جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

كتاب التحفة السنية في شرح النخبة المحسنية نوشته عبدالله بن نورالدین‌ جزایری در موضوع فقه استدلالى‌ و به زبان عربی ‌ است. این کتاب تعلیقه‌ای است بر کتاب النخبة نوشته عالم عامل و مرشد کامل مولی محمد محسن کاشانی معروف به فیض کاشانی که خداوند متعال غفرانش را شامل حال او گرداند و در بهشت برین جایش دهد، که با حجم کم و با اختصار رموز آن کتاب را تبیین و غوامض مشکلاتش را حل می‌کند و مجملاتش را تفصیل می‌دهد. همچون آب ذلال با خمر حلال ممزوج گشته و از هر گونه اخلال و املال دور می‌باشد. قبل از شیخ عبدالله والدش به شرح این کتاب مشغول بوده و قسمتی از آن را هم پیش برده و مشکلات روزگار مانع از اتمام آن شده بود و فرزندش اتمام آن را بعهده گرفته است. برای توضیح عبارات و تفصیل اشارات کتاب به جز در موارد نادر غالبا بر نوشته‌های مصنف در کتاب‌های دیگرش تکیه شده زیرا او خود آگاه تر به مقصود خویش می‌باشد. و همچنین در نقل اجماعات و اقوال و بررسی اخبار از جهت رجال به گفته‌های مولف بسنده کرده است مگر در مواردی اندک که با دقت زیاد به موارد خلاف آن نظر رسیده است.

«عَینُ العِبْرَة فی غَبْنِ العِتْرَة» کتابی است عربی که سید ابوالفضائل، احمد بن طاووس حلی، (متوفای ۶۷۳ ق) آن را در موضوع آیات وارده در فضائل اهل بیت (ع) و ردّ مخالفین نگاشته است. مؤلف در این اثر با تقیه سخن گفته و خود را عبدالله بن اسماعیل نامیده است. ابن طاووس، ابتدا آیه قرآن را ذکر نموده، سپس روایت ذیل آیه را به نقل از مأخذ آن نقل می‌ کند. در بسیاری از موارد نیز، پس از نقل روایت، توضیحی ذکر کرده و در آن معنا و وجه استدلال به آیه و روایت را بیان می‌ نماید. کتاب عین العبرة درباره آیات وارده در فضائل اهل‌ بیت پیامبر (ص) و رد مخالفین آنان است. این اثر نوشته سید احمد بن طاووس حلی بوده و شاگردش ابن داوود حلی در رجال خود به آن تصریح کرده است. ابن طاووس ابتدا آیه قرآن را ذکر کرده، سپس روایت ذیل آیه را به نقل از منبع آن نقل می‌ کند. در بسیاری از موارد نیز، پس از نقل روایت، توضیحی ذکر کرده و در آن معنا و وجه استدلال به آیه و روایت را بیان می‌ نماید. تنها نظم خاصی که در سراسر کتاب شریف عین العبرة به چشم می‌ خورد همان ذکر آیات، سپس روایات و به دنبال آن بیان مصنف بوده اما کتاب تبویب نشده است. از جهت ترتیب آیات نیز، ترتیب قرآن رعایت نشده است.

نصايح لقمان حكيم اثر حجت الاسلام حاج سيد هداية الله مسترحمى، گردآورى و تدوين نصايح و حكمت‌هاى بيان شده از قول لقمان حكيم مى‌باشد كه به زبان فارسى و در سال 1419ق گردآورى شده است. در متن اثر 227 سخن حكمت‌آميز از حضرت لقمان به همراه 316 حديث از روايات اهل بيت علیهم السلام مرتبط و مؤيد اين سخنان عرضه شده است. متن و ترجمه اين گفتار و روايات هر دو ذكر شده و در ترجمه، به اصل روان بودن و سادگى توجه شده است، ليكن ترجمه كاملاً به صورت آزاد انجام نگرفته و رعايت اصل انطباق ترجمه با متن مورد نظر شده است.

" فى رحاب اهل البيت " مجموعه كتابچه‌هايى است كه در بیش از چهل مجلد موضوعات مختلف كلامى، فقهى و احياناً تاريخى و قرآنى را مورد بررسى قرار داده است. سيد عبدالرحيم موسوى و يك گروه تحقيقى تدوين و تنظيم آن را به انجام رسانده‌اند. "انگيزه تأليف" پاسخگويى و ردّ شبهاتى كه در عصر جديد از طرق شبكه‌هاى اينترنتى و ارتباطى در مسائل اسلامى مطرح مى‌شود، سبب ايجاد گروه‌هاى بحث و پاسخگويى به شبهات در مجمع جهانى اهل بيت علیهم السلام گرديد كه اين مجموعه حاصل آن جلسات است. "ساختار كتاب" در هر جلد از اين مجموعه مهم‌ترين مباحث پيرامون آن موضوع اعتقادى يا فقهى و نيز نظرات و آراء اهل سنت و شبهات مرتبط به اختصار آمده است. در پايان نيز نتيجه و خلاصه بحث ديده مى‌شود. "جلد2" موضوع مورد بحث کتاب درباره عدالت جمیع صحابه می باشد. صحابه به چه کسانی اطلاق می شود؟ ویژگی های آنان چیست؟ قائلان به عدالت جمیع صحابه چه اهدافی دارند؟

أفضل‌ الدين شيخ عباس كاشف الغطاء، در مسئله فتوت و جوان‌مردى با روى‌كردى فقهى مى‌باشد. از آن‌جا كه به نظر مؤلف، مروّت افضل دين است، عنوان بحث خود را «أفضل‌ الدين» قرار داده است. نويسنده، معتقد است برخى از روحانيون به دليل آن‌كه از مسير مروت و جوان‌مردى خارج شدند و زىّ طلبگى را كنار گذاشتند مردم آنها را مورد انتقاد قرار داده‌اند و لذا مشكل عمده را در ترك مروّت دانسته است و با تأليف اين کتاب مى‌خواهد مروت را تعريف كند و بيان كند كه چگونه مى‌توان اين روحيه را در بين روحانيون و طلاب رواج داد و جلوه‌هاى مختلف آن را بر حسب افراد و زمان‌ها و مكان‌هاى مختلف نشان دهد. وى خاطرنشان مى‌كند كه هر عملى از روحانيون و طلاب كه خلاف مروّت باشد، موجب هتك اين نهاد دينى و وهن حوزه‌هاى علميه خواهد شد. مؤلف پس از بيان معناى لغوى اين واژه متذكر مى‌شود كه فقها معمولاً اين مسئله را در ضمن تعريف عدالت مطرح مى‌كنند. مؤلف، در نهايت مروت را به معناى رفتار اجتماعى برحسب موازين عرفى مى‌داند. به همين دليل مروت به حسب افراد مختلف است. هر چه دانش و مسئوليت يك فرد بالاتر باشد، مواظبت رفتارى وى نيز بايد بيشتر باشد. براى يك فرد غذا خوردن هنگام راه رفتن در خيابان خلاف مروت نيست؛ اما براى يك فقيه يا قاضى خلاف مروت است. مصاديق مروت در زمان‌ها و مكان‌هاى مختلف نيز تغيير مى‌كند زيرا موازين عرفى از يك زمان تا زمان ديگر و از يك مكان تا مكان ديگر متفاوت است. البته نويسنده تذكر مى‌دهد كه مروت از لوازم انسانيت است و منطبق بر فطرت پاك انسانى است و لذا اگر عموم مردم در اثر عدول از فطرت انسانى از برخى سنن شرعى روى‌گردان شدند، علما نبايد تابع چنين عرفى باشند. به همين خاطر شهيد ثانى در لمعه فرموده است: اگر شخصى مستحبات شرعى را رعايت كند، اشكالى ندارد هر چند عامه آن را زشت تلقى كنند؛ مانند حنا گذاشتن و غيره. وى سپس برخى از روايات مربوط به مروت را ذكر كرده است.

اسماعیل الفاروق یاز پیشگامان نظریه علوم اسلامی _ انسانی و از جمله کسانی بود که اسلامی‌‌سازی علوم انسانی را بررسی کرد و دیدگاه‌های او تأثیر بسزایی در فرایند شکل گیری نظریه های علم دینی داشته است. فاروقی همچون دیگر هم‌قطاران خود، راه حل عقب‌ماندگی مسلمانان را اصلاح نظام آموزشی و حاکمیت بخشیدن اندیشه و باور اسلامی بر این نظام آموزشی می‌داند و معتقد است از آنجا که این نظام متکی بر متون، ساختار و مدیریت مناسب آموزشی است، باید اسلامی‌سازی در همه این امور صورت گیرد. راهکار فاروقی در این باره، اصول پنج‌گانه اسلامی حاکم بر علم و نیز مراحل دوازده‌گانه تولید و تدوین متون است. زیر ساخت ورود فاروقی به مبحث اسلامی سازی کاملا نهضت طلبانه، اصلاح طلبانه، تمدنی، اجتماعی و سیاسی است. این شاخصه ای که در شخصیت و در نگاه ایشان است، در کمتر فردی که وارد این عرصه شده قابل رویت است. ادبیات ایشان در مبحث اسلامی سازی، ادبیاتی مرتبط با مقوله هایی مثل استعمار، استبداد، دیکتاتوری، انحطاط، سیطره و هیمنه غرب است. حتی هجوم فرهنگی عیناً در ادبیات ایشان باعنوان «الغضب الثقافی» وجود دارد که از طرف غرب طرح می کنند. این یک بخش مهم و تأثیر گذار در راه حل هایی است که بعدا ارائه می کنند. ما در داخل کشور هم افرادی مثل آیت الله جوادی داریم که در بحث اسلامی سازی علوم نگاه خوب و مثبت دارند. ولی وقتی شما سخنان آیت الله جوادی را در خصوص اسلامی سازی علوم، مناسبات عقل و علم، عقل و دین بررسی می کنید تقریبا این ادبیات نهضتی، تمدنی، سیاسی و اجتماعی را نمی بینید. مسأله بیشتر مبنا و ابعاد نظری و فلسفی پیدا می کند. در مقام مقایسه، مالک بن نبی شبیه اسماعیل فاروقی است. مالک بن نبی یک فیلسوف الجزایری صد سال اخیر بود – بین سال های ۱۹۰۷ تا ۱۹۷۳ - یعنی چند سال قبل از انقلاب از دنیا می رود. وی در بحث تمدن شناسی چهره ای مهم در قرن اخیربوده ، صریحا می گوید من در بحث اخلاق و کلام به مبانی نظری و فلسفی مسلمانان التفاتی ندارم و روی سخنم چیستی حق و باطل نیست. مأموریت فعلیِ من نگاهِ پدیدار شناسانه اجتماعی واقع گراست و می خواهم از ناکارآمدی عقاید مسلمانان یا عدم تحقق تمدنی عقاید آن ها سخن بگویم، ریشه اش را پیدا کرده و راه حل ارائه دهم. فاروقی نیز در همین خط قرار می گیرد و با توجه به ادبیات وی از سال ۱۹۴۹که از فلسطین خارج می شود این نکات قابل استنتاج است. بعد از اشغال فلسطین، مسئولیت مهمی در استان الجلیل اسرائیل به عهده وی گذاشته می شود. فاروقی متولد یافا است ولی در الجلیل تا حد استاندار ارتقا می یابد، حدود دو سال بعد به آمریکا می رود. فاروقی وقتی وارد آمریکا می شود، با تمام وجود مواجهه فکری فلسفی بین اسلام و غرب را لمس می کند. وی در این سه حوزه دین شناسی (تاریخ ادیان، مطالعات تطبیقی و فلسفه دین) سرآمد بوده و کاملا آکادمیک و قوی است. در دانشگاه آمریکا این مواد درسی را تألیف کرده که از آثار ایشان که حدود ۲۵ کتاب است تا حالا دو یا سه اثر به عربی ترجمه شده است. یعنی از ۲۵ اثر ایشان هنوز حدود ۲۰ اثر به زبان انگلیسی است. کتاب تمدن دین اسلامی از وی ترجمه شده که همراه با همسرش نوشته، تاریخ ادیان را نیز که به همراه همسرش نگاشته، ترجمه شده و دیگر کتاب مهم وی اسلامیه المعرفه است. این کتاب مانیفست معهد العالمی است. مقالات فاروقی غالبا در مجله المسلم المعاصر (حدود ۲۰ مقاله) چاپ شده است. برخی از مقالات دیگر او نیز در مجله علوم اجتماعی که در آن زمان به زبان انگلیسی چاپ می شد، درج گردیده است.