جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در مسئله اتحاد نفس با عقل فعال، اشکالات و ابهاماتی وجود دارد: از جمله ایجاد تعدد عقول با رسیدن و اتحاد نفس به عقل فعال، افاضه صور حسی مختلف از یک شیء واحد توسط عقل فعال، ابتنای بحث عقل فعال بر طبیعیات قدیم، تبیین لحظه اتحاد نفس با عقل فعال، تبیین خطاهای حسی و چگونگی افاضه صور حسی کاذبه و مجرد مثالی توسط عقل فعال که مجرد تام است. مبانی برخی از این نقدهای وارد شده بر ملاصدرا، مبتنی بر قرائتی خاص از مسئله "اصالت وجود و اعتباریت ماهیت " می باشد. ادعای ما در این پژوهش این است که تمام این اشکالات مبتنی بر غفلت از ابعاد وجود شناختی بحث عقل فعال است و اینکه با تفکر ماهوی و حمل های متعارف نمی توان به فهم مسئله نائل شد بلکه بایستی به سراغ حمل های وجودی (حقیقت و رقیقت) و قاعده بسیط الحقیقه برای تبیین درست این مسئله یعنی نقش دقیق عقل فعال در انواع ادراکات رفت، البته با پاسخ به این اشکالات ، در پایان ، به ابهامات موجود در این بحث اشاره کرده ایم که می تواند راهگشای پژوهشهای بعدی قرار گیرد.

در این تحقیق با رویکرد توصیفی‌ـ‌تحلیلی و با ابزار تحلیل محتوای برخی از آثار نیشیدا کیتارو به بررسی انتقادی ماهیت امر اخلاقی در اندیشه‌های او می‌پردازیم. امر اخلاقی در تفکر نیشیدا مبتنی بر تعدادی گزاره‌های بنیادی فلسفی است. این ابتنا نیازمند تبیین است که بخشی از این تحقیق را به خود اختصاص می‌دهد. سوال اصلی این است که فعل خوب اخلاقی نزد نیشیدا چیست. در تفکر نیشیدا فعل اخلاقیِ خوب، فعلی است که به طور خودجوش از یک شخصیت متعادل برمی‌خیزد. فعل اخلاقی متصف به صفت اصیل و غیراصیل می‌شود. امر خوب اخلاقی فرد را به سمت وحدت می‌برد؛ وحدت با جهان هستی، خود راستین و دیگران. این میل به سمت دیگری و اتحاد با آن، هستۀ مرکزی یک باید اخلاقی است. مفاهیم وفاداری، عشق و مسئولیت‌پذیری نسبت به دیگران از این میل و نیرو برمی‌خیزد. امر و فعل خوب و اصیل گرایش به وحدت و مرکز دارد و شر اخلاقی به سمت کثرت گرایش دارد و از مرکز می‌گریزد. این مرکز بر یک بنیادِ متافیزیکیِ امر مطلق قرار دارد. این امر مطلق در نهان آدمی قرار دارد. فلسفۀ اخلاق نزد نیشیدا ماهیتی توصیفی دارد و فاقد بعد هنجاری به معنای اخصّ آن است. هدف نهایی این تحقیق نقد مبنایی و بنایی نیشیدا در ماهیت امر خیر است؛ در پایان، یک رویکرد انتقادی به اخلاق در فلسفۀ نیشیدا خواهیم داشت و آن را در مواجهه با چند پرسش قرار می‌دهیم.