جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اندیشه ورزان در راستای زمینه سازی برای ظهور منجی عالم بشریت، وظایف معتقدان به آن حضرت را به دو دسته تقسیم می کنند. دسته ای از وظایف، متوجه دولت ها و حکومت ها، و دسته ای دیگر مربوط به ملت ها و جوامع است. در این مقاله که به بحث درباره وظیفه افراد جامعه در قبال حضرت مهدی اختصاص دارد، ضمن طرح نظریه ای با عنوان «نظریه تغییر»، از ظهور منجی به عنوان مهم ترین و اساسی ترین تغییر و تحول در جهان یاد شده است. سپس بیان می شود که تحقق تغییر در امت ها به دست خداوند خواهد بود، اما لوازم و مقدمات آن به دست بشر و تحت اختیار اوست. آن گاه اثبات می کند لوازم و مقدماتی که در اختیار بشر بوده و زمینه ساز تحقق تغییر ـ که همان ظهور منجی است ـ عبارت است از «ایمان یا اعتقاد به مهدی» و دیگری، «عمل و رفتار مطابق و سازگار با این اعتقاد». هم چنین اصلاح رفتار شخصی و پیروی از اصول ارزش های اخلاقی و عدالت محوری در رفتار را به عنوان نخستین اقدام عملی و رفتار زمینه ساز فرد در راستای تحقق تغییر و ظهور منجی آخرالزمان معرفی می کند.

آیاتی از قرآن کریم، از بقای یهود تا قیامت حکایت دارند. در عین حال، آیه 159 سوره مبارکه نساء طبق تفسیر مرجح، ناظر به پایان عمر یهود در دوران رجعت عیسی (ع) است. برای رفع اختلافی که در بدو امر میان این دو مطلب به نظر می رسد، دو توجیه می توان مطرح نمود، نخست آن که بقای یهود بعد از رجعت حضرت عیسی (ع) بقایی غیررسمی و منافقانه تلقی گردد که تا قیامت ادامه می یابد و دوم آن که با توجه به قرائن قرآنی و روایی که درباره قرب رجعت عیسی (ع) با وقوع قیامت موجود است، چنین تلقی گردد که در آیات دسته اول، بقای یهود تا دوران رجعت عیسی (ع) تسامحا بقای ایشان تا قیامت مطرح شده است. با توجه به برخی قرائن، توجیه نخست قوی تر به نظر می رسد، هرچند می توان ترکیبی از دو توجیه را نیز محتمل دانست.

شکل گیری حکومت جهانی مهدوی، یکی از مباحث اساسی در حوزه مهدویت است. اندیشه مهدویت و تشکیل حکومت جهان شمول ایشان، امید و آرزوی همه انسان ها در دست یابی به حکومت عدل جهانی و از بین رفتن ظلم و تبعیض، فساد، بی عدالتی، جاهلیت، سفاهت، بی دینی، جمود فکری، فساد اخلاقی، تبعیض نژادی و قوم گرایی است. محقق شدن این هدف، از مهم ترین اوصاف و شاخص های جهانی سازی مهدوی به شمار می رود. جهانی سازی که تفکر آرمانی اسلام ناب است، به طور اخص در اندیشه شیعه دوازده امامی تبلور یافته است. این جهانی سازی، راهبردی آرمانی برای جامعه بشری محسوب می گردد؛ زیرا برخلاف جهانی سازی غربی، پیامدها و دست آوردهای منفی، مانند بحران های اقتصادی، سیاسی، اخلاقی و دینی، بحران محیط زیست، بحران امنیت و آرامش، تبعیض گرایی، هضم انسان های ضعیف در بازار جهانی استکباری و تسلط استکبار و سلطه سرمایه داری جهانی را ندارد.در این مقاله، سعی می شود تا با تبیین جهانی سازی غربی و برشمردن مولفه های زیان بار آن، جهانی سازی اسلامی _ مهدوی و شاخص های اصلی آن، به عنوان الگوی برتر و تنها راهبرد همه جانبه رفع آلام بشریت و زدودن بحران های جهان با استناد به روایات معصومان اثبات گردد.

ظهور و قیام امام زمان (عج) -که در دوره پایانی جهان رخ می دهد- سبب ساز تغییرات و دگرگونی های وسیع می شود و جهان را در جایگاهی مطلوب و ایده آل قرار می دهد. در روایات، تصویری روشن و شفاف از عصر ظهور ارائه شده است؛ اما درباره وضعیت جهان پس از پایان زندگی امام (عج) و ماندگاری دولت عدل جهانی تا برپایی قیامت، ابهاماتی وجود دارد. در نوشتار حاضر، وضعیت حاکمیت جهان پس از پایان زندگی حضرت مهدی (عج) و به دنبال آن، پایایی یا عدم پایایی وضعیت مطلوب عصر ظهور بررسی می شود. در این راستا، سه نظریه «رجعت معصومین»، «جانشینی اولیای صالح»، و «برپا شدن قیامت با پایان یافتن زندگی حضرت مهدی (عج) مطرح شده و مورد ارزیابی قرار گرفته و در پایان، ماندگاری دولت  مهدوی (عج) تا برپایی قیامت به دست آمده است.

این مقاله ضمن تعریف واژه «دولت» به تبیین دیدگاه اسلام درباره هدف نهایی آفرینش می پردازد؛ هدفی که همانا قرب الی اله است و با تحقق حکومت امام مهدی راه رسیدن به آن هموار می گردد، سپس دیدگاه جوامع غیردینی را در می افکند که بنابر آن، سرشار شدن جهان از صلح و عدالت و امنیت در گرو ظهور منجی است. در نهایت، این نتیجه به دست می آید که ظهور یک نجات بخش بزرگ، اعتقاد و خواسته همه ملل آزادی خواه در جهان است و چون تحقق این خواسته جز با فراهم آوردن مقدمات و زمینه های لازم امکان نمی پذیرد، پس باید با برنامه ریزی های صحیح و پی گیری اهداف موثر، شرایط و بستر لازم برای تحقق ظهور را فراهم آورد. در این میان، نقش دولت های اسلامی بسیار مهم و موثر است. لذا در ادامه مقاله به برخی از اهداف مهم اشاره می شود که دولت های اسلامی باید در راستای زمینه سازی برای تحقق حکومت عدل جهانی آنها را دنبال کنند.

با غیبت امام دوازدهم، شیعیان، مسلمانان و همه جهانیان دچار محرومیتی جانکاه و عمیق شدند. شیعه در این عصر با پذیرش مسوولیت تاریخی خود برای خروج از این محرومیت، چشم به راه موعود و عصر ظهور، به انتظار ایستاد، انتظاری که بار سنگین رسالت زمینه سازی برای ظهور را با خود به همراه داشت، چرا که انتظار عمل است و برترین عمل ها (افضل الاعمال انتظار الفرج)، جهاد است و بهترین جهادها (افضل جهاد امتی انتظار الفرج). انتظار آمادگی است و زمینه سازی (من انتظر امراً تهیأ له)، آمادگی و زمینه سازی برای همه خوبی ها و زیبایی ها و رهایی از همه حرمان ها و محرومیت ها. انتظار تعهد است و مسوولیت (المنتظر لامرنا کالمتشحّط بدمه فی سبیل الله) و این همه یعنی رسالت بزرگ شیعه و میثاق تاریخی او در غیبت امام در هر صبح و شام (و انتظر الفرج صباحاً و مساءاً).

در پاره ای نوشته های تاریخی سده دوم اسلامی و پس از آن، حدیثی از زبان نافع، راوی و برده عبداله بن عمر، از عمر بن خطاب، دومین خلیفه تاریخ صدر اسلام گزارش شده است که شگفت می نماید؛ حدیثی که مهدی موعود را افزون بر دو ویژگی دیگرش، از تبار این خلیفه و از خاندان او خوانده و مایه بدفهمی ها و تلاش های نافرجامی برای یافتن مصداق مهدی در دو سده نخست تاریخ مسلمانان شده است.این نوشتار، افزون بر بررسی سندی و متنی این حدیث، نشان خواهد داد این سخن، درست و از زبان عمر بن خطاب است، اما نه آن که وی در مقام نقل قول مستقیم نباشد و درباره آینده یکی از فرزندان خود، چیزی گفته باشد، بلکه حدیث عمر -نه آن که موقوف باشد- مرفوع و گزارش سخنی از پیامبر بزرگ اسلام درباره برخی ویژگی های مهدی موعود است.

تغییرات معاصر، زمینه ها و امکانات متعددی را فراهم کرده که در شکل گیری وضعیت های اجتماعی آتی، تاثیری انکارناپذیر دارند. در نوشتار حاضر با توجه به این گونه تغییرات، به دنبال بررسی جامعه شناسانه امکانات معاصر در ارتباط با جامعه موعود و زمینه های آن هستیم. در مقایسه اجتماعات بسیط اولیه با جوامع امروزی، می توان شکل گیری تغییرات اساسی را دید که به تدریج، حیات انسانی را دستخوش دگرگونی کرده است. مبنای حیات اجتماعی امروزی، جوامعی هستند که به صورت شبکه ای و در هم تنیده، با دیگر اعضا و خرده نظام های خود در ارتباطند؛ به گونه ای که تغییرات در یک حوزه، به دگرگونی در دیگر حوزه ها می انجامد. این در حالی است که اجتماعات پیشین، چنین پیوستگی ارگانیکی نداشتند. از این رو با موضوعی تازه سر و کار داریم که در سطحی فراملی و جهانی، دچار همسانی و همگونی شده است. الگوی چنین موضوع تازه ای عمدتا با به کار گرفتن رویکردهای جامعه شناختی قابل تفهیم و تبیین است.به منظور پاسخ گویی به پرسش اصلی تحقیق، تلاش شده است با به کارگیری رویکردی جامعه شناختی، فرایندهای اجتماعی معاصر و امکانات، زمینه ها و شرایط تاریخی مربوط به جامعه موعود با تاکید بر فرآیندهای تمایز در ساخت اجتماعی و عقلانی شدن در دوره معاصر، تبیین شود.

از احادیث متعدد فریقین درمی یابیم که آنان در برخی از اوصاف و مقامات حضرت مهدی (عج) از جمله مقام خلیفه اللهی، امامت، از اهل بیت رسول الله (ص) بودن آن حضرت و ... اتفاق نظر دارند. بی تردید مقام خلیفه اللهی امام مهدی (عج) از میان سه نوع خلافتی که در قرآن کریم یاد شده، نوع خلافت ویژه ای است که از ناحیه حق تعالی برای انبیا و اوصیا رقم خورده است. خداوند آنان را به طور خاص خلیفه خود در زمین قرار داد که به نوبه خود، والاترین نوع خلافت است. حکمت این خلافت، ظهور و بروز احکام و تدابیر الهی به دست خلیفه خویش در جوامع انسانی است تا قسط را در همه ابعاد آن برپا کند و با سیاست گذاری و اجرای احکام و حدود دینی، زندگی موحدانه و حیات معنوی و هدایت افراد را تامین نماید.درک ماهیت خلیفه اللهی امام مهدی (عج) با تبیین جایگاه نهضت امام در نظام تعالیم دین حق (احیای توحیدگرایی) امکان پذیر خواهد بود. افزون بر آن، احیاگری دین حق با مقام عصمت پیوند می خورد و بلندای مقام خلیفه اللهی امام مهدی (عج) را نمایان می سازد.

بحث «امنیت» و بررسی نمونه الگوهای مطرح در آن و نیز نقش زیربنایی و بسترساز مقوله امنیت در حیطه های زندگی اجتماعی از موضوعات مهم در عرصه حیات سیاسی ـ اجتماعی، است. این موضوع به قدری بااهمیت و کلیدی است که می توان گفت در فرهنگ سیاسی اسلام کمتر واژه ای می توان یافت که بدان همانند واژه امنیت عنایت کرده اند. این تاکید و اهتمام، به جهت تاثیرات گسترده و فراگیر مقوله امنیت، در همه عرصه های حیات انسانی اعم از سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، خانوادگی و غیره وجود دارد. اسلام امنیت را بستر تحولات و دگرگونی های مثبت اجتماعی می داند، به همین دلیل، نگرش اسلام به مقوله امنیت، نگرشی استراتژیک و زیربنایی است.