جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

درآمد شیخ‌الرئیس ابوعلی سینا وارث حکمت مشّاء است. حکمت مشّاء همان فلسفه‌ی ارسطو است و شیخ‌الرئیس ارسطو را می‌ستود که به حکمت سر و سامان داد و آن را درچهارچوبی منطقی و عقلانی درآورد به طوری که می‌توان صحت و سقم آن را به میزان عقل سنجید. با وجود این، ابن‌سینا در طی تفلسف خود راه‌های جدیدی را به روی خود می‌گشود و تحت تأثیر عوامل تعیین‌کننده متعددی دست به تألیفی جدید زد و حکمت خاص خود را به منصه‌ی ظهور رساند. عواملی که در ظهور فلسفه‌ی خاص ابن‌سینا تعیین‌کننده بودند عبارت از این چهار عامل هستند: 1- فلسفه‌ی یونان 2- دین اسلام 3- ذوق عرفانی 4- نبوغ عقلانی

چارلز تیلور در کتاب مهم «هگل و جامعه مدرن»، به دنبال این است که بازخوانی تازه‌ای از نظام اندیشه‌ی هگل ارائه دهد. برای این کار، او در بخش اول کتاب، به شرح برخی جنبه‌های منظومه نظری هگل می‌پردازد که با توجه به رویه دشوارنویسی هگل، جالب توجه می‌نماید. او ادعا می‌کند که مضامین هستی شناختی هگل، امروزه، کاربرد چندانی ندارد؛ لکن فلسفه هگل قابل بازیابی است. در ادامه نیز تیلور به دنبال آن است که برخی از مضون‌های فلسفی او با برخی از پرسش‌ها و خواست‌های مطرح در فلسفه اجتماعی و سیاسی زمان ما هماهنگی دارد و سعی می‌کند که به بررسی برخی از این پرسش‌ها بپردازد

به نظر من چشم‌انداز متافیزیکی اسلام را می‌توان برای کیهان‌شناسان به مثابه کلیدی در تفسیر و تعبیر معانی ممکن کشفیات علوم نوین دانست. در چنین موقعیتی این سخنرانی به برخی مسائل جاری و معماهای کیهان‌شناسی و رابطه‌ی آن با تعالیم اسلامی در ماهیت واقعیت، اشاره دارد. از جمله قابلیت درک جهان هستی، هماهنگی دقیق ساختارسازی و جهانی بودن قوانین فیزیک. حذف توضیح در باب علل غایی در مرکز مطالعات کیهان‌شناسی مدرن قرار دارد، که به نظر من این امر ما را به کشف بی‌نهایت هستی رهنمون می‌شود. براساس تعالیم عرفانی اسلام، کل کهکشان یکی از محل‌های ظهور خداوندی است با پدیده‌هایی جدید که مرتباً در معرض آفرینش‌اند. در نتیجه کسب دانش از منظر اسلام نامتناهی است. تلافی علم و دین را می‌توان در همگرایی متافیزیکی روش‌های مختلف کشف واقعیت، به وضوح دید و سرانجام تأکید من بر تفاوت رویکرد علم و دین در گستره‌ی جهان پس از مرگ است و اهمیت شکر، تقوی و حیرت به عنوان سه احساسی که همواره با کسب علم و دانش همراه است

در شرایط فعلی مدرنیت و در حوزه اخلاق، دو گروه در مقابل یکدیگر صف‌آرایی کرده‌اند: طرفداران لیبرالیسم و منتقدان اخلاق مدرنیت یعنی اجتماع‌گرایان. در زیر مجموعه هر کدام از دو نحله فکری فوق، نظرات و نظریه‌پردازان گوناگونی با تنوع فکری فراوانی وجود دارند. دو محور عمده بحث میان لیبرال‌ها و اجتماع‌گرایان وجود دارد: یکی موضوع «خویشتن» و دیگری فلسفه‌ی اخلاق. در لیبرالیسم «خویشتن» فرد انسانی به عنوان فاعل اخلاقی مختاری قلمداد می‌شود که مفهوم زندگی را مبتنی بر خیر و به طور آزادانه برای خود، انتخاب می‌کند، در حالی که اجتماع‌گرایان، مفهوم «خویشتن» را موقعیت‌مند می‌دانند و شأن تفسیری برای قائل هستند. اجتماع گرایان بر این باورند که درک ذاتاً فردگرایانه‌ای که لیبرالیسم از «خویشتن» ارائه می‌دهد، خودآگاهی واقعی ما را از این مفهوم دربر نمی‌گیرد چرا که ما با توجه به پیوندها و روابط اجتماعی‌مان درباره خود می‌اندیشیم. لذاست که برخلاف مباحث لیبرالیستی، فرد، ضرورتاً دارای چیزی به عنوان «برترین منفعت» که با توجه به آن راه زندگی خود را انتخاب می‌کنند، نیستند؛ آنها تنها از طریق دیدگاه‌های موقعیت‌مند اجتماعی به درک و فهم اندیشمندانه از منفت خود می‌رسند

پرسش محوری آنتونی گیدنز، در کتاب «فراسوی چپ و راست»، بررسی سرنوشت رادیکال بودن بعد از تضعیف گزینه‌ی چپ در اروپاست؛ رادیکالیسم یا همان پرداختن به ریشه‌های امور، نه تنها به معنای فراهم آوردن دگرگونی، بلکه همچنین به معنای نظارت بر این دگرگونی بود، به گونه‌ای که بتوان تاریخ را از این طریق به پیش راند. درست همین پروژه است که به نظر می‌رسد که اعتبارش را از دست داده است. در برابر این موقعیت چگونه باید واکنش نشان داد؟ برخی می‌گویند که راه امکانات دگرگونی بسته شده است.

آمیزه فکری ارائه شده توسط آنتونی گیدنز، ایده‌هایی را که برای جامعه‌شناسی مهم بوده است بیرون می‌ریزد و دیگر اینکه نظریه ساختاربندی به خودی خود، از آن نوعی که او مدعی است، واقعیت اجتماعی را دربرنمی‌گیرد. این بدان معنا نیست که نظریه ساختاربندی، کاملاً نادرست است و باید با ضربدر قرمز رد شده، پس زده شود؛ به هرحال، همه مبادی فکری او، چیزی برای کمک به فهم ما دارند، اما این مبادی به طریقی که او ادعا می‌کند با یکدیگر گردهم نمی‌آیند و درکی که ایجاد می‌کنند جزیی است. دنیای اجتماعی، پیچیده و متنوع‌تر از آن چیزی است که دراین نظریه تصویر شده است؛ ما برای آغاز درک معنای دنیای اجتماعی، نیاز به طیفی از تئوری‌هایی داریم که ممکن است کاملاً با یکدیگر، ناسازگار باشند.

نخست: شباهت‌های آرای دو اندیشمند 1- هر دو نقد را جز تفکرشان می‌دانند و بین عقلانیت و انتقاد ارتباط تنگاتنگ می‌بینند و تفکر آنها به روشنگری می‌رسد نه روشنگری سنتی بلکه روشنگری جدید که تجربه‌گرایانه نیست. 1-1- پوپر در کتاب انقلاب یا اصلاح درباره عقل‌گرای انتقادی می‌گوید: «سقراط در دفاعیه معروف خود می‌گوید که هیچ نمی‌دانم و این را هم به زحمت با وجود این سروش معبد دلفی او را خردمندترین مردمان قلمداد کرده بود. سقراط پس از لختی تفکر راه‌حل زیر را ارائه می‌دهد به نادانیم آگاهم شاید این آگاهی به حدود تنگ من است وقتی سقراط می‌گوید یک دولتمرد باید خردمند باشد منظور این است یک سیاستمدار باید پیش از انسان‌های دیگر به نادانیش آگاه باشد من نیز مانند سقراط معتقدم که ما هیچ نمی‌دانیم یا اندک می‌دانیم نادانی ما بیکرانه است اما این آشکارا حق مطلب نیست البته حق نداریم وجود علوم طبیعی و پیروزی‌های عظیم آن را انکار کنیم ولی هنگامی که از نزدیک به این علوم می‌نگریم پی می‌بریم که این علوم نه دانشی مثبت یا مطمئن بلکه از فرضیاتی بی‌پروا تشکیل شده‌اند که ما از راه انتقاد مداوم بهبودشان می‌کنیم

از مهم‌ترین موضوعات در ادیان و جوامع دینی، مناسبات دین و دولت و نحوۀ مواجهه و تعامل این دو با یکدیگر است. این مناسبات در طول تاریخ مسیحیت دارای فراز و فرود است. بر اساس مبانی نظری و عملی مسیحیت، که برگرفته از کتاب مقدس و نظر و عمل شخص عیسی (ع) و رسولان است، مسیحیت برنامۀ کلان اجتماعی و سیاسی ندارد، دین از سیاست جداست، مسیحیان ملزم به اطاعت از حکومت‌ها هستند و مسیحیت اولیه دارای سکوت‏ گرایی سیاسی و انزواگزینی اجتماعی است؛ اما پس از رسمی شدن مسیحیت در قرن چهارم، این قاعده به‌هم ریخت و مسیحیان، به‌رغم مبانی خود، به‌صورت جدی وارد اجتماع و سیاست شدند و تا آنجا پیش رفتند که بر سر حق حاکمیت‌ با پادشاهان به نزاع و جنگ پرداختند و آیین «دو شمشیر» را به وجود آوردند. این نوشتار به‌ شیوۀ مطالعۀ منابع و تاریخ مسیحیت و با هدف آگاهی‌بخشی دربارۀ مناسبات میان مسیحیت و سیاست، از آغاز تا پایان قرون میانه، مناسبات دین و دولت در این آیین را به تصویر کشیده است.