جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ارتباط اسماعیلیان با تصوف در تحقیقات مختلف غالباً در زمانی پس از سقوط الموت گزارش شده است؛ درحالی‌که گزارش‌هایی از مناسبات نظری و عملی این دو گروه پیش از آن زمان وجود دارد؛ درنتیجه این مسئله قابل بررسی است که نخستین ارتباط جوامع اسماعیلی با تصوف چه زمانی بوده است؟ این نوشتار با بررسی منابع و گزارش‌های تاریخی تا پیش از سقوط الموت نشان می‌دهد با شروع نهضت ترجمه که اندیشه‌‌های وحدت وجودی ارسطو میان جوامع مسلمان راه یافت؛ اسماعیلیان نخستین جزء متأثران این اندیشه بودند و ابتدا همراه با جریان‌های باطنی و سپس هم‌نوا با برخی اندیشه‌های حلاج ـ صوفی قرن چهارم ـ عقاید و مناسک خود را شکل دادند؛ آثار نخستین اندیشمندان اسماعیلی، تقیدات صوفیانه برخی از ائمه فاطمی، دوره اعلان قیامت الموت و برگزاری آداب و مناسک صوفی در دربار از مظاهر این ارتباط و مناسبات است.