جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شمار زيادي از آيات قرآن کريم از «قلب» و ويژگي‌هاي آن سخن گفته و صفات متعددي را براي قلب برشمرده‌اند. در قرآن کريم، صفاتي که به انسان نسبت داده شده، به قلب نيز نسبت داده ‌شده است؛ به‌گونه‌اي‌که اين نظريه را قابل دفاع ساخته که واژۀ «قلب» بيانگر هويت و جان آدمي است. بخش قابل‌توجهي از اين صفات، ناظر به انواع بيماري‌هايي است که قلب را مبتلا مي‌سازد؛ بيماري‌هايي که مي‌تواند بعد بينشي، گرايشي يا کنشي قلب را درگير کند و به آن آسيب بزند. با توجه به آيه 89 سورۀ «شعراء» که «قلب سليم» را سرمايه‌اي معرفي مي‌کند که نجات‌بخش انسان و تضمين‌کنندۀ سعادت اوست؛ شناسايي بيماري‌هاي قلب و پيش‌گيري از ابتلا به آنها يا علاج آنها، حائز اهميت است. پژوهش حاضر با تمرکز بر بيماري‌هاي کنشي قلب، اين سؤال را مطرح کرده است که در قرآن چه بيماري‌هاي کنشي به قلب نسبت داده‌ شده است؟ نتايج به‌دست‌آمده با روش توصيفي ـ تحليلي آن است که مفاهيم متعددی، نظير تعمد (گزينش ناروا)، کسبِ نامطلوب، لهو، اثم، انکار، اباء، تقليب و اخفاء، بيانگر بيماري‌هاي قلب در بعد کنشي هستند.

اساساً نيت، به‌عنوان روح و حقيقت عمل، نقشي تعيين کننده در ارزش عمل دارد. هرچه نيت عمل خالص‌تر باشد، آن عمل ارزشمند‌تر است. در مقابل، هر ميزان که نيت ناخالص شود، عمل را به همان اندازه بي ارزش و حتي داراي ارزش منفي مي کند. به عبارت ديگر، «نيّت» داراي درجه و رتبه است. اما اينکه چه عواملي موجب شکل‌گيري اين مراتب است، سؤالي است که کمتر مورد توجه قرار گرفته و اين مقاله در صدد پاسخ به آن است. .توجه به اين عوامل مي تواند، انسان را در کيفيت بخشيدن به عمل خود ياري رساند. اين مقاله، به روش توصيفي ـ تحليلي و با مطالعة آيات و روايات و مراجعه به منابع تفسيري، اخلاقي و روايي، به بررسي عوامل مؤثر در مراتب نيت از ديدگاه آيات و روايات مي‌پردازد. نتايج تحقيق حاکي از اين است که معرفت، ايمان، توجه و محبت، به‌عنوان عوامل شکل دهندة نيت، هرقدر ارتقا پيدا کنند، نيت هم به شکل متناظر با آنها تعالي مي‌يابد، توفيق الهي در مرتبه‌اي بالاتر از ساير عوامل در تحقق نيت مطلوب مؤثر است.

یکی از ارکان مهم ارزش اخلاقی در اخلاق اسلامی از دیدگاه قرآن کریم «حسن یا قبحِ فاعلی» است. این رکن که از آن به نیت نیز تعبیر می شود، چنان بر عملِ فاعل اثرگذار است که گاه در منابع اسلامی از آن به عنوان هویت و اساسِ عمل یاد می شود. مقالة حاضر، به بررسی تأثیر نیت بر ارزش اخلاقی عمل از منظر قرآن می پردازد. با استفاده از آیات قرآن و دسته بندی آنها به دو گروهِ: «آیات بیان کننده تأثیر نیت بر عمل» و «آیات حاکی از تأثیر نیت بر نتیجة عمل»، می توان به این نتیجه رسید که یکی از ارکان مهم ارزش اخلاقی عمل، «نیت عمل» است.