جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نویسنده در این گفتار، بحث صفات خدا را براساس قرآن (سوره اعراف، آیه 180) مطرح و پیرامون دو محور اساسی آن، گفت و گو می کند: معنای اسماء حسنی و الحاد در اسماء خدا. پس از آن به توقیفیت اسماء حسنی می پردازد و نظرات زمخشری و احمدبن منیر اسکندری را می آورد. سپس به تفصیل، کلام علامه سید محمد حسین طباطبایی را نقل و نقد و بررسی می کند. آنگاه چهار جمله از نهج البلاغه می آورد که توقیفیت اسماء را نشان می دهد.

این مقاله در صدد است به روش تحلیلی و توصیفی، ضمن مروری بر چگونگی طرح این گونه مباحث در نهج البلاغه، اسباب و علل طرح گستردة این مسائل در بیان امیرالمومنین علیه السلام در این کتاب شریف را فرا دید قرار دهد. این تحقیق بر پایه مطالعات نگارنده در نهج البلاغه شکل گرفته و دامنه آن به این کتاب محدود می‌باشد. در این پژوهش، مواردی چون اهمیت حیاتی موضوعات عقیدتی در ساختن باورها و رفتارهای انسان، بروز و ظهور افکار و اندیشه های انحرافی و التقاطی مانند خوارج، خلا فکری شدید در عصر امیرالمومنین علیه السلام به واسطه 25 سال حکومت نا اهلان، از جمله مهم‌ترین علل پرداختن امام علیه السلام به مقولات اعتقادی معرّفی شده است.

کتاب مصباح العرفان بحثی است مستوفی در انواع وجودات اعم از واجب و ممکن (انواع ممکنات) و بحث در خود مفهوم وجوب وجود و از اينجاست که نويسنده دانشمند بحثی را مطرح می کند درباره انواع مؤثرات (ذاتی و عرضی) و دست آخر درباره فاعل مختار و فاعل موجب و نيز درباره ازليات. از آنجا که اين موضوع نزد متکلمان معتزلی و خاصه بهشمي محل بحث و نظر بوده و به ويژه چندين رساله درباره تأثيرات و مؤثرات از آنان می شناسيم که در اين ميان رساله های حاکم جشمي و حسن بن محمد الرصّاص باقی مانده (نک: مقاله حسن انصاری درباره کتاب التأثير والمؤثر جشمي، در سايت کاتبان و نيز کتاب المؤثرات تأليف رصّاص، تصحيح يان تيله، چاپ بريل، ۲۰۱۱ و نيز مقاله همو درباره کتاب جشمي در شماره اختصاصی مجله آرابيکا)، مطالعه و بررسی رساله علي بن سليمان البحراني می تواند در مقايسه با نوشته های متکلمان معتزلی (و البته اشعری)، نزاع متکلمان و فلاسفه را در يک مسئله مهم فلسفی که آثار متعددی در وجود شناسی و خداشناسی آنان داشته روشن کند.