جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حاشية على التهذيب تألیف ملاعبداللّه یزدی ( ـ۹۸۱ق)، کتابی به عربی، در شرح تهذیب‌المنطق تفتازانی. این اثر مختصر، در یک مقدمه، در حد و رسم و موضوع منطق و سبب نیاز به آن، و دو مقصد در تصورات و تصدیقات و یک خاتمه در اجزای علوم و رئوس ثمانیه، سامان یافته است. شرح یزدی به‌عنوان یکی از کتاب‌های درسی از همان اوان تألیف جهت مبتدیان منطق، تدریس شده و مورد بررسی قرار گرفته است. از این‌رو تاکنون حاشیه‌ها و ترجمه‌های گوناگونی بر آن نوشته‌اند.

مفتاح‌الغیب، نخستین اثری است که رسماً در علم عرفان نظری توسط صدرالدین قونوینگاشته شد و مصباح‌الانس اثر شمس‌الدین فنارینیز چونان شرحی تفصیلی در این زمره است که در استدلالی کردن مباحث عرفانی سهم بسزایی دارد. عارفانی چون امام خمینی از جمله محققانی‌اند که تعلیقات آن‌ها در تبیین و ایضاح مقاصد مصباح‌الانس، بسیار مفید بوده است. اما این جستار، منظومه‌ای از براهین وحدت شخصی وجود را، براساس تعلیقات امام خمینی بر مصباح‌الانس، استخراج می‌کند و سپس به ارزیابی این استدلالات، براساس ایضاحات، تبیینات و انتقادات امام می‌نشیند. مهم‌ترین نقدهای امام بر براهین وحدت وجود و شبهاتی که علیه آن مطرح شده است، حول دو محور خلط مفهوم به مصداق و یا حمل ذاتی اوّلی به حمل شایع صناعی و خلط وجود مطلق با مطلق وجود است. از نظر امام، این نوع شبهات که ناشی از خلط مفهوم با مصداق هستند، میان وجود مطلق مفهومی و عینی تفاوتی قائل نیستند، در صورتی که اطلاق مورد نظر در باب حق تعالی، مشتمل بر وجود عینی است. امام معتقد است که این براهین، بر واجب‌الوجود اقامه نمی‌شوند، بلکه بر طبیعت وجود اقامه می‌شوند و مدعی‌اند اگر مطلق وجود برداشته شود، واجب‌الوجود هم برداشته می‌شود. در صورتی که مطلق یا طبیعت وجود، اعمّ از وجود واجب و ممکن یا مطلق و مقیّد است.

امور عامّه بنابر تعریف ملاصدرا همان نعوت کلّیه و معانی وسیعه‌ای هستند که بر مطلق وجود حمل شوند و بنابر تعریف علّامه طباطبائی(ره) امور عامّه عبارت است از چیزی که مساوی موجود مطلق است، حال یا به تنهایی یا با طرف مقابلش- و مراد از مقابل، نتیجه تردیدی باشد که در تقسیم است- در این صورت امور عامّه مساوی موجود مطلق می‌باشد مثل علیّت و معلولیّت، امکان و وجوب، قدم و حدوث، وحدت و کثرت و غیره که این‌گونه معانی اختصاص به موجود خاص و ذات معیّن ندارند و بر همه‌ی اقسام موجود صدق تواند کرد، در این رساله ابتدا در فصل اول به بیان کلیات و مفاهیمِ امور عامّه می‌پردازیم سپس در فصل دوم، دیدگاه آیت‌الله مصباح درباره‌ی این امور را مطرح خواهیم کرد، در فصل سوم دیدگاه آیت‌الله فیّاضی را در مورد امور عامه مطرح نموده و در مهمترین فصل که فصل چهام باشد به اشتراکات و اختلافات این دو عالم بزرگوار درباره‌‌ی امور عامه سخن به میان آورده و نهایتاً در فصل پنجم به جمع‌بندی و نتیجه‌گیری خواهیم پرداخت از آنجا که شناخت امور عامّه، مدخل ورود به الهیّات بمعنی‌الأخصّ می‌باشد، لازم دیدیم به بررسی دو دیدگاه از فلاسفه‌ی معاصر نوصدرائی(استاد مصباح و استاد فیّاضی) درباره‌ی امور عامّه بر مبنای کتاب نهایهالحکمه علّامه طباطبائی(ره) بپردازیم و ثابت کنیم که این دو استاد در در بخش مُعظم امور عامّه با هم اشتراک نظر دارند و در پاره‌ای از موارد اختلاف نظراتی هم دارند، البته اگر با دقّت، در بیان این دو عالم بزرگوار نظر بیاندازیم خواهیم دید که بسیاری از اختلافاتی که بین دو استاد مطرح می‌شود، در واقع اختلافِ لحاظ و اختلافِ بیان می‌باشد و حقیقتاً اختلاف نیست؛ البته منکر این قضیه نیستیم که در پاره‌ای از موارد، اختلافِ اساسی بین دو استاد وجود دارد که در فصل چهارم به آنها خواهیم پرداخت. بنابراین مباحثی که به آنها خواهیم پرداخت عبارتند از: ۱. احکام کلی وجود، ۲. وجود مستقل و رابط، ۳. وجود ذهنی و خارجی، ۴. مواد قضایا(وجوب، امکان و امتناع)، ۵. ماهیّت و احکام آن، ۶. مقولات عشر، ۷. وحدت و کثرت، ۸. علّت و معلول، ۹. قوّه و فعل، ۱۰. سبق و لحوق- قدم و حدوث، ۱۱. عقل و عاقل و معقول.

کتاب مشتمل بر دو جلد است. در جلد اول كلياتى در باره اجتهاد و تقليد و احكام مربوط به آب‌ها بيان شده است. همچنین احكام نجاسات مطرح شده و راه‌هاى اثبات نجاست يك شىء، مورد بررسى قرار گرفته و چگونگى نجس شدن اشياى مختلف را بیان کرده است. در ادامه انواع مطهرات از قبيل آب، زمين (خاك)، آفتاب، استحاله، احكام ميت، احكام غسل‌هاى مستحبى، مبطلات نماز و مكروهات آن پرداخته شده. در جلد دوم احكام روزه، احكام زكات فطره و شرايط وجوب آن و مقدار و وقت وجوب و ... سخن به میان آمده است.