جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مهاتما گاندی و متألهان رهایی ­بخش آمریکای لاتین دو نمونۀ مهم دینی در مبارزات سیاسی و اجتماعی در سدۀ بیستم هستند. گر چه سنّت دینی و فضای فرهنگی زمینه­ای این دو متفاوت هستند با این حال مشترکاتی دارند که امکان مقایسۀ آن­ها را میسر می­کند. این مقاله به شیوه­ای مقایسه­ای و تحلیلی آن­ها را در سطوح مبانی، روش و هدف مقایسه می­کند. آن­ها پیوندی انتقادی با سنّت­های دینی خود دارند، معتقد به دیدگاهی زمینه­مند و متوجّه تحولات این‌جهانی­اند، به فقرزدایی و عدالت­جویی توجّه دارند و پراکسیس را بسیار مهم­تر از نظریه‌پردازی صرف می­دانند. با این حال متالهان رهایی­بخش، متاثر از اندیشه­های مارکسیستی، خواستار تغییر ساختارهای ناعادلانۀ سیاسی و اقتصادی­اند، ولو این تغییر به بهای روش مبارزۀ خشونت­ آمیز باشد. نزد آن­ها هدف اهمیتی بیش از وسیله دارد. اما گاندی با تأکید بر تحول معنوی و اخلاقی افراد، معتقد است هدف و وسیله (روش) جدایی­ناپذیرند و روش­های خشونت­آمیز منجر به قیدهایی سخت­تر از قیدهای استعمار می­شوند. گاندی در این راه متاثر از اندیشه­های لئو تولستوی است و موعظۀ فراز کوه مسیح است. او گرچه بعضی از آرمان­های سوسیالیستی را می­پسندد اما منتقد شیوه و ساختار مبارزاتی آن­ها است.