جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

همان‌طور که می‌دانیم مولوی آمیزه ای است از دو آموزه متفاوت در عین حال به هم شبیه که یکی شریعت و دیگری طریقت است. استادان او در حوزه شریعت پدرش و محقق ترمذی و استاد و در واقع مراد او در حوزه طریقت شمس تبریزی است البته شایان ذکر است که پدرش و محقق ترمذی نیز اندک گرایشی به صوفیه داشته اند لذا مولوی هم با شریعت انس گرفته است و هم پا در مراحل طریقت گذاشته و بر همین اساس است که بسیاری در مورد مولوی گفته اند که در نگاه او برای رسیدن به کمال راهی جز طریقت نداریم و بیان کرده اند که این هیچ گاه به منزله فدا کردن شریعت در برابر طریقت نبوده است بلکه مولوی معتقد بوده است برای رسیدن به حقیقت که کمال محض است باید جاده طریقت را در پرتو شریعت پیمود و این دو لازم و ملزوم .همند مولانا در جای جای دفتر خود بر چنین نظری صحه گذاشته است و التزام شریعت و طریقت را تکرار کرده است با این وجود مواردی دیده میشود که یکی را بر دیگری ترجیح داده است و کار ما در این تحقیق این است با نگاهی دقیق تر این مساله را واکاوی کنیم و از لحاظ علمی بررسی کنیم که در عمل چگونه بوده است و بسامد دیدگاه او را در مثنوی و آثار علامه طباطبایی با کمک گرفتن از دیگر منابع معتبر و دیگر آثار او به اجمال مشخص سازیم و بررسی کنیم آیا چنین نظری در تمام مثنوی جاری است یا نه و بدینوسیله ارتباط شریعت و طریقت را در دیدگاه مولانا علامه طباطبایی بیشتر بشناسیم. لذا در این تحقیق نگارنده نیز بر آن است تا گوشه‌هایی از شریعت را که عمدتاً مغفول مانده است، بیان کند و شریعت در بیان مولانا و طباطبایی بسنجد. برای دسترسی به چنین مهمی نیاز است تا ابتدا مشخص شود که منظور از شریعت در لغت اصطلاح بزرگان دین و عرفان - با تمام ویژگی‌ها و تعاریف چیست و چه کسانی یا چه چیزهایی محدوده شریعت را مشخص می‌کنند. بدین وسیله تعریفی برای شریعت به‌دست می‌آوریم و با توجه به آن تحقیق را آغاز می‌کنیم تا حدود بررسی در مثنوی برای ادامه کار مشخص باشد.

هدف این پژوهش، بررسی جایگاه متافیزیک نور در اندیشۀ قدیس بوناونتورا است. بوناونتورا یکی از فیلسوفان عارف قرن سیزدهم میلادی است که تأثیرات زیادی بر اندیشمندان بعد از خود داشته است. چگونگی دست‌یابی بشر به حقایق ثابت و مشترک، مسئله‌ای اساسی است که قدیس بوناونتورا در مباحث معرفت‌شناسی با آن مواجه بوده است. وی در تبیین این مسئله از نظریۀ نور کمک می‌گیرد. در این نوشتار، ضمن طرح دیدگاه‌ها و رویکردهای مختلف دربارۀ نظریۀ نور بوناونتورا، تلاش شده است تا مباحث مرتبط با متافیزیک نور بررسی شود. نتایج نشان می‌دهد قدیس بوناونتورا از نور به‌عنوان تشابه‌هایی برای ارتباط با خدا و بهره‌مندی‌اش در حیات استفاده می‌کند؛ دیدگاهی خدامحورانه که می‌کوشد جست‌وجوی فلسفی حقیقت را با حقیقت غایی وحی مسیحی تطبیق دهد. با وجود تأثیرپذیری او از اندیشۀ ارسطو درقالب فیزیک نور، در ترکیب کلی اندیشۀ وی بهره‌گیری از اندیشه‌های نوافلاطونی و آگوستینی و متافیزیک نور مشهود است. «لوکس» و «لومن» اصطلاح‌هایی هستند که بوناونتورا برای تبیین متافیزیک نور از آنها استفاده می‌کند. در اندیشۀ متافیزیک وی نور به‌مثابۀ اصیل‌ترین صورت است که همۀ صور دیگر به آن وابسته است و هرآنچه هست، ازطریق صورت اساسی و اولیۀ نور شکل می‌گیرد.

دوره صفویه یکی از ادوار درخشان تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی است. سلسله صفویه شاید در میان خاندان های حکومت گر بر ایران استثناء باشد. آنها در عین دارا بودن اقتدار سیاسی و نظامی، از همان آغاز به علم و فرهنگ و هنر علاقه نشان دادند و در بسط و گسترش آن کوشیدند. آنان نظام سیاسی خود را با دین اسلام و مذهب شیعه اثنی عشری پیوند داده بودند و از این رو برای نخستین بار در کنار نظام اداری سازمان یافته در امور اجرایی کشور، ساختار تشکیلات نوین دینی پدید آوردند که مختص به این دوران شد. صفویان خود را مروّج مذهب شیعه می دانستند و در این راه خدمات ارزنده ای به یادگار گذاشتند.نتیجه اینکه در این پژوهش سه جریان عمده در رابطه با دین و عرفان در دوران صفوی مورد شناسایی و ارزیابی گردید.عرفان رسیدن به مرتبه باطنی دین است. نه عرفان جدای از دین است و نه دین عاری از عرفان، بلکه عرفان لایه عمیق و نهان دین و دین داری است. 1-عارفان اصیل و حکیمان و صوفیان جامع مانند بهاالدین عاملی معروف به شیخ بهایی، میرفندرسکی، میرداماد، ملاصدرا و... . در این دیدگاه عارف مسلمان، رسالت خود را وصول به حقیقت می داند و برای این مقصود مهم، گریزی از طریقت و شریعت نمی تواند داشته باشد.2- صوفیان ظاهری و فرقه هایی که درویشیسم لقب گرفته اند. این گروه اغلب اهداف سیاسی داشتند. 3-علمای قشری که انحراف های دسته دوم را بهانه کرده و در مخالفت با عرفان و تصوف به میدان آمده و با اهداف سیاسی می خواستند هیچ رقیبی در برابر خود نداشته باشند.

پایان نامه پیش رو آیات قران مجید و احادیث ائمه اطهار (ع) و عهدین و کتب رسولان عهد عتیق و جدید در رابطه با اهمیت و جایگاه والای پایگاه عبادی در قرآن و کتاب مقدس می باشد. تحقیق حاضر از یک مقدمه وپنج فصل تشکیل یافته است. در این رساله نگارنده ذکر کلیاتی پرداخته که انستن آن به منظور ایجاد زمینه ذهنی مناسب و تصویر روشن از موضوع رساله ضروری می نماید. ابتدا در مقدمه نظری کوتاه به ادیان ابراهیمی و کیت مقدس آن ها ، سپس در فصل اول به اهمیت عبادت و مقایسه ی آن بین سه دین سامی، در فصل دوم به بررسی و اهمیت مسجد به عنوان پایگاه عبادی در دین سالام، در فصل سوم نظری بر دو پایگاه عبادی (کنسیه، کلیسا) در آیین های یهودیت و مسحیت، در فصل چهارم پیان نامه به نحوه برگزاری نماز و دعا در اسلام و عهدین و در فصل پنج تغسیری کوتاه از پیام و آیات مسجد در قران بیان شده است و دئر پایان مقایسه ای بین پایگاه های الهی و نتیجه گیری و راهکار های مناسب ارائه شده است. آدمی با وجود این که بر اساس بصیرتی عمیق تعالی وجودی ذات مطلق را که حتی از قید اطلاق نیز آزاد است ادراک می کند و او را در هویت وجودی خود کاملاً نا مشروط، انکرالنکرات و سرّ الاسرار و دور از دسترس عقل بوالفضول می داند که حتی به حیطه ادراک انبیا و اولیا نیز نمی آید مع الوصف با الهام از نصوص دینی و فطرت الهی خود او را در نهان خانه ی قلب خود که عرش الله اکبر است وجدان کرده و از در و دیوار در تجلی می یابد او این مرتبه نیز قانع نگشته و دلخوش نمی کند. از این رو در زمین زندگی خود سرایی برای محبوب قدسی می سازد. سرایی که در نظر او از همه سراهای دیگر متعالی تر و مقدس تر است مکان مقدسی که در حقیقت روزنه ای به عالم بالا دارد زیرا در چنین جایگاه مقدسی است که امر قدس مجال ظهور، تجلی و تبلور می یابد از همین رو به لحاظ اهمیت موضوع و بحران معنویت که دغدغه اصلی روزگار ماست. پایان نامه حاضر عمدتاً بر اسا متون مقدس به بررسی نقش پایگاه های عبادی ( مسجد، کنسیه، کلیسا) در سه دین بزرگ سامی در ابعاد مختلف اعتقادی، عبادی، اجتماعی، و ...... دست می یازد و در نهایت در پرتو مقارنه و مقایسه با بیان وجوه قوت و ضعف، افتراق و اشتراک این پایگاه عبادی زمینه ساز درکی صحیح و عمیق از نقش والا و انسان ساز و ظلم ستیز مسجد به عنوان عالی ترین سجده گاه و جلوه گاه حق در سرتاسر هستی می گردد. (تقدسی نیا، خسرو، مسجد در آینه ی قرآن و روایات، انتشارات ائمه(ع)، 1380، چاپ اول)

هدف: در این پژوهش به بررسی جایگاه، ویژگی و راه های نفوذ و همچنین به بیان راه های مقابله با دو نیروی شرِ شیطان و اهریمن در دو دین اسلام و زرتشت پرداخته شده و همچنین تشابهات و تمایزات این دو نیروی شر در دو دین مورد بررسی قرارمی گیرد. روش شناسی پژوهش: این پژوهش با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با روش تطبیقی به بررسی ماهیت شیطان ، جایگاه و منزلت ، یاران و اولاد و هدف از خلقت این نیروی شر و به ترسیم فرجام و سرنوشت این دو، در دین اسلام و دین زرتشت می‌پردازد. یافته ها: شیطان در دین اسلام بعنوان موجودی از مخلوقات خداوند و در صف مقرّبان بوده که بخاطر آزادی و اختیار خود تکبر ورزیده و از درگاه الهی رانده شده و مسیر شر را برای خود برگزیده است و کار شیطان وسوسه انسان‌ها تا روز قیامت شد که در نهایت جایگاه شیطان و یارانش دوزخ هست. اما درآیین زرتشتی تقابل نیرو‌های خیر و شر، تقسیم جهان به دو پهنه‌ی نور و تاریکی و عقیده به ستیز دایمی میان پدیده‌های اهورایی و اهریمنی و وجود اهریمن بعنوان خالق و در عرض اهورامزدا معرفی شده است که در نبرد با نیروی خیر در نهایت پیروزی از آنِ نیروی خیر(اهورامزدا) خواهد بود. نتیجه گیری: با توجه به مطالب بیان شده می توان اشاره کرد که در دین اسلام به بیان همه جانبه درمود شیطان پرداخته شده ولی در دین زرتشت بصورت ناقص و در بعضی تطابقات با دین اسلام، کمتر توجه شده که نیاز است مطالعات بیشتری در این زمینه صورت گیرد.

در پژوهش حاضر با هدف بررسی وجوه تمایز «من» یا «خود» ازدیدگاه عرفا و مقایسه آن با دیدگاه فروید صورت می گیرد. تلقی عرفا در مورد خود یا من تلقی الهی و غیر مادی و از سنخ شآن الهی که جامع تمام مراتب وجود است. در مقابل تلقی فروید در مورد خود یا من تلقی مادی و منحصر در سطح بدن و ذهن است. در تلقی عرفا راه شناختن خود یا من حضوری و شهودی است عارف بر ای اینکه بتواند حقیقت خویش را دریابد باید خود را از هر گونه تعلقات دنیوی و مادی پاک کند. در دیدگاه فروید راه شناختن خود یا من ذهنی و تجربی است یعنی شخص با تصور و تجسم سطح بدن به وجود خود یا من پی می برد.در این پژوهش که با روش توصیفی و تحلیلی صورت گرفته، تلاش براین است به مسئله نفس ( خود یا من) از دیدگاه های مختلف تو ضیح داده شود و ثابت شود من یا خودی که در عرفان اسلامی مطرح است نسبت به دیدگاه فروید که من یا خود را صرفاً دارای جنبه غریزی و مادی می داند دیدگاه جامع و دقیق تری است. فصل اول این پایان نامه مروری بر تحقیقات پیشین درباره موضوع مورد بحث می باشد و در بخش مبانی نظری به مواردی از قبیل دیدگاه های مختلف روانشناسان فیلسوفان اندیشمندان مسلمان و ادیان الهی و مکاتب فلسفی هند و تا حدودی معنای لغوی و اصطلاحی «من» و سپس در فصول بعدی به تشریح «من» یا «خود» طبق دیدگاه عرفای مسلمان و دیدگاه فروید و درآخر به نتیجه گیری پرداخته شده است.

در تمام ادیان، توجه به مفاهیم مقدس و امر قدسی اهمیّت ویژه ای دارد. یکی از مباحث بحث برانگیز در این زمینه، توجه به مفهوم مقدس و مفاهیم مرتبط با آن است. در این پژوهش، به مفهوم و فلسفه وجودی واژه « تقدس» در ادیان و جایگاه اماکن مقدس هم چون امام زاده ها، آرامگاه ها، مساجد و... پرداخته شده و درباره فلسفه وجودی مساجد به عنوان مکان مقدس می‌توان گفت: مسجد، معبد مسلمانان، مکانی مقدس و دارای احکام و قوانین خاص خود می‌باشد که رعایت آن احکام و دستورات برای حفظ قداست، حرمت و شأن آن مکان لازم و پسندیده است؛ لذا اهانت نمودن به مسجد و هتک حرمت آن، بدون شک از گناهان بزرگ است. اسلام به منظور حفظ حرمت مسجد براى مسلمانان وظایف، احکام و مقرراتى را وضع کرده است بنابراین اولین و مهم ترین فلسفه به وجودآمدن مسجد، ایجادجماعت و ارتباط مخلوق با خالق و ذکر یاد حق تعالی است، همچنین در عرفان اسلامی‌اماکن مقدس زیادی وجود دارد که از جمله خرابات، میکده، میخانه، خانقاه و .. می‌توان اشاره کرد که هر کدام از آنها کارکرد هایی دارند که در عرفان اسلامی‌به آنها پرداخته شده است. بنابراین مبانی نظری و حکمت اماکن مقدس از دیدگاه شریعت و عرفان اسلامی، بیان کلمه مقدس از لحاظ لغوی و اصطلاحی و مفهوم قداست در اسلام و قرآن بررسی شده است.

اعتقاد به وحدانیت خداوند محور و مولفه ی اساسی ادیان توحیدی به شمار می آید. بر این اساس در این پژوهش مفهوم توحید در قرآن و دین زرتشت با روش تحلیل محتوایی مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است. توحید یعنی خداوند را به «یکتایی» پذیرفتن و برای او شریک قرار ندادن است. قرآن مجید عنایت ویژه ای به توحید دارد و آیات فراوانی در این رابطه موجود است به طوری که می توان قرآن را به عنوان یک کتاب توحید و مبارزه با شرک معرفی کرد. در دین زرتشت هم، زرتشت، پیامبر این دین از میان خدایان متعدد آریایی قدیم، یکی را برگزید و بر روی همه ی خدایان دیگر خط بطلان می کشد؛ و خدای یگانه را اهورامزدا نام می برد. از نظر زرتشت زندگی صحنه ی ستیز خرد نیک (سپندمینو) و خرد خبیث (انگره مینو) می باشد؛ توحیدی که زرتشت تعلیم می داد، پس از وی به ثنویت آلوده شد، به این ترتیب که پس از وی انگره مینو، ابلیسی نیرومند گردید که در برابر اهورامزدا قرار گرفت. در نتیجه توحیدی که در قرآن مطرح است، توحیدی محض است که هیچ شائبه ای از شرک در آن راه ندارد؛ ولی در دین زرتشت وقتی اوستای قدیم مورد بررسی قرار می گیرد، دین زرتشت را دینی توحیدی می یابیم ولی در اوستای متأخر به شرکی می رسیم که بر اساس دوگانه پرستی بسیار مشخص و غیر قابل توجیه استوار است.

مبحث توحید اساسی‌ترین و اولین اصلی است که اعتقاد هر شخص بر پایه‌ی آن شکل می‌گیرد و نیز مبنای شکل‌گیری سایر اعتقادات قرار می‌گیرد. اصل توحید در دین اسلام به بهترین صورت بیان گردیده به نحوی که از نظر برخی کاملترین نوع اعتقاد توحیدی در این دین بیان شده است.مکتب ودانته نیز با تفسیری که شنکره، فیلسوف نامی قرن هشتم از آن به دست داده، حاکی از نوعی توحید و عدم ثنویت و دوگانگی است. برهمن و آتمن دو ستون استواری است که تمام ساختمان حکمت ودانته بر پایه‌ی آن بنیان شده و تلاش این مکتب بیان همسانی این دو است.

یکی از مسایل مشترک و برجسته‌ی عرفان اسلامی و شریعت، بحث ریاضت نفس است که صحیح‌ترین شیوه‌ی کسب توانایی‌ها و پرورش استعداد‌های روحی است. بحث ریاضت، از بحث‌های دامنه‌دار و مهم عرفان عملی است. ریاضت، نقطه‌ی آغازین سلوک و حرکت عرفانی است و در همه‌ی مراحل و مقامات نیز نقشی جدّی و سرنوشت‌ساز دارد، بنابراین باید با جدیّت مورد توجّه قرار گیرد. شریعت و عرفان اسلامی بر ریاضت شرعی مهر تأیید زده و انسان‌‌ها را به مجاهدت با هوا و هوس و تعدیل قوای جسمی تشویق کرده‌‌اند و از آنجایی که عرفان اسلامی زاییده‌ی تعالیم قرآنی و آموزه‌‌های دینی است، پس عرفان و شریعت در بسیاری از مباحث و اصطلاحات مشترک هستند. ابتلا نیز یکی دیگر از مباحث مشترک و از کلیدی‌‌ترین مفاهیم در اسلام است که از سنّت‌های لایتغیّر الهی است، تا استعدادهای باطنی و لیاقت‌های ذاتی انسان‌‌ها به فعلیت درآید؛ زیرا صفات و سجایا‌ی اخلاقی انسان‌ها تنها در میدان امتحان و آزمایش و فراز و نشیب‌های زندگی تکامل می‌یابد. بلایا، هوشیار کننده و بیدار سازنده‌ی انسان‌‌های خفته و تحریک کننده‌ی عزم و اراده‌ی انسان‌هاست. پایان‌نامه‌ی حاضر، در پنج فصل تهیه گردیده و ضمن نگرش اجمالی به عقاید ادیان و مکاتب مختلف بشری در رابطه با ریاضت و بلاکشی، موضوعاتی چون عزلت، خلوت، رهبانیّت، زهد، تقوا، امتحانات الهی و نقش شداید در حیات بشری را از دیدگاه شریعت و عرفان اسلامی مورد بحث و بررسی قرار داده است.