جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع مالکیت و حکمرانی در قرآن برای خداوند و انسان به ‌کار رفته و ممکن است این تصور پدید آید که «مالکیت الهی و انسانی از قدرت و تسلط یکسانی برخوردار هستند». این مهم، موجب شد تا مقاله حاضر به ‌روش توصیفی ـ تحلیلی به‌ معناشناسی واژه «مُلک» بر اساس روابط همنشینی در آیات قرآن کریم بپردازد. بررسی تمام آیات مُلک الهی و مُلک انسانی (48 مورد) نشانگر امور ذیل است: الف) مُلک الهی در نقش مبتدای مؤخر بیشتر با ریشه‌های «س/ ‌ب/ ‌ح»، (ح/ ‌م/ ‌د)، (ب/‌ر/ک)، (خ/ ‌ل/ ‌ق) و... و در نقش مبتدا با موضوع‌ای قیامت، برپایی حکومت‌الهی در آن و إعطای جزای مؤمنان و کافران با ریشه‌های (ب/ ‌غ/ ‌ت)، (ع/ ‌ق/ ‌م) و... روابط همنشینی دارد، ب) مُلک انسانی در غالب موارد با نقش مفعول‌به با ریشه‌های (أ/ ت‌/ ی)، (ش/ ‌ی/ أ)، (ن/ ‌ز/ ع)، (ش/ د/ د) و (ص/ ‌ف/ ‌و) همنشین است، ج) خداوند مالک حقیقی جهان است و مُلک را به هر کسی که بخواهد، می‌دهد و از هر کسی که بخواهد، می‌گیرد و إیتاء مُلک به هر دو انسان مؤمن یا کافر بستگی به مشیت الهی دارد، د) تمام آیات مُلک الهی به بیان ویژگی‌های یک مالک مطلق از جمله دارا بودن قدرت بی‌نهایت، آفرینش موجودات، ربوبیت الهی، فرمان پذیری مطلق موجودات، اجرای شفاعت، عدالت و برپایی روز جزا در جهانی دیگر می‌پردازد؛ اما در آیات مُلک انسانی به این موضوع که فرمانروای زمینی چه ویژگی‌ها و اختیاراتی دارد، اشاره‌ای نمی‌کند بلکه مهم ترین موضوع، دادن و پس گرفتن قدرت فرمانروایی از انسان، انتخاب فرمانروا براساس شایستگی ها (انسان مومن) و تفویض اختیاراتی همچون علم، قدرت و حکمت می‌باشد. بنابراین مهمترین مساله در آیات ملک انسانی این است که ملک انسانی نیز در طول ملک الهی قرار دارد و فرمانروایی انسان و تفویض اختیار فرمانروایی به انسان، جزئی از مدیریت جهان توسط خداوند است.

«دایره‌المعارف قرآن لیدن»، کامل‌ترین مجموعه اسلامی موجود، به زبان انگلیسی است که در پنج جلد و بالغ بر 1000 مقاله می‌باشد. «مقاله صفین» به عنوان یکی از مدخل‌ها در حیطه شیعه‌شناسی و تاریخ صدر اسلام، مشتمل بر نکات قابل نقد و در تعارض با منابع ‌روایی است. بدین‌رو، پژوهش حاضر به شیوه توصیفی–تحلیلی به نقد و بررسی این مقاله براساس نهج‌البلاغه، شروح آن و منابع تاریخی پرداخته‌است. مطالبی ناروا همچون بیانِ جهت‌گیری دوگانه امام‌علی(ع) در قصاص قاتلان عثمان به عنوان علت اصلی شروع جنگ، تشبیه کردن نیرنگ عمروعاص به رفتار امام(ع) در جنگ جمل، استفاده از لغات مبهم و دوپهلو در جریان حکمیت و ناجوانمردانه شمردن قتل عثمان از جمله نکات قابل بررسی است که در «مقاله صفین» ذکر شده‌است. یافته‌ها نشان داد که؛ خانم «ماریا دکاکه» نویسندة «مقاله صفین»، به کتاب نهج‌البلاغه به عنوان مهم‌ترین اثر نپرداخته و حتی با وجود استفاده از کتب تاریخی معتبر، به شیوه علمی و جامع‌نگرانه از آن‌ها استفاده نکرده‌است. هم‌چنین استفاده از لغات مبهم و دوپهلو در مقاله، موجب سوء تفاهم و مخدوش‌سازی چهره امام(ع) شده‌است.