جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بیان مسئله: مراسم گواتی، یکی از انواع مراسم موسیقی درمانی است که هم­راه با خوانش اشعار مذهبی و نواختن ساز، بیمار به وجد می­رسد و آن­گاه خلیفه­ی گواتی، باد هوا یا پری را به بدن بیماری تحت نفوذ آن فرا خوانده و با آن به گفتگو می‌نشیند و طی آن گواتی درمان می­شود. آئین سماع نیز یکی از مراسم شناخته شده­ی عرفانی است که با شعر و موسیقی هم­راه است و حین آن، عارف واجد می­شود. در این مقاله تلاش بر آن است تا اختصاصاً بین وجد گواتی و سماعی مقایسه­ای انجام و شباهت­ها و تفاوت­های احتمالی این دو وجد را مورد بررسی قرار دهیم. در ابتدا به تعریف گوات، گواتی، مراسم گواتی پرداخته، زآن پس به سماع و آداب­اش می­پردازیم. پس از آن تلاش می­کنیم به این سوالات پاسخ دهیم: جنس وجدی که در گواتی حین مراسم ایجاد می­شود با وجدی که عارف در سماع به آن می­رسد یکی است؟ اگر خیر تفاوت­ها و شباهت­های آن در چیست؟ هدف: تطابق وجد در دو آئین گواتی و سماع و یافتن تشابهات و تفاوت­های احتمالی آنان و بررسی نوع وجدآنها. روش پژوهش: در بخش مرتبط با گواتی به روش میدانی و کتابخانه­ای و در بخش سماع منحصراً کتابخانه­ای و با استفاده از منابع موجود از میان کتب مرجع کهن و نوین صورت پذیرفته و روش ارائه نیز تحلیلی و توصیفی است. یافته­ها: در پایان درخواهیم یافت این است علی­رغم مشابهت­های ظاهری در شیوه­ی انجام این دو آئین چه در بخش موسیقی و شعر و چه نائل شدن به وجد، ماهیّت وجد در این دو گونه آئین از بسیاری جهت بایک­دیگر متفاوت است، بیش­تر از آن­جهت که وجد در سماع نیاز به معرفت دارد و اثر وجد رقص سماعی است امّا گواتی نیازمند معرفت نیست و وجد در اثر رقص و موسیقی است.

قرآن در مقام متنی وحیانی و روشنگر همواره مدعی این بوده است که با توسل به شیوه‌های گوناگونِ کلامی، مؤمنان را از پیچ‌وخم‌های زندگی آگاه کرده، آنها را به سوی خیر و صلاح راهنمایی می‌کند. در این میان قصه‌گویی از جمله ابزارهایی است که راه‌گشای انتقال معنا به مخاطبان بوده است. حال اگر بر این بخش از آیات قرآنی توجه و تأملی روایت‌شناسانه و ادبی صورت گیرد، قطعاً مخاطبان را با لایه‌هایی از معنا مواجه می‌کند که ظرایفش پیش‌تر از نگاه‌ها دور مانده بود. این مقاله در صدد است به روش توصیفی‌تحلیلی و با جمع‌آوری اطلاعات به روش کتاب‌خانه‌ای، با تأملی در رویکرد روایت‌شناسانه و ترسیم مدلی از عناصر یک روایتِ منسجم، بررسی جزء‌پژوهانه درباره قصهٔ موسی و خضر انجام دهد و دریابد که چنین چشم‌اندازی ما را به چه سطحی از معنا هدایت می‌کند

یکی از موضوعاتی که همواره در کانون مباحث بلاغی قرآن‌پژوهان قرار داشته، استعاره و چگونگی تأثیر آن در زبان قرآن بوده است. با ظهور علومِ شناختی و پس از معرفی نظریه استعاره مفهومی از جانب جرج لیکاف، این مطالعات دچار تحول گشته و روش‌هایی برای درک بهتر متون در پرتو این نظریه ارائه شده است. هدف پژوهش حاضر که به روش توصیفی ـ تحلیلی و با تجزیه و تحلیل کیفی انجام شده است، بررسی شواهدی از استعاره‌های مفهومی در قرآن و نتایج حاصل از آن در مفهوم‌سازی برای مخاطبان این کتاب آسمانی می‌باشد. بدین‌منظور، مفهوم بهشت به عنوان مورد مطالعه انتخاب و سپس به بررسی استعاره‌های مفهومی آن در دامنه آیات مرتبط با بهشت پرداخته شده و در نهایت ساختاری از آن‌ها ارائه گردیده است. همچنین شواهدی از این نوع استعاره در روایات پیشوایان معصوم(علیهم السلام) ارائه شده است. با دقت در ساختار مذکور مشخص می‌شود که بهشت توسط چه مواردی مفهوم‌سازی شده و چگونه در تجربیات روزمره ما از زندگی ریشه دارد.

دیوان حافظ را می‌توان از زاویه‌دیدهای متفاوتی به نظاره نشست. با توجه به ابهام در «من» حافظ و ارتباط «من» و «دیگری» یکی از موضوعاتی که می‌تواند در حوزۀ مطالعات حافظ‌شناسی مطرح شود، بررسی «دیگری» در دیوان اوست. «دیگری» یک اصطلاح فلسفی است که از آن برداشت‌های متفاوتی صورت پذیرفته‌ است. با توجه به آنکه حافظ در دیوان خود، افراد را به دو دسته تقسیم می‌کند (یک دسته افرادی که با نظر مخالفت به آنان می‌نگرد و گروهی که نظر موافق نسبت به آنان دارد و دستۀ دوم، خود را در مقابلِ یک امر متعالی روبه‌رو می‌بینند)، می‌توان دو نوع «دیگری» را در دیوان حافظ تشخیص داد؛ که ما در این مقاله از این دو با عناوین «دیگری استعلایی» و «دیگری متعالی» نام برده‌ایم. برای تبیین این دو «دیگری»، به روش تحلیلی- توصیفی- تطبیقی، به‌ترتیب از مباحث «نگاه دیگری» در اندیشۀ سارتر و «مطلقاً دیگر» در اندیشۀ رودلف اُتّو بهره ‌برده می‌شود. هدف این بررسی تطبیقی رسیدن به یک برداشت متفاوت و گسترش معنا در دیوان حافظ است. حاصل تطبیق نخست این است که حافظ، خود به‌عنوان «دیگری»، بر تمدن اسلامی ظهور می‌یابد و باعث بازشناسی اهل فرهنگ اسلامی نسبت به خود آن‌ها می‌شود و شخصیت حافظ بدون تشخص معین باقی می‌ماند. در دومین تطبیق، حافظ در مقام «من» در مقابل «دیگری متعالیِ» رازآمیزی واقع می‌شود که از طریق هیبت‌ناکی و جذبه با او مرتبط است.

قصه‌گويي يکي از مؤثرترين روش‌ها در انتقال آموزه‌ها و مفاهيم مي‌باشد به طوري‌که خداوند حکیم بخش قابل توجهی از آياتش را به بيان قصه‌ها اختصاص داده و براي تربيت انسان‌ها و آراسته شدن آنها به زيورهاي اخلاقي و اجتناب از رذائل، از بهترين ابزار يعني قصه‌گويي استفاده نموده است چرا که انسان‌ها در هر گروه سنی به قصه علاقه خاصي دارند علاوه بر اينکه قرآن کريم از قصه‌هاي واقعي و با گزینش صحنه‌های موثر در راستاي هدف مذکور بهره برده است.به همين جهت ما در اين پژوهش به روش قصه‌گويي قرآن و تأثیرات آن در تربيت اخلاقي پرداختیم. و برای رسیدن به این هدف از روش تجزیه و تحلیل برخی از قصه های قرآن و فیش برداری از منابع کتابخانه ای و بانک های اطلاعاتی استفاده کردیم و دو روش قصه‌گویی در قرآن یعنی ارائه الگو و عبرت آموزی را بررسی نموده و با ذکر نمونه هایی از قصص قرآن آثار تربیت اخلاقی هر یک را بیان نمودیم و به این نتیجه رسیدیم که ارائه الگو و عبرت‌آموزی دو روش بسیار موثر در تربیت اخلاقی افراد می‌باشد.

ادبیات عرفانی قسمتی از میراث منظوم و منثور فارسی است که تحت تأثیر معنوی عرفان اسلامی در تاریخ و تمدن اسلامی به وجود آمده و یکی از موضوعات پژوهشی مورد علاقه مستشرقان بوده است؛ تحقیقات و مطالعاتی که عموماً بر مبنای روش های مطالعاتی غربی تدوین شده و روش هایی که عمدتاً برون دینی بوده اند. از این رو نتایج مطالعات مستشرقان در این عرصه غالباً با نتایج مطالعات مسلمانان متفاوتند؛ چراکه پژوهشگران مسلمان برخلاف مستشرقان، ادبیات عرفانی را در ساحت دینی تحلیل می کنند. از این رو این تحقیق درنظر دارد با روش تحلیلی توصیفی به بررسی نظریات مختلف مستشرقان - که عموماً تاریخی است - بپردازد و در نهایت با ارائه نظریات محققین فارسی زبان و مسلمان در این خصوص عنوان کند که نگاه تاریخی، تبیین صحیح و مناسبی از منشأ شکل گیری ادبیات عرفانی نیست؛ چراکه پیوند شعر و عرفان اسلامی، پیوندی فرازمانی، معرفتی و غیر تاریخی است.

این مقاله، در ابتدا، مروری کوتاه بر مبانی هستی شناختی حکمت اشراق دارد و، سپس، به بیان جایگاه عالم مُثل و عالَم مثال منفصل در این دستگاه فلسفی می پردازد. نویسنده با ذکر نوآوری های شیخ اشراق در اثبات عالم مُثل– که پیش از او در مکتب مشّاء ردّ شده بود – و کشف و اثبات عالم مثال – که پیش از او در تاریخ فلسفۀ اسلامی مطرح نبود – مبانی نمادپردازی ادبی و هنری را بر پایۀ این دو عالم بیان کرده است.نویسنده، در نهایت، با بررسی تفصیلی داستان های تمثیلی حکیم سهروردی، تجلّی مبانی و باورهای حِکمی وی را در این داستان ها نشان می دهد که در قالب نمادها و رمزهای مثالی به تصویر کشیده شده اند. در این بخش از مقاله، چگونگی استفادۀ شیخ اشراق از ظرفیت های دستگاه فلسفی خویش برای بیان نمادین مضامین حِکمی تبیین شده است.