جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫نويسنده در پايان نامه خود ضمن تبيين معناي پلوراليسم ديني و نقد، ديدگاه‌هاي دکتر عبدالکريم سروش در کتاب "صراط‌هاي مستقيم"، ديدگاه وي در مورد حقانيت تمامي اديان بر اساس پلوراليسم ديني را مورد نقّادي قرار داده است. وي مي‌کوشد در سه فصل به بررسي حقانيت اديان مختلف از منظر برون ديني پرداخته و به اين پرسش پاسخ دهد که آيا با کمک عقل و بدون اين که گزاره‌هاي يک دين خاص را ملاک ارزيابي قرار دهيم، مي‌توانيم همه اديان را حق بدانيم؟ نگارنده با امعان نظر در کتاب "صراط‌هاي مستقيم" نوشته دکتر سروش، مفاد اين کتاب مبني بر حقانيت تمامي اديان الهي را به نقد مي‌کشد و مباني اين تفکر را دچار چالش مي‌کند. وي در خلال اين سه فصل اثبات مي‌کند که دلايل دکتر سروش در اين کتاب براي اثبات کثرت گرايي ديني، يا کامل نيست و يا ربطي به پلوراليسم ديني ندارد و در نتيجه نمي‌توان از آن‌ها حقانيت اديان را بالعموم ثابت کرد. سپس نتيجه مي‌گيرد که در جهان يک دين حق بيشتر وجود ندارد و اين عقيده هم با زندگي مسالمت‌آميز اجتماعي يا سعادت اخروي پيامبران اديان ديگر منافات ندارد. در فصل اول، وي به کليات تحقيق و واژگان کليدي آن مثل مفهوم لغوي و اصطلاحي دين، معناي پلوراليسم، تاريخچه پلوراليسم و نيز رويکردهاي مختلف در باره کثرت اديان مي‌پردازد و مفهوم حقانيت اديان را از منظر برون ديني و درون ديني تبيين مي‌کند. نويسنده فصل دوم را به بيان و نقد و ارزيابي پيش فرض‌ها و مباني پلوراليسم ديني مانند فهم متون و نصوص ديني، تجربه ديني، ظهور مطلق در مقيد، هدايت پنهاني، هدايت عامه، ناخالصي امور عالم، خويشاوندي حقايق، تعارض ارزش‌ها و تکافؤ ادله ديني با يکديگر در اثبات حقانيت همه اديان اختصاص داده است. وي در فصل سوم در راستاي نفي پلوراليسم ديني، لوازم ادعايي پلوراليسم ديني در حوزه اجتماع (تولرانس) و مسأله نجات را مورد توجه قرارداده و معناي نجات نزد پيروان اديان ديگر و به ويژه از منظر دين اسلام را تجزيه و تحليل مي‌کند.

---

ابوالقاسم سحاب تفرشی از فرهیختگان اواخر عهد قاجار و عصر پهلوی اول بوده است. وی در عصری می‌زیست که بیشترین تحولات تاریخ معاصر ایران و جهان در آن دوره رخ داده است. در کارنامه علمی و ادبی سحاب آثار بسیار متنوعی دیده می شود، متونی مانند درسنامه های فنی و ریاضی دارالفنون، اولین نمونه ها از نگارش های جدید ایرانیان درباره تاریخ حیات امامان شیعه، شرح حال نویسی نامداران تاریخ اسلام به زبان فارسی با الهام از شرح حالهای کلاسیک عربی مانند تأریخ الإسلام ذهبی، فرهنگ لغت فرانسه به فارسی و اولین نمونه های پیشتازانه برای شناخت وضع معاصر کشورهای اسلامی است. در میان این آثار متنوع، آثاری با رویکرد و یا ماهیت تاریخی بیشتر به چشم می خورد. ابوالقاسم سحاب فرزند زمانه ای است که افکار و تمایلات ضد اسلامی و ضد مذهبی و باستان گرایی و ناسیونالیسم در میان روشنفکران آن دوره رواج داشت و از سوی حاکمیت نیز حمایت می‌شد، اما سحاب رویکردی متفاوت با دیگر نویسندگان و روشنفکران هم عصر خود دارد. وی با وجود برخورداری از عقاید عمیق اسلامی، گرایش بسیاری به پیشرفت کشور‌های اسلامی به سبک اروپائیان داشت. سحاب به رغم داشتن مشاغل حکومتی گاه افکاری متفاوت با سیاستهای حاکمیت داشت و حتی در برخی موارد مخالفت خود با این اقدامات را در ذیل وقایع‌نگاری هایش اعلام می‌کرد. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر اسناد و منابع کتابخانه‌ای، برآنست تا ضمن بررسی آثار تاریخی ابوالقاسم سحاب، مولفه‌های تاریخ-نگاری و ویژگیهای تاریخ‌نگری وی را مورد بررسی و تحلیل قرار دهد.

‫پژوهش حاضر کوشيده است تا علل قيام شيعيان افغانستان بر ضد حکومت عبد‌الرحمان خان را بررسي نمايد. امير دوست‌محمد خان، جدّ عبد‌الرحمان خان و بنيان‌گذار حکومت خاندان محمدزايي، شخصي بود که پاي انگليسي‌ها را به افغانستان باز کرد، و از طريق اعطاي امتيازات متعدد به آن‌ها و خيانت به مردم جامعه خويش، حکومت افغانستان را به‌دست گرفته و ايالت‌هاي اين کشور را ميان فرزندان خود تقسيم کرد. در دوران حکومت محمدزايي‌ها از امير دوست‌محمد خان تا عبدالرحمان خان، به خاطر جنگ‌هاي داخلي، کشور افغانستان در تمام زمينه‌هاي اقتصادي، فرهنگي و سياسي به‌سوي انحطاط سوق داده شد. معيشت و اقتصاد شيعيان افغانستان در زماني که عبد‌الرحمان خان به قدرت دست يافت، از طريق کشاورزي و دامداري تأمين مي‌شد. عبد‌الرحمان خان که فردي ظالم، سخت‌گير و بي‌مروت بود، شيعيان مناطق هزاره‌جات افغانستان را مجبور به دادن ماليات‌هاي سنگين مي‌کرد. اين سخت‌گيري‌ها به‌تدريج موجبات نارضايتي گسترده مردم را فراهم آورد. از عوامل قيام شيعيان هزاره‌جات بر ضدّ عبد‌الرحمان خان مي‌توان به بيدادگري کارگزاران دولتي، اختلاف‌هاي مذهبي با حکومت مرکزي که پيرو مذهب حنفي بودند، اخذ ماليات‌هاي سنگين، و آزار و اذيت بزرگان، علما، سادات و ميران قوم هزاره اشاره کرد. عبدالرحمان خان به دليل پيوند مذهبي هزاره‌ها با ايرانيان در خارج از کشور، مخالفت خوانين و اربابان هزاره با خواسته‌هاي حکومت کابل و وحشت از اقتدار شيعيان، در سال 1308 قمري دستور حمله به هزاره‌جات را صادر نموده، و بزرگ‌ترين نسل‌کشي را در تاريخ افغانستان رقم زد. او با اخذ فتواي تکفير شيعيان از مفتي‌هاي اهل تسنن بيش از نيمي از شيعيان هزاره را قتل‌عام کرد، زنان و فرزندان آن‌ها را به کنيزي و غلامي گرفت، اموال آن‌ها را غارت کرد، و اراضي و عقار شيعيان هزاره را به اقوام پشتون بخشيد. وضعيت نامناسب اقتصادي شيعيان در حال حاضر را نيز مي‌توان پيامد ماندگار اين حادثه دانست.

‫در اين پاياننامه بخشى از كتاب، زبدة البيان ترجمه و با استفاده از ساير منابع بررسى شدهاست. عناوين فصول اين پژوهش عبارتند از: آشنايى با ماهيت حجر، بررسى آيات قرآن مربوط به محجوريت چون: صغير، يتيم، مريض، سفيه و عبد مملوك، مجنون، اولياء صغير و مجنون و سفيه، مفلس.

‫چکيده : اين نوشتار، ترجمه آياتي چند از ابتداي قرآن کريم تا انتهاي سوره انفال به زبان پشتو است. نويسنده با توجه به وجود پنجاه ميليون نفر پشتون در کشور افغانستان و همچنين پشتون‌هاي فراواني که در کشورهاي پاکستان و هندوستان زندگي مي‌کنند، و نيز فعاليت وهابيت عربستان در بين قوم پشتون و تبليغ گسترده وهابيت توسط طالبان تحت حمايت عربستان، ضرورت چنين ترجمه‌اي از قرآن به زبان پشتو را بررسي کرده است. وي ضمن ارائه نمونه‌هايي از ترجمه‌هاي موجود قرآن به زبان پشتو و ترجمه‌هايي که عمدتاً از سوي اهل سنت فعال در افغانستان و پاکستان صورت گرفته، به نقد اين ترجمه‌ها پرداخته و بسياري از آ‌ن ‌ها را گويا ندانسته و مشتمل بر جهت گيري اهل سنت قلمداد کرده و برخي را نيز مي‌ستايد. او در همين زمينه نخستين ترجمه قرآن به زبان پشتو را ترجمه افضل خان ختک برشمرده و آن را ناقص مي‌داند. سپس ترجمه‌هايي ديگر به نام‌هاي ترجمه حبيب‌الله رفيع، ترجمه سيدجعفر حسين‌شاه ريشتوني، ترجمه مولانا عبدالحق دارمنگي (که نويسنده اين ترجمه را مي‌ستايد و آن را روان وصف مي‌کند)، ترجمه دکتر سيدسعيدالله مازاره، ترجمه عبدالله فاني، ترجمه و تفسير ملاکابلي و چند ترجمه ديگر را ذکر مي‌کند که همه آن‌ها در عربستان منتشر شده‌اند. نگارنده نکات اضافي را که در فهم متن قرآن کمک مي‌کند، داخل گيومه آورده و در پاورقي ترجمه نيز توضيحاتي اجمالي درباره برخي واژه‌ها و اصطلاحات و عبارات را ذکر کرده است. در صفحه سمت راست پايان نامه، متن قرآن به خط عثمان طه و در صفحه مقابل آن، ترجمه پشتو آمده و نويسنده مي‌کوشد بر اساس قواعد لغت شناسي و ادبيات عرب، ترجمه‌اي گويا و رسا ارائه دهد.

‫وجود فساد و انحرافات اخلاقي در جوامع انساني، يکي از مشکلات مهم و اساسي بشر به‌شمار مي‌رود، که بايد نسبت به آن آگاهي لازم به‌دست آيد. جهل در انواع مرکب و بسيط آن، ريشه در تقليد ناآگاهانه، بدفهمي، عدم تفکر، و تنبلي دارد. و همين جهل است که انسان را به وادي افراط و تفريط، عجله در امور، ايراد سخن نسنجيده، دنياگرايي و خيال‌پردازي سوق داده، و در نتيجه، پيامدهايي مانند کفر، عدم تشخيص حق و باطل، شر دنيا و آخرت، دشمني با دانش و دانشمند، مرگ دل، اخلاق زشت، لغزش، ذلت و پيروي از طاغوت را به‌همراه خواهد داشت. آن‌چه در متون ديني به‌عنوان عامل انحراف مطرح گرديده، به انواع مختلفي قابل تقسيم است؛ برخي از اين عوامل مانند وراثت، غذاي حرام، افعال مادر در هنگام بارداري، هواي نفس و جهل، جزء عوامل فردي و دروني محسوب مي‌شوند؛ و گروه ديگري از اين عوامل، بيروني و اجتماعي هستند که از جمله مي‌توان به خانواده، دوستان، محيط اجتماعي و طبيعي، رسانه، شيطان، فقر، حکومت، بازار، تقليد نابجا و تبعيت از اکثريت ناآگاه اشاره کرد. تمامي انواع انحراف، خود معلول اموري همچون افترا، پندار باطل، کفر، ظلم، فسق، غرور، مراء، خصومت، هزل و شهوت مي‌باشند، که به‌نوعي مرتبط با جهل است. جامعه‌شناسان، وضع قوانين کيفري، ارتقاي سطح مذهبي و فرهنگي، بررسي خانواده‌هاي مجرم، و ايجاد مؤسسات مؤثر در کاهش جرم، را براي پيشگيري، مطرح کرده‌اند. اسلام هم آگاهي از پيامدها، ترک مجالست با بدان، تقوا، امر به معروف و نهي از منکر، مبارزه با محيط آلوده، هجرت، تربيت صحيح، عاقبت‌انديشي، تقويت نيروي تفکر و ابعاد ديني را پيشنهاد مي‌کند. همچنين علاوه بر نقش مهم خانواده و مدرسه در اين راه، موارد ديگري مانند جهل‌زدايي، تقويت انديشه ديني، ميانه‌روي، مصاحبت با نيکان، و محاسبه نفس نيز در درمان منحرفين نقش به‌سزايي خواهد داشت.

---

‫تبيين نقش دين در دنياي جديد، تنها با شناخت حقيقت دين و دنياي جديد ميسور است و تا زماني که شناخت کافي از دين پيدا نکنيم و تحولات فکري دنياي امروز را نشناسيم، نمي‌توانيم نقش دين را در اين دنيا ترسيم کنيم. از اين رو نويسنده به کالبدشکافي تفکرات دنياي مدرن و ابعاد گوناگون دين از ديدگاه متفکر شيعي آيت‌الله مرتضي مطهري و اصلاحگر ديني و شخصيت برجسته شبه قاره هند، ابوالاعلي مودودي، پرداخته است. وي ابتدا تحول فکري غرب و رويدادهاي سرنوشت‌ساز و تأثيرگذار آن ديار مانند جنبش رنسانس، نهضت اصلاح ديني، انقلاب علمي، انقلاب صنعتي و نهضت فلسفي را بررسي کرده و انديشه‌هاي مادي‌گرايي، اومانيسم، سکولاريسم و آزادي‌خواهي و در نهايت بازگشت به معنويت در غرب را بازخواني مي‌کند. پس از آن، به بررسي انديشه دو شخصيت مذکور در باره اين سير تحول بشر مي پردازد. ايشان معتقدند که سقوط و فساد بشر به اندازه انحراف و انحطاط اخلاقي مؤثر نيست؛ چرا که جوهر انسان اخلاق است؛ بنابر اين، نسبيت اخلاق را مردود مي‌دانند. شهيد مطهري معتقد است: نسبيت اخلاق، به نفي جاودان تعاليم ديني مي‌انجامد؛ لذا جاودانگي اسلام به جاودانگي اخلاق است. ابوالاعلي مودودي نيز اخلاق را مطلق مي‌داند و معتقد است که تمام دردهاي بشر از بي‌ثباتي اخلاق است. در باره چالشي که دين با انحرافات اجتماعي و سياسي دنياي جديد دارد، هر دو، نيازهاي بشر جهان امروز را به نيازهاي ثابت و متغير تقسيم مي‌کنند و معتقدند: اسلام، به ويژه با راهکار اجتهاد، پاسخگوي همه نيازهاي انسان است. هر دو متفکر، اصل حکومت را براي برقراري نظم و حفظ امنيت لازم مي‌شمارند و تأکيد مي‌کنند که دين و سياست مکمل يکديگرند و اگر دين از سياست، چه به لحاظ نظري و چه به لحاظ عملي جدا شود، زندگي بي‌معني مي‌شود. البته مطهري مشروعيت حکومت ديني را از آن خدا مي‌داند و مقبوليت آن را از مردم؛ ولي مودودي هم مشروعيت و هم مقبوليت حکومت ديني را از مردم مي‌داند. آنان عدالت را از بنيادي‌ترين مسائل سياسي و اجتماعي مي‌دانند و رابطه عقل و علم و دين را لازم مي‌دانند.

‫چکیده و 20 صفحه از متن الکترونیکی در پیوست ها و منابع دیجیتالی قابل رؤیت می باشد