات، بحثي رجالي به صورت کارشناسي صورت گرفته است. نگارنده همچنين به رواياتي که در صحيحين موجود مي‌باشد، اشاره کرده که در اين روايات بسياري از عقايد و ديدگاه‌هاي شيعه به ويژه در مبحث امامت و فضايل اهل بيت( اثبات مي‌شود. همچنين تاريخچه‌اي از تدوين صحيحين، نحوه گزينش و چينش احاديث در آن ها، معرفي نويسندگان صحيحين، برخي از انگيزه‌هاي آنان در گزينش روايات و تحقيقي در زمينه محتوا و سند روايات صحيحين ارائه شده است.

‫اين نوشتار ترجمه و تحقيق کتاب فقه جزا (واژه نامه تفصيلي) به زبان اردو است، که به تشريح واژه‌هاي فقهي و حقوقي مربوط به احکام جزايي اسلام مي‌پردازد. نويسنده بر اساس حروف الفبا به شرح و بررسي معاني لغات و اصطلاحات فقهي فقه جزا، همت گماشته است. وي با استناد به کتاب‌هاي متعدد حقوقي و فقهي به تدوين و گردآوري اصطلاحات و مفاهيم تفصيلي واژگان پرداخته و در انعکاس معناي تفصيلي الفاظ از نظريات فقها و حقوقدانان بهره مي‌گيرد. برخي لغات و اصطلاحات معنا شده در اين نوشتار، بنا بر ترتيب حروف به شرح ذيل است: اثم، آلات حرام، آلت حدود، تعزير، آلت قصاص، اباحه، ابراء، اتهام، اتلاف، اثبات، اجتماع حدود، اجبار، اجراي حکم، اجلاء، احتباس احتکار، احتياط، احکام تکليفي، ادعاي اعسار، ادعاي اکراه، استيمان، ارتکاب حرام، ازدحام قتل، ازهاق نفس، استتابه، استحاله دعوي، استمتاع، استيفا، اسکار، اشتباه، اضطرار، اعتراف، اقرار، اعذار الفقهيه، اغرا، اغما، افترا، افساد في‌الارض، افلاس، اقامه بينه، اقامه حدود، اقرار، اکراه، امان، امانت، امر به معروف و نهي از منکر، انتحار، امساک، انقياد، انکار، ايمان، باذق، بدعت، برائت، بغات، بغي، بينّه، تأديب، تحکيم، تدليس، ترک صلاه، تسبيب، تعارض بينه‌ها، تعدد زوجات، تعزير، تغريب، تغليط، تفليس، تقيه، تکليف، جاسوس، جاني، جريره، جريمه، جزيه، جنايت، جنون، جهاد، حبس، حد، حرام، حق، حق‌الناس، حکم، حکم حاکم، حکومت، خائن خيانت، دائم الخمر، ديه، راشي، ربا، رشوه، زاني، زنا، زاجر، ساب‌النبّي، ساحر، سارق، سب، سجن، سحق، سکر، شهادت، ضمان، ضرب، سوط، عاقله، عفو، علم قاضي، عمد، غصب، فاجر، فجور، فقّاع، قذف، قاعده، قتل، قسم، قصاص، قطع، قلع، قيادت، قيام بينه، کباير، لطمه، لعان، لواط، لوث، مال، مثله، مجنون، محاربه، محارب، محرز، محصن، محقون الدم، محکوم عليه، مختلس، مدعي، منکر، مرتد، مساحقه، مسؤوليت، مسکر، معانقه، مفلس، ملاعبه، مهدورالدّم، موت‌الدماغ (مرگ مغزي)، نابش، ناشزه، ناظر قتل، نشوز، نصاب، نفقه، نفي بلد، نکاح، نکول، نميمه، واجب، وديعه، وزر، وطيء، وقايه، ولي، يمين و...

‫در نوشتار حاضر، ترجمه کتاب المسائل الفقهيه تأليف علامه سيدعبدالحسين شرف‌الدين موسوي عاملي است و مباحث مربوط به وضو و نماز را که مورد اختلاف شيعه و اهل سنت است، به صورتي استدلالي بررسيده و به برخي از شبهه‌هاي فقهي اهل سنت به شيعه در اين زمينه پاسخ مي‌دهد. مترجم اعتقاد دارد کتاب مزبور در عين کوچک و فشرده بودن، مسايل فقهي مربوط به نماز و وضو و محل نزاع بين شيعه و اهل سنت را در آن‌ها مشخص مي‌سازد. هدف مترجم از ترجمه اين کتاب به زبان اردو، پاسخ‌گويي به مهم‌ترين نيازهاي فقهي مردم شيعي و سني پاکستان بوده است. وي موضوعات مهم مطرح شده در کتاب المسائل الفقهيه و موارد اختلاف نظر و اتفاق نظر شيعه را در احکام فقهي مربوط به نماز و وضو تبيين مي‌نمايد. او نخست مشروعيت جمع بين دو نماز را که شيعه به آن اعتقاد دارد، بررسيده، آن‌گاه به جزء سوره بودن آيه (بسم الله الرحمن الرحيم) در نماز از منظر شيعه و اهل سنت پرداخته و اثبات مي‌کند اين آيه جزء حمد و سوره است و بايد خواند شود. نگارنده در ادامه با ارائه بحث تکبيره الاحرام، رکن بودن آن را ثابت مي‌کند. ضرورت قصر (شکستن نمازها) نمازهاي چهار رکعتي در سفر و ادله فقهي آن، جايز نبودن روزه براي مسافر و باطل بودن آن، همراه با ذکر دليل‌هاي فقهي مربوط، مشروعيت عقد موقت (متعه) و ادله جواز آن از قرآن، سنت و اجماع، صحيح نبودن وضو در صورت شستن پاها و سر به جاي مسح آن‌ها، عدم جواز مسح بر حفين (کفش‌ها) و جوراب و اثبات فقهي اين مطلب و چند مسأله فرعي از نماز و وضو را از لحاظ فقهي بررسيده و موارد اختلاف و اشتراک نظر شيعه و اهل سنت را در اين زمينه منعکس ساخته و موارد نزاع را به صورت کامل و شفاف بيان کرده است.

---

---

---

‫كتاب »اضواء على متشابهات القرآن« نوعى كتاب تفسيرى است كه به تفسير بعضى از آيات متشابه ومشكل قرآن پرداخته است؛ يعنى به تفسير آياتى پرداخته است كه براى ما از نظر نحوى، بلاغى، علمى وفلسفى از وضوح كافى برخوردار نبوده است. در اين كتاب، ابتدا آيه‏اى آورده شده است ودر مورد آن سؤالى مطرح شده وسپس با مراجعه به تفاسير وكتابهاى ديگر به آن سؤالها جواب داده شده است، چنين كتابى با اين ويژگيها، منحصر بفرد بوده واگر قبلاً كتابهايى نيز چون »تأويل مشكل القرآن« و»مجاز در قرآن« نگاشته شده است ويژگيها وجامعيت اين كتاب را نداشته‏اند. در تحقيق نيز همين شيوه برگزيده شد وبا مراجعه به كتب تفسير واعراب القرآن يا جوابهاى ارائه شده را تحت عنوان »تحقيق« تأييد ويا آنها را رد كرده‏ايم وچون منبع اصلى ما در تحقيق، دو تفسير گرانقدر الميزان ونمونه بوده است، اگر احياناً نظرات اين دو كتاب را نپذيرفته‏ايم تحت عنوان »نقد وبررسى« به رد آنها اقدام كرده‏ايم. در تحليلها ونقدهاى ارائه شده چند قاعده واصل مد نظر بوده است يكى از اين اصول اصل عدم وجود مترادف در قرآن است كه بسيارى از تفاسير به آن توجه نداشته‏اند. گرچه تفسير الميزان اين اصل را مطرح ساخته است ولى در بسيارى از موارد به آن توجه نفرموده است. اصل ديگر اصل تشابه آيات واختلاف در بعضى كلمات است كه نكته‏هاى دقيق وجالبى از آن بدست مى‏آيد. اصل ديگر كه آن هم اصل بسيار مهمى است ودر حين ايجاز مشكلات تفسيرى بسيارى را براى ما حل مى‏كند اصل »تضمين« است ونيز اصول وقواعد ديگرى كه در مقدمه به آنها اشاره شده است. احاديث آمده در كتاب در حد توان به منابع اصلى ارجاع داده شده ودر بعضى موارد كه اسناد آنها ذكر نشده بود آنها را يافته در پاورقى ذكر نمودم براى ترجمه آيات مورد سؤال از ترجمه قرآن جلال‏الدين مجتبوى استفاده شده است واشعار نيز به صورتى شيوا وروان به فارسى برگردانده شده است. از ويژگيهاى اين كتاب اين است كه به تفسير همه آيات قرآن نپرداخته تا كتابش مانند تفاسير ديگر طولانى شده باشد ونيز همانند كتب »مجاز در قرآن« ويا »غريب القرآن« كه تنها يك جنبه را در نظر داشته ويا بصورت مختصر از مسأله گذاشته‏اند، نيست. از سوى ديگر چون مؤلف، كتاب را بصورت سؤال وجواب تنظيم كرده است خواندن آن را لذت‏بخش ساخته است. از جمله معايب كتاب اين است كه آيات وسؤالات تكرارى در آن زياد بچشم مى‏خورد وهمچنين مؤلف مى‏توانست آيات و سؤال و جوابهاى بيشترى را طرح كند تا كتابش از جامعيت بيشترى برخوردار بوده باشد.

‫پژوهش حاضر، ترجمه کتاب نقش ائمّه در اِحياي دين تأليف علاّمه سيد مرتضي عسکري( است، که نگارنده در آن به بررسي عملکرد خلفا در اداره اجتماعي و فرهنگي حکومت و نقش امام علي( در محو تبعات منفي اين عملکردها مي‌پردازد. وي نخست به نقد اقدام ابوبکر در مسأله بيعت گرفتن براي خلافت خويش، با ادّعاي اين که خليفه پيامبر اسلام نبايد از غير قريش باشد، پرداخته و مخالفت عدّه زيادي از بني‌هاشم و انصار با خلافت ابوبکر به رغم فشارهاي فراوانش براي بيعت کردن با او را بيان مي‌کند. آن گاه هجوم بردن به خانه علي( براي بيعت اجباري آن حضرت با خليفه و اتمام حجّت حضرتش با صحابه و و رفتن ايشان به درِ خانه آنان براي ياري کردن او را مطرح کرده و اقدام ابوبکر درپس ندادن فدک به حضرت فاطمه زهرا( و آزار ايشان را ارزيابي مي‌کند. وي همچنين جنگ اقتصادي دستگاه خلافت با خاندان پيامبر( و ساقط کردن حقّ خُمس از آنان به بهانه جايز نبودن صدقه بر خاندان رسول خدا( را مطرح کرده، از محروم کردن حضرت زهرا( از ارث پدري خويش انتقاد کرده است. منع کردن روايت از پيامبر اسلام، انهدام روايات نبوي توسّط ابوبکر و ارجاع دادن مردم به قرآن کريم، از ديگر انتقادهاي مؤلّف به اَعمال ابوبکر محسوب مي‌شود. از منظر نويسنده، تفسير و فهم آيات کتاب خدا نيازمند سخنان پيامبر اسلام بود، که ده ها آيه قرآن کريم نيز به پيروي از رسول اکرم فرمان داده و اين کار ابوبکر، مخالف قرآن و سنّت پيامبر محسوب مي‌شود. در بخش ديگري نويسنده به نقد عملکرد عُمَربن خطاب در دوران خلافت وي پرداخته و سياست هاي برتري جويي براي قبيله قريش، ايجاد نظام طبقاتي در جامعه اسلامي، حبس صحابه در مدينه و درست کردن اهل بيت ساختگي براي پيامبر اسلام را از جمله اَعمال ناصواب عنوان کرده، منع انتشار احاديث نبوي، اجتهادهاي عُمَر در قبال نَص، انتشار اسرائيليات و ورود آن در احاديث و تفاسير قرآن کريم و در نهايت از عملکرد عُمَربن خطاب براي صحنه سازي خلافت عثمان بعد از ضربت خوردن و قبل از مرگ وي انتقاد کرده است. در بخش ديگري از کتاب نويسنده با اشاره به عملکردهاي منفي عثمان بن عفان در دوران خلافت خويش، ميدان دادن بيش از حد به بستگان و نَسَب خويش، آزار برخي صحابه بزرگ پيامبر اسلام، مانند ابوذر و عمّار و طرفداراي جانبدارانه از برخي ديگر به رغم فسق آشکار آنان را از جمله اين اَعمال منفي برمي شمارد. چگونگي به خلافت رسيدن امام علي(، گرايش مردم به آن حضرت، بيعت با آن امام و تلاش حضرتش براي اجراي عدالت و مساوات، اصلاحات فرهنگي و اقتصادي، آغاز فتنه‌هاي گسترده بر ضدّ حکومت علوي به بهانه خونخواهي عثمان بن عفان و برپايي جنگ‌هاي صفين، جَمَل و نهروان نيز پايان بخش مطالب پژوهش و ترجمه کتاب محسوب مي‌شود.