جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بررسي و بازخواني رخدادهاي پس از رحلت رسول اکرم(ص) از نگاه اعتقادي و کلامي به روشن شدن بسياري از حقايق امامت و جانشيني پيامبر اكرم(ص) کمک خواهد کرد؛ زيرا به گواه گزارش‌هاي تاريخي، رويدادهاي آن مقطع تاريخ اسلام نقطۀ عطفي در مسير آينده جامعه اسلامي شد و بسياري از حوادث و جريان‌هاي امروز جامعه اسلامي، در آن مقطع تاريخي ريشه دارد. در اين ميان تأمل در سيره و سخنان صديقۀ طاهره به‌لحاظ جايگاه ايشان در نزد پيامبر به روايت فريقين و شخصيت والاي علمي و معنوي ايشان بسيار راه‌گشا خواهد بود. از نگاه صديقۀ طاهره، امامت امري الهي بوده و مانع از شکاف در صفوف امت اسلامي و پراکندگي آنان است. عدالت‌گستري، هدايت انسان‌ها، ضرورت برخورداري از علم لازم، سبب تعين‌يافتن امر امامت در افراد خاصي مي‌شود، که با توجه به سوابق جهادي اميرمؤمنان علي(ع) و جايگاه وي نزد رسول خدا(ص) و برخورداري از ويژگي‌هاي پيش‌گفته، امامت در وي تعين مي‌يابد. همچنين امامت منحصر در عصر امام علي(ع) نبوده و براساس حديث لوح جابر، امامت يازده نفر از فرزندان علي(ع) هم به امر خداوند ثابت مي‌شود. پژوهش حاضر به‌شيوۀ توصيفي ـ تحليلي و با مراجعه به منابع حديثي و تاريخي فريقين و آثار نويسندگان معاصر با هدف تبيين جايگاه و ضرورت امامت و روشن‌سازي حقيقت و مصداق واقعي امامت به اين نتايج دست يافته است.

هدف پژوهش حاضر بررسی شیوه‌های مقابله با استکبار سیاسی از نگاه قرآن است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که بر پایه آیات قرآن، شیوه‌های مقابله با استکبار در دو سطح گفتاری و رفتاری قابل پیگیری است. نخستین برخورد با استکبار در قالب مذاکره و گفتگو ظهور می‌یابد. ویژگی‌های مستکبران و هدف از برخورد با آنان که به منظور دعوت به صراط مستقیم الهی است کارآمدی این شیوه و ضرورت آن را در مرتبه نخست روشن می‌سازد. مدارا و هم‌زیستی با دشمن، دومین شیوه‌ای است که قرآن و روایات در مقابله با استکبار سفارش می‌کنند. مدارا به مفهوم برگرفتن شیوه‌ای عاقلانه به منظور دفع خطر دشمن استکباری از جامعه اسلامی است. هوشیاری در برابر دشمن، سومین شیوه مقابله است که قرآن توصیه می‌کند. ارعاب و ترساندن دشمنان به منظور بازدارندگی، شیوه دیگری از مقابله با استکبار است که جامعه اسلامی باید در همه ابعاد در برابر دشمن از آمادگی برخوردار باشد. در صورت پاسخ نگرفتن از این شیوه‌ها، برخورد شدید از جمله گزینه‌های مقابله با استکبار به روایت قرآن است، که مفسران از جمع بین آیات نتیجه می‌گیرند.

انتظار ظهور امام عصر؟عج؟ از برترین اعمال امت اسلامی است که معارف گوناگونی در مورد آن مطرح است. از جمله مواردی که در حوزه انتظار از اهمیت فراوانی برخوردار است، «نیروسازی برای ظهور» است که این امر در روایات نیز مورد توجه واقع شده است؛ زیرا از عوامل مؤثر بر تسریع ظهور و پشتیبانی رهبری جامعه مهدوی در تشکیل حکومت عدل جهانی نیروی انسانی آگاه، خودساخته و کارآمد است که برپایه بعضی روایات، شرط تحقق ظهور نیز به شمار آمده است. تحقیق حاضر این مؤلفه از انتظار را با تأکید بر اندیشه‌ آیت الله عبدالله جوادی آملی با روش توصیفی-تحلیلی بررسی کرده است. آمادگی برای ظهور، تخلق به فضایل نفسانی، عدالت‌گستری، باسواد شدن و شکوفاسازی اندیشه‌ها؛ از جمله نتایجی هستند که در اندیشه‌ آیت الله جوادی آملی در تبیین مفهوم انتظار با تأکید بر مسئله نیروسازی برای ظهور در تحقیق حاضر ملاحظه می‌گردند.

مهم‌ترین نوع یادگیری انسان، یادگیری از طریق مشاهده است. بر این اساس، یکی از روش‌های تربیت، تربیت به‌وسیله الگوست که می‌توان آن را «روش الگویی» نامید. این روش در قالب الگودهی، الگوپردازی و الگوزدایی قابل‌اجراست. ذهن انسان‌ها با دو شیوه نخست بیشترین انس را داشته و بر این اساس بیشترین حجم پژوهش‌ها هم به این دو شیوه اختصاص دارد؛ اما از دقت در آیات قرآن به شیوه سومی در اجرای تربیت الگویی می‌رسیم که همان الگوزدایی است. این شیوه از گونه‌های روش تربیت سلبی در برابر روش ایجابی است که در آن، اصل «آماده‌ســازی و رغبت‌انگیــزی» بیشتر موردتوجه است. چنانکه جهت‌گیــری اصلــی راهــبرد ســلبی، روش‌های «اکتشــافی» بــه‌جــای» اکتسـابی» و یـا «پرهیـز» بـه‌جـای «تجویـز» اسـت؛ زیرا در روش سـلبی و راهبـرد پرهیـز، از هرگونـه تحمیـل و تجویـز ارزش‌ها از بیـرون بـر فـرد «خـودداری» می‌شـود. ازآنجاکه این شیوه بر استخراج و استکشاف درون‌مایه‌های مخاطب از طریـق پیرایـش و زدایـش موانـع راه رشـد، بـه قصـد شـکوفاشـدن و آشـکارکـردن قابلیت‌هـای نهفتـه او استوار است، اهمیت پژوهش در این موضوع روشن می‌شود. پژوهش حاضر به منظور توجه‌دادن مربیان به این شیوه اجرایی از تربیت الگویی که کمتر موردتوجه پژوهشگران و مربیان واقع شده است، سامان یافته است. از‌این‌رو با مراجعه به آیات قرآن و دیدگاه مفسران ضمن توصیف شیوه الگوزدایی در قرآن به تبیین و تحلیل آن از نگاه قرآن پرداخته شده است. بر اساس یافته‌های پژوهش، الگوزدایی در قرآن به دو شکل جزئی‌تر قابل‌اجرا است. در شکل نخست با بیان ویژگی‌ها و سرانجام الگوهای منفی نوعی دلزدگی در متربی ایجاد می‌کند که نتیجه، همان الگوزدایی است. در صورت دوم با صراحت به الگوزدایی به موارد عینی آن اشاره کرده است

ادعاهایی پیرامون نحوه چینش مصحف حضرت امیر(ع) بدون شواهد متقن، موجود می‌باشد که لازم می‌آید بار دیگر مورد واکاوی قرار گیرد تا از رهگذر اسقاط اعتبار آن‌‌ها، شبهات و ابهامات موجود پیرامون چینش سور در قرآن و نیز توقیفی بودن این امر پاسخ داده شود. در این صورت خدعه‌ دشمنان علیه مولای متقیان مبنی بر بر هم زدن نظم توقیفی سور و نیز اعتبار بخشی کاذب به خلفای ثلاثه که همان همت گماردن بر سامان‌دهی به چینش سوره‌‌های پراکنده قرآن کریم می‌باشد، پاسخ داده می‌شود. تحقق این امر با استناد به دلایل متقن عقلی و نقلی ضرورت همسان بودن مصحف با قرآن نازل شده و قرآن موجود و نیز عصمت حضرت امیر(ع) و همچنین بررسی متن و سند این مدعیات صورت خواهد پذیرفت. روش تحقیق توصیفی بوده تا در نهایت با مطالعات کتابخانه‌ای و استفاده از منابع متعدد چاپی و اینترنتی به نتیجه‌ مورد نظر راه یابیم. از این رو برای یافتن پاسخ سؤالات پژوهش با مراجعه به منابع کهن و جدید به ریشه‌یابی این دیدگاه پرداخته و باطل بودن آن را از منظر تاریخی، حدیثی و متنی اثبات کرده‌ایم.

تربیت به وسیله الگو از مهم ترین روش های تربیتی است که در آیاتی از قرآن به استفاده از این روش تأکید فراوان شده است. راز این تأکید در کارکرد بالا و اثرگذاری بیشتر این روش نهفته است. ابراهیم 7 از زمره الگوهایی است که در آیاتی از قرآن به الگوگیری از وی تصریح شده است. به کارگیری دعا و استعانت از خدای سبحان در تربیت فرزندان مؤمن و موحد و درخواست از خدای متعال نسبت به سرنوشت نیک فرزندان در سیره تربیتی ابراهیم بسی برجسته است که قرآن از زندگی ایشان روایت می کند. چنانکه وسعت افق دید ابراهیم در درخواست های خود نسبت به سرنوشت نسل خویش و اجابت این درخواست ها و سیر منطقی آن ها که نخست پالایش فکری و روحی و سپس سلامت رفتاری و آنگاه رفع نیازهای مادی فرزندان را شامل می شود از جمله یافته های پژوهش حاضر است که با روش توصیفی - تحلیلی از آیات شریفه به دست آمد. ترویج فرهنگ قرآنی به عنوان هدف بنیادی و کارکرد تربیتی برای مربیان از اهداف کاربردی نتایج پژوهش است. دعا و درخواست از خدای سبحان در تربیت نسلی مؤمن و موحد دارای کارکرد بسیار بالا و قرین توفیق است که اجابت درخواست های ابراهیم 7 گواه این ادعا است.

احساسات و عواطف آدمی نقش ویژه‌ای در شیوه رفتار و اعمال انسان ایفا می‌کنند. این تأثیرگذاری در حیطه عبودیت و رفتار مذهبی نیز مشاهده می‌شود. این مسئله که احساسات پیش‌برنده در مسیر عبودیت و بندگی هستند و یا بازدارنده، محل بحث است. هدف این پژوهش بررسی آسیب‌هایی است که احساسات می‌توانند به ساحت عبودیت و رسیدن به قرب الهی وارد کنند. مطالعات پیشین به‌صورت صریح به این موضوع نپرداخته‌اند. لذا درصدد دستیابی به این هدف از روش توصیفی ـ تحلیلی و جمع‌آوری اطلاعات به شیوه کتابخانه‌ای از منابع معتبر تفسیری، روایی و اخلاقی استفاده شده است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که احساسات منفی و بازدارنده مثل ترس و ناامیدی می‌توانند انسان را از حرکت به‌سوی عبودیت بازدارند، بدان جهت که مانع از شناخت حقیقی پروردگار و درنتیجه بروز اعمال عبادی می‌شوند. رابطه این احساسات با پس‌رفت در صراط بندگی، رابطه‌ای هم‌افزاست. لذا ریشه برخی گناهان مثل حسد را می‌توان در احساسات ناهنجار و متضاد با فطرت انسان مشاهده کرد.

آیۀ 72 سورۀ احزاب از مشکل‌ترین آیات قرآن است که مفسران در فرازهای مختلف آن دارای آرای مختلفی هستند. از جمله فرازهای این آیه، عبارت "إِنَّهُ کانَ ظَلُوماً جَهُولا" است که دیدگاه‌های مختلف مفسران را به دنبال داشته و به گونه‌ای سرگردانی در فهم آیه را در پی دارد. شمار زیادی از مفسران، این عبارت را سرزنش انسان دانسته‌اند و گروهی از مفسران متأخر، با برداشتی متفاوت، آن­را مدح انسان دانسته‌اند. در این مقاله، با مراجعه به بیش از 150 تفسیر، به 10 معنا از ظلوم و 14 معنا از جهول در تفاسیر، دست یافتیم که بیشتر این آرا، از معنای واقعی این دو وصف در آیۀ شریفه به دور هستند. با بررسی و نقد دیدگاه مفسران طرفدار ذم انسان و دیدگاه طرفداران مدح، ادلۀ هر دو گروه را ناتمام یافتیم. براساس یافته‌های پژوهش، این دو وصف به ویژگی طبیعی و اختصاصی انسان‌ها اشاره دارد که زمینۀ پذیرش امانت از سوی خدا شده تا در سایۀ آن، خود را از ظلم و جهل رهانیده و به عدل و معرفت برساند. از این­رو، این عبارت به­رغم سرزنش‌نما بودن، ذم انسان نمی‌باشد. چنان­که برداشت مدح انسان از این اوصاف نیز دشوار و غیر قابل­پذیرش است، و این دو صفت، تنها به بیان ویژگی‌های اختصاصی انسان اشاره دارد.

خدای سبحان در آیه 55 نور به مؤمنان وعده داده است که آنان را جانشینان در سراسر زمین قرار خواهد داد و دین مورد پسندش را برای آنان تمکین کرده و ترس شان را به امنیت و آرامش تبدیل خواهد نمود. مؤمنان شایسته کردار، جامعه یکتاپرست و عاری از شرک را تشکیل خواهند داد. مفسران شیعه در تفسیر وعده مزبور دارای دو دیدگاه هستند؛ یکی انحصار تحقق وعده به عصر ظهور و پایان تاریخ و دیگری تحقق وعده با مصادیق متعدد از عصر نزول تا عصر ظهور. اندک اختلاف دیدگاه مفسران شیعه در تعیین مصداق آیه با روشن شدن معنای استخلاف قابل رفع بوده و آنان را به دیدگاه یکسان و انحصار تحقق وعده در عصر ظهور می رساند. مفسران اهل سنت به رغم داشتن دیدگاه های مختلف؛ برخی با تصریح و شماری با تلویح به تحقق وعده در عصر ظهور اشاره کرده اند، از این رو برابر دیدگاه مفسران فریقین، آیه مزبور جامعه ویژه ای را برای مؤمنان در واپسین روزهای تاریخ وعده می دهد که با ظهور مهدی موعود محقق خواهد شد.