جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسلمانان هندوستان در سال‌های آغازین ورود اسلام به سرزمین خود به قرآن کریم به‌عنوان مهم‌ترین اصل و الگوی اسلامی توجه کردند. در این میان، مهاجرت مفسران شیعه ایرانی تأثیر مطلوب و بنیادینی در گسترش علمی جریان مطالعات تفسیری بر جای نهاد و نخستین تلاش آنان در جهت پویایی و شناخت ساکنان این سرزمین با آموزه‌های قرآنی و تفسیر آیات الهی صورت پذیرفت. اوج فعالیت شیعیان در این زمینه مربوط به دوران تشکیل دولت‌های شیعه دکن (1098 ـ 895 ق.) است، که ایرانیان با گذر از مرحله تکوین (6 ـ 1 هـ ق.) وارد مرحله توسعه تفسیر (12 ـ 7 هـ ق.) شدند. در این دوران، حضور پرتعداد شیعیان ایرانی و حمایت حکام شیعه دکن از آنان، موجب گسترش هرچه بیشتر فعالیت شیعیان در امور مذهبی مرتبط با آموزه‌های تفسیری قرآن کریم گردید. مقاله حاضر با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و برپایه مطالعات کتابخانه‌ای درجه اول تاریخی، به این مسأله پاسخ می‌دهد که مهاجرت شیعیان ایرانی به منطقه دکن چگونه گسترش مطالعات تفسیری قرآن کریم در این مناطق را به همراه آورد؟ فرضیه این است که شیعیان مهاجر ایرانی با تشکیل کلاس‌های تفسیر و تألیف کتاب‌های مرتبط با این موضوع، تأثیر به‌سزایی در گسترش آشنایی ساکنان این مناطق با آموزه‌های تفسیری قرآن کریم بر جای نهاد. دستاورد پژوهش نشان می‌دهد که شیعیان مهاجر ایرانی ـ با توجه به آشنایی ساکنان نواحی دکن با زبان فارسی و نیز حمایت حکام شیعه دکن از آنان ـ با تشکیل کلاس‌های تفسیری، موجبات آشنایی بیشتر ساکنان این نواحی با موضوعات مرتبط با قرآن کریم را فراهم آوردند. هم‌چنین ایرانیان با تألیف کتب تفسیری و دسترسی ساکنان ناحیه دکن به این کتاب‌ها، به تقویت فهم موضوعات قرآنی توسط آنان کمک کردند.

همزمان با تشکیل دولت‌های ­شیعه عادل‌‌شاهی، نظام­­‌شاهی و قطب‌­­شاهی، مهاجرت ایرانیان شیعه به جنوب­ هند جدی­تر شد؛ حکام ­شیعه دکن به مهاجران ایرانی به­منظور تثبیت حاکمیت شیعی و تحکیم مبانی و ترویج مذهب تشیع و نیز دفاع از آن در برابر دولت­های غیرشیعی، نیاز داشتند. این مهاجرت موجب تحولاتی در زمینه فعالیت‌های سیاسی ­و­ اجتماعی همسو با سیاست‌های مذهبی و خارجی این دولت‌ها‌ شد و جنوب­ هند به‌ منطقه­ای امن برای ساکنان این نواحی تبدیل گردید. مقاله حاضر با رویکرد «توصیفی - تحلیلی» و بر پایه مطالعات کتابخانه‌ای در پی واکاوی و تحلیل تکاپوهای شیعیان مهاجر ایرانی در ایجاد صلح میان دولت­های شیعه ­دکن بوده و به این پرسش پاسخ می‌دهد که: هدف شیعیان ایرانی از ایجاد صلح بین دولت­های شیعه دکن چه بوده است؟ یافته­های پژوهش حاکی از آن است که شیعیان نخبه مهاجر ایرانی با درک شرایط ویژه و خطرات احتمالی، به ‌عنوان سفیران صلح نزد دیگر حکام شیعه دکن در صدد نزدیکی حکومت‌های شیعه و نیز اتحاد آنان در برابر حکومت­های غیرشیعه، به­ویژه اهل ­سنت برآمدند و بدین‌سان، با ایجاد قدرتی متحد و تشکیل سپر دفاعی مانع ابتلای آنان به جنگ­های طولانی شدند. دستاورد مهم این صلح برخورداری مردم مناطق تحت حاکمیت دولت­های شیعه دکن از امنیت اجتماعی بود. همچنین ایرانیان با انجام این مأموریت به­دنبال تثبیت و تقویت حکومت شیعی بر محور آموزه­های مذهب تشیع بودند تا بدین‌وسیله از فروپاشی حکومت شیعیان در منطقه دکن جلوگیری کنند.

آموزش‌های دینی از مهم‌ترین بخش‌های جامعه مذهبی است که مورد توجه حاکمان و دانشمندان بوده است. این آموزش به‌ ویژه در قرن 10 و 11 هجری در دوره قطب­شاهیان که ساکنان بومی آن آشنایی چندانی با مذهب تشیع و اندیشه‌های آن نداشتند اهمیت بیشتری داشت. آموزش‌های مذهبی در این دولت‌ به ‌منظور تحکیم مبانی مذهب تشیع صورت گرفت. حاکمان این دولت برای تقویت پایه‌های تشیع در بین ساکنان مناطق گلکنده (Golconda) و حیدرآباد (Hyderabad)- پایتخت قطب­­شاهیان - از دانشمندان شیعی ایرانی که به دکن مهاجرت کرده بودند بهره بردند و حضور پر تعداد آنان به پویایی و ارتقای دانش مذهبی ساکنان این مناطق انجامید. سؤال اصلی پژوهش این است که دانشمندان مهاجر ایرانی چه نقشی در گسترش معارف شیعی ساکنان قلمرو دولت‌ قطب­­شاهی در قرون 10 و 11 هجری داشتند؟ برای پاسخگویی به سؤال پژوهش این فرضیه مطرح ‌شده است که دانشمندان ایرانی با تشکیل کلاس‌های درس و تربیت شاگردان، تربیت مذهبی حکام قطب­شاهی، تألیف کتب مذهبی و برگزاری جلسات بحث و مناظره با علمای سایر فرق در گسترش معارف دینی و دانش مذهبی مردم مناطق گلکنده و حیدرآباد مؤثر بوده‌اند. نظر به اهمیت موضوع این پژوهش به روش توصیفی – تحلیلی و مبتنی بر منابع کتابخانه‌ای صورت گرفته است.

حقوق متقابل حکومت و مردم از جمله مواردی است که دغدغه ذهنی بسیاری از حاکمان و دولتمردان بوده است؛ اما با این وجود مشاهده آن در بُعد عملی بسیار ناچیز و محدود می‌باشد. با مراجعه به سیره و سخنان حضرت علی علیه السلام به خوبی می‌توان مصادیق عدالت را در بعد نظامی آن مورد بررسی و ارزیابی قرار داد و به نتایج قابل توجهی دست یافت. علی بن ابی طالب علیه السلام در دوره کوتاه مدت حکومت خود با خودداری از عوام فریبی به دنبال رعایت عدالت بوده است؛ زیرا آن حضرت با توجه به اصل اساسی حاکمیت اسلامی معتقد بودند که انسان‌ها برابر و مساوی آفریده شده‌اند و برتری عرب بر عجم را بر اساس کلام قرآن باطل دانستند. همچنین ایشان در تقابل با مخالفان سیاسی خود نیز هیچ گاه از عدالت سیاسی عدول نکردند و با توجه به عهدشکنی و خودداری آنان از بیعت آنان را وادار به بیعت نکردند. تبیین، ارزیابی و بازنگری سیره سیاسی-نظامی امام علی علیه السلام با تکیه بر نهج البلاغه از آن جهت می‌تواند قابل تأمل باشد که ضمن مقایسه سیره عملی ایشان با سایر زمامداران، از آن به عنوان معیار جهت جامعه امروز استفاده کنیم. نظر به اهمیت موضوع این پژوهش به شیوه توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای می‌باشد.

در این پایان نامه شیوه های مواجهه قرآن با مخالفان بررسی شده و مطالب آن در دو بخش آمده است. در بخش اول با عنوان کلیات از معنای هدایت و اقسام و مراحل و قلمرو آن و نیز اجباری نبودن پذیرش دین، عناصر و ارکان هدایت، و کتاب هدایت بودن قرآن سخن رفته است. در بخش دوم تحت عنوان شیوه های هدایت مخالفان در قرآن از شیوه های گفتاری مثل نرمی در کلام، استدلال منطقی، موعظه و مجادله و شیوه های عملی مانند معرفی الگو، درس آموزی از تاریخ، مثال های حکیمانه و جز آنها بحث شده است.