جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موسیقی در قرون وسطی در زمره‌ی علوم عددی بود، اما با ظهور انسان‌گرایی در دوران رُنسانس به علوم بیانی پیوست. این دگرگونی تغییری بنیادی در حوزه‌ی معرفت‌شناسی موسیقی را نشان می‌دهد و مطالعه‌ پیرامون آن ابعاد گوناگونی از اندیشه‌ی انسان غربی را هویدا می‌کند. مطالعه‌ی تاریخی-تحلیلی حاضر به‌دنبال پاسخ به این پرسش است که چه تغییری در بنیادِ معرفت‌شناختی موسیقی از قرون وسطی تا رنسانس در غرب رخ داده است. بررسی رَوند تحولات فکری طی قرون وسطی نشان داد که چگونه علم موسیقی از حیث موضوع جایگاه والایش را میان علوم عددی از دست داد و به حیطه‌ی علوم میانی رفت. اما انسان رنسانس این جایگاه را نیز برنتابید و موضوع موسیقی نظری را به علم تجربیِ آکوستیک مرتبط دانست. در این برهه موسیقی عملی و آهنگسازی نیز به یاران متجانس‌شان در میان علوم بیانی گِرویدند. این امر باعث شد تا موسیقی بنیان‌های نظری مورد نیازش را به‌ویژه در ساحت آفرینش از علوم بیانی اخذ کند و به سیاق آن‌ها درآید. بدین‌ترتیب موسیقی پایگاه معرفتی‌اش را میان امور تغییرناپذیر از دست داد و به حیطه‌ی تغییرپذیرها رفت. حیطه‌ای که جولانگاه اندیشه و عقاید و قلمرو سوبژگی انسان رنسانس بود.

در این تحقیق وضعیت موسیقی کلاسیک در قزوین از دوران صفوی تا انتهای دوران پهلوی مورد بررسی قرار می گیرد. روش تحقیق مبتنی بر تحلیل محتوا با استفاده از اسناد کتابخانه ای و مصاحبه است. دوران مورد بررسی را می توان به دو صورتبندی تقسیم کرد. صورتبندی نخستین بر اساس گفتمان های دو نیروی مهم اجتماعی متاثر از مذهب تشیع دوازده امامی صورت گرفت. وضعیت موسیقی در نگرش و رفتارهای اجتماعی این صورتبندی در محدوده ی احتیاط یا ممنوعیت قرار می گرفت. ممانعت برای لایه های برتر اجتماعی کمتر و برای دیگر سطوح اجتماعی بیشتر بود. پارادایم مذکور در شان اجتماعی اهل موسیقی‏‏ طبقه بندی اجتماعی کارکرد موسیقی آوازی و سازی و نظام تئوریک تاثیرات ژرفی را بر جای گذاشت. موسیقی قزوین در دوران پایتختی و رواج تعزیه در دوران ناصری از روند پویا برخوردار شد. با شکل گیری جنبش مشروطه و تمایل برخی از جریانات این جنبش به مدرن شدن با تمایل غربی صورتبندی دیگری شکل گرفت. در این صورتبندی موسیقی دیگر در گفتمان محدودیت یا ممنوعیت های حکومتی قرار نداشت. در نگرش و رفتارهای اجتماعی روند دیگری در حال شکل گیری بود. نیروهای مذهبی به طور غیر مستقیم بر تحولات تاثیر داشتند. دو جریان نوگرا و سنت گرا در این صورتبندی نقش ایفا کردند. نخستین بر پایه ی تمایلات غربی و دومین بر پایه ی حفظ ارزش های سنتی. تفوق گفتمان نوگرا در قزوین چندان عمیق نبود و تحولات سنتی کماکان ادامه داشت. در این دوران مناسبات اجتماعی اهل موسیقی طبقه بندی آنها و کارکرد موسیقی دستخوش تغییرات بنیادی شد. نقش رسانه ها در موسیقی آوازی و سازی تاثیرات مهمی را بر جای گذاشت. نظام تئوریک موسیقی بر همان روند سنتی بود و متاثر از استادان تهران. به طور کلی موسیقی این دوره در روندی ایستا جریان داشت. در هر دو صورتبندی نفس موسیقی و کارکرد اجتماعی آن به نوعی تفسیر شد و حقیقت این هنر تنها در بازخورد دانش و قدرت تعریف می شد.