جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«خودشناسی» یا «معرفـه‌النفس» از مهم­ترین مباحثی است که علمای اخلاق، عرفا و فلاسفه از دیرباز بر آن تأکید داشته‌اند. حکما و عارفان مسلمان، مبتنی بر آیات قرآن و احادیث، به‌ویژه حدیث معروف «مَن عَرَفَ نَفسَه فَقَد عَرَفَ رَبَّه» مهم‌ترین راه شناخت خدا را از مسیر معرفت حقیقی به «خود» دانسته‌اند. مولوی و جامی نیز در آثار خود، به‌ویژه اشعار عرفانی، به شیوه­های گوناگون به خودشناسی و اهمیت و آثار آن اشاره کرده‌اند؛ مولوی خودشناسی را جوهر جمیع دانش­ها و نشناختن حقیقت خود را آفت جهان بشری دانسته و تصفیۀ باطن را راهی برای وصول به حقیقت الهیِ انسان برشمرده‌است؛ جامی نیز، از تابعان مولوی، در آثار مختلف خود از ضرورت خودشناسی، با هدف نائل شدن به ساحت قرب حق، سخن گفته‌است. یافته‌های این پژوهش، که به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام گرفته‌است، نشان می‌دهد که هردو شاعر، با تأکید بر وصول به حق از مسیر خودشناسی، شروطی را برای تحقّق این امر نیز ذکر کرده‌اند؛ مولوی و جامی به عشق الهی به‌عنوان مقدّمه‌ای برای خالی شدن از نفسانیات باور دارند و معتقدند آدمی، از رهگذر جهاد با نفس، التزام به اعمال عبودی، عزلت، خلوت و شب‌زنده‌داری، قطع تعلّق از غیر و مراقبه دائم می‌تواند به جایگاه حقیقی خود برسد.