جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

محمد الطالبی از جمله متفکرانی است که به نقد رویکردهای سنتی از دین پرداخته است. او بر مبنای فقه مقاصدی به دین می‌اندیشد. معتقد است که می‌باید غایت و مقصد شارع را در احکام دینی در نظر داشت و بر اساس آن به استنباط احکام پرداخت. وی معتقد است که اگر به صِرف ظواهر آیات قرآن توجه کنیم، سبب ساز خشونتهایی خواهد شد که با زمانه امروز هیچ قرابتی ندارد. وی سلفیان را مورد نقدهای تندی قرار داده است. حکومت عربستان سعودی را به واسطه اجرای برخی احکام سنتی به چالش می‌کشد. وی حتی در هنگام بهار عربی از این ابراز خرسندی کرده بود که امید است احکام سنتی و رویکرد سلفی به دین از میان رخت بربندد و جای خود را به برداشتهای جدید از دین بدهد. وی علت عمده عدم پیشرفت در جهان اسلام را نیز در همین رویکردهای سنتی می‌داند.

خواننده در این مجلد با آخرین فلاسفه بزرگ غرب آشنا خواهد شد و علاوه بر فلاسفه تحلیلی پس از ویتگنشتاین، مکتب فرانکفورت، ریچارد رورتی، یورگن هابرماس، آلوین پلاتینگا و.. را نیز خواهد شناخت که تاکنون در تاریخ فلسفه‌ای به این جامعیت به آن‌ها پرداخته نشده است.

آگاهی انسان به‌طور ذاتی سعی در درک واقعیت دارد. تفسیرهای مختلف انسانی از واقعیت منجر به جهانی متشکل از واقعیات چندگانه می‌شود. تضاد زمانی رخ می‌دهد که واقعیت‌های (جهان‌بینی‌های) مختلف با یکدیگر در تعارض قرار گیرند. جهان‌بینی به‌طور اجتماعی ایجاد شده، رفتار انسانی را تعیین کرده و به همین ترتیب، اغلب در دین نمود پیدا می‌کند. بحث تضاد و نقش دین در جامعه مدنی در گفتمان جامعه‌شناسی دین صورت می‌گیرد. دین ازنظر اجتماعی تعیین می‌گردد. ازاین‌رو بینش پیتر برگر در جامعه‌شناسی دین نقش مهمی در ایجاد رابطه بین دین و جامعه مدنی دارد که به شکل‌های مختلفی شکل می‌گیرد. بنابراین، درک ماهیت این روابط برای تعریف روشنی از جامعه مدنی و دین لازم است. نقش دین در جامعه مدنی با توجه به وجود تضاد در جامعه در این مقاله بیشتر بررسی شده است. شرایطی که در آن تضاد در جامعه رخ می‌دهد، و همچنین شرایط تحمل در جامعه، موردبحث قرار گرفتند، زیرا در صورت بروز تضاد در جامعه مدنی، دین درنهایت فراهم‌کننده بصیرت اخلاقی خواهد بود.

همان‌طور که همه ما متفق‌القول هستیم، درگیری بین جهان اسلام و غرب اساساً سیاسی است اما مبتنی بر اعتقاد همگانی دین از دلایل اصلی آن تلقی می‌شود. اسلام در غرب به‌عنوان یک ایمان اساساً خشن قلمداد می‌شود که معتقدانش را به اعمال ترور ترغیب می‌کند و از جانب مسلمانان ادعا می‌کنند که کاملاً از قرآن و شریعت الهام گرفته‌اند. سکولارها بعضی اوقات همه ادیان را اساساً تفرقه‌افکن و مبهم می‌دانند.

جان لاک در نامه در باب مدارا اظهار کرد: «با همه آنهایی که معبود را انکار می‌کنند نمی‌توان مدارا کرد. ضمان‌ها، میثاق‌ها، و سوگندها که پیوندهای جامعه بشری هستند هیچ تأثیری بر فرد ملحد ندارند. انکار معبود حتی در تفکر خط بطلانی است بر همه اینها.» وقتی‌که این متن را می‌خوانیم به تفاوت فرهنگی میان خود و قرن هفدهم پی میریم. حتی متفکری ترقی‌خواه و منطقی همانند لاک در این راستا تفاوت زیادی با ما دارد. در آمریکای شمالی جریان‌های قدیمی که البته در حال حاضر بسیار قدرتمند نیز هستند وجود دارند که هنوز هم بر این باورند، لکن در میان متفکران و روشنفکران دینی و غیردینی چنین تفکری کاملاً غریب و ناسازگار است.

متن زیر ترجمۀ خلاصه‌شده‌ای است از مقاله‌ای تحت عنوان «انواع تفسیر»، نوشتۀ Axel Bühler که در یک مجموعۀ مقالات به زبان آلمانی با مشخصات زیر به چاپ رسیده است. مترجم (محمد مجتهد شبستری) جهت تسهیل فهم پاره‌ای اضافات را افزوده است.

آن واقعیت مهمی که در خصوص ابوحنیفه باید بر زبان آورد این است که وی با اینکه از مؤسسان یکی از مذاهب چهارگانه اهل سنت بوده و در ترکیه امروزی هم مصونیت و مقبولیت عام دارد، ولی در زمان خود به «خروج از دین»، «تخریب دین»، و «ارائه اقوالی در مقابل سنت و احادیث نبوی» محکوم بوده و به مذاهب منحرفی چون «مُرجئه» و «جهمیّه» منسوب گردیده و اتهام کفر و حتی یهودی، مشرک و دجّال بر ایشان زده شده است.