جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پژوهش با هدف بررسی و نقد مؤلفه‌های هویت مادری و واکاوی علت تنزل جایگاه مادر در سند 2030، و کشف دیدگاه گفتمان دینی و غربی نسبت به این مقوله انجام شده‌ است. روش پژوهش در این مقاله، اَسنادی ـ کتابخانه‌ای است و نوع تحقیق توصیفی ـ تحلیلی به روش تحلیل محتوای کیفی است. جامعه تحقیق عبارت است از متن سند توسعه پایدار 2030 و مجموعه اسناد بین‌المللی که به‌عنوان اسناد پشتیبان سند 2030 تدوین شده ‌است و کتاب‌های مرتبط با تحلیل این سند و نصوص دینی و آراء اندیشمندان اسلامی و غربی دربارۀ مفهوم هویت‌ انسان و هویت مادر. در این مقاله مسئله اصلی این است که سند 2030 درخصوص هویت مادری چه رویکردی دارد و نظر گفتمان دینی در این رابطه چیست؟ یافته‌های پژوهش این است که در برخی از اهداف سند 2030 به مسائل زنان پرداخته شده که در آن هویت فطری مادر مخدوش گردیده است و متأثر از نظر متفکران علوم اجتماعی غربی هویت مادری جزو هویت‌های ثانویه در نظر گرفته شده، و این‌گونه پنداشته شده‌ است که هویت مادر مانند دیگر هویت‌های اجتماعی تحت تأثیر کنش‌‌های اجتماعی و به‌مثابه ابزار و راهبردی سودگرایانه در جهت هدفی خاص انگاشته شده است که با تغییرات فرهنگ جوامع تطبیق پیدا می‌کند و دچار تغییر می‌شود. درصورتی‌که مادری جزو هویت‌های فطری و اولیه بوده و با نگاهی هستی‌شناسانه و غایت‎‌شناسانه تعیین می‌گردد. از نظر وجودشناسی زن در هویت مادرانه خود قابلیت بارداری، ظرفیت پرورش جنین و فرزندآوری و توان تربیت‌پذیری و تربیت‌کنندگی را داشته است و از نظر غایت‌شناسی، وجود وی در بقای نسل موثر بوده، قابلیت خلافت الهی را نیز دارد.

در این مقاله براساس آیات قرآن و روایات مربوط به ولی فقیه در مورد حوزه قضایی رهبر معظم انقلاب است. این موضوع به این دلیل مهم است که نظریه مقام معظم رهبری یکی از مهمترین دستاوردهای اندیشه سیاسی رانده شده از مکتب شیعه است که از آیات و روایات نشأت گرفته است. نظریه ولی فقیه سابقه طولانی در بین حقوقدانان دارد و در بین کسی از فقها، نظریه ولی فقیه رد نشده است، اما صلاحیت ولی فقیه در غیبت مورد بحث قرار گرفته و سؤالات و شبهاتی را ایجاد کرده است. امروزه جمهوری اسلامی ایران بر اساس نظریه ولایت فقیه رهبری شده و با تثبیت اصل ولی فقیه در قانون اساسی و عینیت بخشیدن به جامعه، بحث در مورد صلاحیت آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار گشته است. از این رو تحلیل صلاحیت ولی فقیه نیز موضوعی است که با استفاده از آیات و روایات قابل بررسی است. در این مقاله با تبیین دیدگاه قرآن و مبانی مربوط به مقام معظم رهبری، موضوع بررسی می‌شود.

فهم درست از معنای «ضرب» در آیه‌ی 34 سوره‌ی نساء با نظر به روایات وارده از شیعه و اهل سنت ذیل آیه‌ی مذکور و همچنین دیدگاه‌ها و نظرات آیه الله خامنه‌ای در خصوص نحوه‌ی برخورد با زنان و دیدگاه فقهی ایشان در خصوص عدم مجوز زدن زن توسط همسراز اهداف این پژوهش است. در این آیه به شوهران در مقابل نشوز زنان اختیار داده شده تا خود بتوانند زنان خویش را تنبیه کرده و به اطاعت وادارند.واژه‌ی ضرب با توجه به فحوای کلام و محل صدور آن معانی گوناگونی را به ذهن متبادر می‌کند و از دیرباز بسیاری از دانش‌پژوهان چرایی و چگونگی ضرب مورد نظر را به بحث گذارده‌ و دیدگاه‌هایی را اختیار کرده‌اند، از دیگر سو برخی با برداشت‌هایی نادرست قائل به ظلم و اجحاف در حق زنان شده و این آیه را مصداقی از ظلم به زنان تلقی کرده‌اند. در این پژوهش با روشی کیفی-کتابخانه‌ای و با رویکردی انتقادی در می یابیم که هرگونه رفتار ناشایست با زنان خلاف شرع بوده و آن‌چه در این آیه به عنوان ضرب بیان شده با توجه به محتوای روایات مفهوم ضرب در آیه می‌تواند قرابت مفهومی بیش‌تری با ضرب به معنای آزار روحی داشته باشد.

ازدیدگاه قرآن کریم، تعالی به معنای بالا رفتن انسان و به مراتبی از رشد وکمال روحی دست یافتن است که آفریننده ی هستی با فرو فرستادن پیامبران و کتاب به دو شیوه ی هدایت تکوینی وتشریعی آن را فراهم فرموده است دستیابی به مقام قرب الهی همه‌ی کمالات روحانی و انسانی را در برخواهد داشت؛ لفظ عبادالرحمن که در سوره مبارکه فرقان آمده است سخن از بندگانی است که مشمول رحمت واسعه الهی قرار گرفته اند، به سوی کانون رحمت سیر می‌کنند، رحمت فراگیر الهی در دنیا و رحمت خاص الهی در آخرت، آنان را فرا گرفته و خداوند عالیترین درجات و مقامات را به آنان خواهد داد. محور اصلی و هدف نهایی همه آموزه ها و معارف دینی، تربیت « انسان کامل » با ویژگی ها و مشخصاتی است که در منابع اصلی و اصیل دینی بدان تصریح شده است. انسان باید با برخورداری از توانمندی های شگرف و ظرفیت بیکرانه ای که در وجود او نهاده شده و با استفاده از هدایت الهی سیر تکاملی خود را رقم زند و متخلق به اخلاق الهی شود تا غایت خلقت او که رسیدن به اوج خلیفه الهی و خداگونگی است، تحقق یابد. مسئله ی اصلی این پژوهش، عبارت است از این که، شاخص ها و ویژگی هایی که قرآن کریم برای انسان متعالی بیان فرموده چیست همچنین آثار و پیامد های متعالی شدن انسان در تعاملات اجتماعی و زندگی فردی کدامند و چه راهکارهایی را برای اشاعه ی این صفات ( صفات انسان متعالی ) در نظام تربیتی می توان بیان کرد. از جمله یافته های این تحقیق که با استفاده ازکتب تفسیری معتبر بدست آمده این است که قرآن کریم شاخص ها و ویژگی هایی ازجمله تواضع و فروتنی، حلم و بردباری، یکتاپرستی، عفت و پاکدامنی، تفکر همراه با بصیرت و ... را برای تعالی انسان بیان فرموده است. ازدیگر یافته ها اینست که متعالی شدن انسان آثار و پیامدهایی در زندگی فردی و اجتماعی افراد دارد که اهم آنها عبارتند از: هدفمند شدن زندگی، آرامش روحی، جلوگیری از هدر رفتن استعدادها، رضایت و خشنودی خداوند، برقراری امنیت اجتماعی و دوری از فساد و انحرافات اخلاقی است. همچنین بر اساس یافته های این تحقیق راهکارهایی برای اشاعه ی صفات انسان های متعالی در نظام تربیتی وجود دارد که شامل تربیت دینی با محوریت تقوا و انجام عبادات، پرورش حس تعهد و مسئولیت پذیری در متربیان، مشارکت جویی متربیان در اداره امور مدرسه، آموزش تفکر، تعقل، بصیرت و تقویت کرامت و عزت نفس در متربیان و همچنین پرورش صبر و بردباری است. همچنین متربیانی که به مراحلی از کمال رسیده و درجامعه از وجدان کاری، مسئولیت پذیری، تقوا و... برخودار باشند می توانند در پیشرفت کشور هم نقش داشته باشند.

مفهوم جرم سیاسی قدمتی به تاریخ وجود حکومتها دارد، اما اصطلاح جرم سیاسی در چند قرن اخیر در اروپا ظهور یافته و در قرون اخیر از قبح آن کمی کاسته شده و حقوقدانان سعی در تخفیف مجازات آن دارند. این نگرش جدید در ایران تأثیر گذاشته و در قانون اساسی ایران بدان اشاره شده است و در حالیکه تعریف اصطلاح جرم سیاسی را به قوانین عادی سپرده، ولی با وجود اهمیت این جرم، متأسفانه قوانین عادی به تعریف آن نپرداختهاند. آنچه جالب به نظر میرسد، توجه فقه اسلامی به جرایم مشابه جرم سیاسی است که از زمان پیامبر و صدر اسلام شروع شده، مثل جریان خوارج یا همان باغیان که درنگرشی کلی میتوان شباهتهای بسیاری بین بغی و جرم سیاسی یافت. این مقاله به معناشناسی واژه بغی و قلمرو معنایی آن در قرآن کریم و نظام حقوقی اسلام و بررسی مفهومی جرم سیاسی و بغی پرداخته است. در باب هر کدام از این دو جرم بهطور مجزا تحقیقات گستردهای صورت پذیرفته که در اکثر این تحقیقات اشارهای به جرم مشابه شده، اما در مورد انطباق با عدم انطباق آنها کمتر تحقیق و بررسی جدی صورت پذیرفته است. به نظر میرسد برای انجام وظیفهای که قانون اساسی بر عهده قوانین موضوعه گذاشته و آن ارائه تعریف دقیق و جامع از - جرم سیاسی است و اینکه پایه و مبنای قوانین ما در جمهوری - اسلامی میبایست فقهی باشد، لازم است که این دو جرم دریک تحقیق مقایسهای مورد بررسی قرار گیرند.

کودکان سرمایه های انسانی هر جامعه هستند که تربیت و حمایت از آنان ضرورت دارد. از این رو شارع و به تبع آن قانون گذار ایران سازوکارهای حمایتی ویژه ای به منظور حمایت از حیات، حقوق اساسی و نحوه تربیت آنان در قالب ولایت قهری، حضانت و قیمومت پیش بینی کرده است. در این مقاله پرسش اصلی این است که تربیت را بر چه اساسی باید تبیین کرد و چه ابعادی را دربر می گیرد؟ در سازوکارهای شرعی و قانونی برای حمایت از تربیت مورد نظر چه تدابیری اندیشیده شده است؟ و در آموزه های دینی به ویژه سیره امام رضا(ع) چه شاخصی برای تبیین مفهوم تربیت در جامعه ارائه می شود؟ در این مقاله که به روش توصیفی - تحلیلی تهیه شده در تمام سازوکارهای حمایتی از کودک، کفر و فسق متقاضی سرپرستی کودک، مانع از برخورداری از سرپرستی می شود زیرا دین و اخلاق کودک در معرض خطر قرار می گیرد. همچنین توصیه های متعددی در آموزه های دینی و به طور خاص سیره رضوی در رابطه با عوامل موثر بر تربیت کودک ارائه شده و بیانگر این است که شارع مقدس به تاثیر این عوامل ازجمله وراثت، رضاع و تغذیه، سنن ولادت و... نه تنها بر جسم کودک بلکه بر فطرت و اخلاق او اهتمام داشته است. روش های نیز در سیره معصومین به ویژه امام رضا(ع) برای تربیت دینی کودک و نهادینه کردن ارزش های اسلامی در روح و جان کودک ارائه شده است که عبارت اند از: محبت مداری و تکریم، ارائه الگو و تربیت عملی، تشویق و موعظه کردن.

پس از ورود تکنولوژی های نوین کمک باروری به عرصه علم، مباحث اخلاقی فراوانی طرح شد که یکی از آنان رازداری در اهدای گامت یا جنین است. رویکرد کشورها در بحث اهدای ناشناس گامت یا جنین متفاوت است. برخی کشورها، رازداری را مجاز دانسته اند و بعضی دیگر غیرمجاز. مخالفان با ارائه دلائلی چون حق کودک برای دانستن، لزوم آگاهی از پیشینه پزشکی، جلوگیری از زنای محارم، کاهش سطح اطمینان میان والدین و فرزندان، ایجاد مشکلات هویتی برای کودک، و مقایسه قوانین فرزندخواندگی و قوانین مربوط به آن مخالفت خود را با این مساله اعلام می کنند. موافقان نیز با دلایلی چون اهمیت نداشتن روابط ژنتیکی، حمایت از واحد خانواده، حمایت از کودک و والدینش در برابر عکس العمل های منفی جامعه، جلوگیری از تخریب روابط والدین فعلی و کودک، حق آزادی تولیدمثل و حق حریم خصوصی، نگرانی از ایجاد اشکال جدید خانواده، ایجاد نظام تربیتی واحد برای کودک، و از بین بردن استرس کودک در رابطه با دانستن منشا ژنتیکی اش، بر جواز آن تاکید دارند.این مقاله، به روش کتابخانه ای و با بررسی منابع فارسی و انگلیسی تدوین شده است.

سرپرستی و مدیریت، مسأله‌ای اساسی و مهم در جوامع بشری بوده، پیشرفت جامعه در گرو داشتن مدیران کارآمد است. قوامیت مردان و گستره ولایت ایشان در کانون خانواده که قرآن کریم بر آن انگشت نهاده است، حاکی از این است که مردان مدیریت و مسؤولیت امور اجرایی کانون خانواده را بر عهده‌ دارند. حفاظت از کیان خانواده و چرخش امور آن مستلزم داشتن حق قیمومیت‌ است که با توجه به حکمت الهی، اعطای این حق دارای ملاک‌ها و علت‌هایی است‌ که در این نوشتار بررسی می‌شوند. با نگاهی معناشناختی به مؤلفه‌های معنایی‌ درمی‌یابیم که قلمرو قوامیت کانون خانواده است و رکن تحقق آن معیت‌ و هم‌دلی زن با همسر می‌باشد. حال در کنوانسیون رفع تبعیض از این مسأله‌ (قوامیت) به عنوان تبعیض یاد می‌کند؛ غافل از این که تفاوت‌های حقوقی زن و مرد تبعیض نیست و تشریع قوانین حقوقی در قرآن کریم حاکی از هم‌سویی‌ طبیعت و شریعت است. آن‌چه در قرآن کریم در این باره به حقوق زن و مرد بیان شده است از حقیقت‌ انسانی این دو موجود، فارغ از جنسیت آنان، حکایت دارد و هر کدام از آن دو با توجه به جنسیت خود از حقوق متناسبی برخوردارند که این امر اصل تعادل را در عالم آفرینش تبیین می‌نماید. با تحلیل و تبیین جایگاه قوامیت می‌توان دریافت‌ که مردان مدیریت مسؤولیت‌های اجرایی و اقتصادی کانون خانواده را بر عهده‌ دارند و زنان مسؤولیت تدبیر، تربیت و سیاست‌گذاری این کانون را؛ چرا که این‌ تعادل حاکی از هم‌سویی طبیعت و شریعت الهی است.

مباحث مطرح شده در این رساله عبارتند از: 1- زن در جاهلیت 2- اقسام نکاح در جاهلیت 3- مشروعیت و شرایط نکاح 4- اسباب تحریم نکاح 5- محرمات نسبی و سببی 6- بررسی آیات مربوط به نکاح 7- انواع نکاح 8- نکاح دائم و منقطع (متعه) 9- ازدواج با اهل کتاب و مشرکین 10- لوازم نکاح 11- شرایط و آداب وجوب نفقه و شرایط انفاق کننده 12- قوانین مربوط به نفقه در قانون مدنی ایران 13-مهر و احکام آن 14-روافع نکاح