جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چگونگی تغییر عمیق باور مشرکان عصر نزول از تکذیب پیامبر(ص) تا یقین به رسالت و پذیرش ولایت تام او، سؤالی در خور توجه است. چینش آیات محوری پیرامون نبوت بر اساس ترتیب نزول، سبب دستیابی به فرایند تحول‌آفرینی و روش خاص قرآنی در نهادینه‌سازی باور نبوت در جان اعراب است. بر این اساس، این پژوهش با روش تحلیلی ـ توصیفی به فرایند تحول‌آفرینی قرآن کریم در بعد نبوت‌باوری در سه مرحله دست یافته است. در اولین مرحله، قرآن کریم در نخستین سور مکی با طرح رسالت پیامبر(ص) و بیان اجمالی مباحث کلیدی پیرامون آن، از بعد انگیزشی جامعه را برای پذیرش حقانیت نبوت پیامبر(ص) آماده ساخته است. در دومین مرحله با ظهور مخالفت‌ها و شبهه‌افکنی‌ها، با ارائه احتجاجات روشن، به تخریب پایه‌های استدلالی مشرکان و تبیین نبوت و اثبات حقانیت آن از بعد شناختی پرداخته است و در مرحله سوم بعد از دوران مدنی با تبیین جایگاه حقیقی پیامبر(ص) در جهت تعمیق و عملیاتی ساختن نبوت‌باوری از طریق تبیین وظایف عملی در مقابل پیامبر(ص) و رفتارسازی مبتنی بر ولایت‌پذیری، در جهت تحقق اهداف رسالت گام برداشته است.

دین مبین اسلام، به عنوان آخرین شریعت، نقشه کامل و برنامه جامع حیات انسانی است. ابلاغ آموزه های این دین توسط قرآن، پیامبر و امامان، به گونه ای بوده است که برخلاف شیوه متعارف قانون گزاران، معارف دین را مجموعه ای از متون و گزاره های پراکنده تشکیل داده است. این در حالی است که ائمه علیهم السلام بدان سبب که خود نوری واحدند و علمشان از یک منبع سرچشمه گرفته و کلامشان تبیین گر یک شریعت است، تمام احادیثشان روی به یک سوی ونگاه به یک هدف دارد. انسجام و هماهنگی درونی گزاره های حدیثی از یک سو و پراکندگی و گسیختگی ظاهری متون روایی از سویی دیگر سبب می شود که برای دست یابی به یک نظریه در فرهنگ دینی، گردآوری تمام احادیث وآموزه های پیرامون آن موضوع ضروری گردد. نباید تنها با تمرکز برگروهی از روایات، نظریه ای را به شارع مقدس نسبت داد و حجیت آن را قطعی دانست. بسیاری از خطاها و کاستی های معرفتی بدین سبب پدید آمده اند که از فحص تام در متون نقلی بی بهره بوده اند. خانواده حدیث به عنوان مجموعه احادیث هم محور مهم ترین نقش را در جلوگیری از این آفات معرفتی بر عهده دارد. این پژوهش با تکیه بر مبانی روایی تشکیل خانواده حدیث، به تبیین جایگاه خانواده حدیث در فهم احادیث می پردازد. در این راستا تلاش شده است تا در گام اول، شیوه ای کاربردی برای تشکیل خانواده حدیث ارائه گردد. اساس سیر این شیوه مبتنی برگردآوری تمام احادیث پیرامون یک موضوع و چینش دقیق و منطقی این روایات به همراه کشف روابط میان احادیث و در نهایت سنجش آن هاست. در گام دوم به فواید خانواده حدیث در قالب دست یابی به قرائن و کشف مراد واقعی حدیث پرداخته می شود و روشن می گردد که تشکیل خانواده حدیث این امکان را به وجود می آورد تا احادیث که در اصل ارائه گر یک تصویر بوده اند و به تناسب شرایط ازهم پراکنده شده اند، باردیگر کنارهم قرار گیرند و گویای سیمای واقعی نظر دین در هر حوزه گردند. در آخرین گام کوشش شده است که با ذکر نمونه هایی عینی، کارکردها و ثمرات این روش، در دو سطح کشف مراد واقعی حدیث و دست یابی به لایه های عمیق ترمعنایی در احادیث، به صورتی ملموس نمایش داده شود.