جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بحث حرکت در آثار حکمای مسلمان به‌وفور به چشم می‌خورد که نشان‌دهنده اهمیت این مسأله است. لذا در این راستا، تبیین ماهیت حرکت قطعیه و توسطیه از مسائل مهم در مباحث فلسفی است. شاخص‌ترین دیدگاهی که در این زمینه وجود دارد دیدگاه ابن‌سینا و ملاصدرا است. سؤال اصلی این است که مطابق دیدگاه این دو فیلسوف آیا حرکت قطعیه در خارج موجود است یا حرکت توسطیه؟ هدف از این پژوهش بررسی و تحلیل نقطه نظرات این دو فیلسوف در زمینه تبیین حرکت قطعیه و توسطیه و تحقق خارجی آن با روش توصیفی و تحلیلی با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای و مجلات علمی معتبر بپردازد. از نتایج مقاله این است که ابن‌سینا حرکت توسطیه را در خارج موجود می‌داند و حرکت قطعیه را امری ذهنی می‌داند، ولی ملاصدرا قائل به وجود خارجی حرکت قطعیه است و حرکت قطعیه را یک امر متصل سیال می‌داند که وجود واحد شخصی دارد که کلّ آن در کلّ زمان است و درک این حقیقت راه را برای اثبات حرکت جوهری هموار می‌سازد.

تبیین ماهیت حرکت قطعیه و توسطیه و تحقق خارجی آن‌ها از مسائل مهم در مباحث فلسفه است. در این زمینه دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد که شاخص‌ترین آن دیدگاهِ ابن‌سینا و ملاصدرا است. هر کدام از این دیدگاه‌ها، دارای الزامات و نتایج متفاوتی است. این نوشتار سعی دارد به تحلیل نظرات این دو فیلسوف در زمینه ماهیت حرکت و نتایج هر یک بپردازد و در مقاله حاضر به لحاظ جمع‌آوری اطلاعات از روش کتابخانه‌ای و به لحاظ ماهیت روش از روش توصیفی وتحلیلی استفاده شده است. ازیافته‌های مقاله این است که ابن‌سینا قائل به وجود خارجی حرکت توسطیه است وحرکت قطعیه را خیالی وتوهمی می‌داند؛ امّا ملاصدرا حرکت قطعیه را واقعی و در خارج موجود می‌داند و آن را یک امرمتصل سیّال می‌داند که وجود واحد شخصی دارد که کلّ آن در کلّ زمان است. درک این ­حقیقت راه را برای حرکت جوهری و رفع موانع آن هموار ساخت و با اثبات حرکت جوهری بسیاری ازمسائل غامض فلسفی از قبیل معاد جسمانی، حدوث و قدم عالم و...حل شد.

از آنجا که حرکت یک مفهوم ماهوی نیست، نمی توان برای آن یک تعریف حقیقی ارائه داد مقوله حرکت مورد توجه فلاسفه بزرگی مانند ابن سینا و ملاصدرا قرار گرفته حرکت از حیث معنا حرکت به اشتراک در لفظ بر دو معنای تَوسُطیه و قطعیه اطلاق می‌شود و در باب نحوه تحقق آن در خارج نیز نظریات مختلف و ارزشمندی وجود دارد. ابن سینا حرکت را اولین کمال شیءکه در قوه باشد و فعلیت تدریجی آن کمال در زمان دانست. وازسوی دیگر ملاصدرا می‌گوید: حقیقت حرکت عبارت است از: حدوث تدریجی و یا حصول و یا خروج از قوه به فعل، آهسته آهسته یا به تدریج نه دفعتاً و تمام این عبارات محدود کردن حرکت شایسته و سزاوار است.وی حرکت را ازسنخ وجود دانسته نه ماهیت.آنچه اهمیت دارد این است که مطابق این دو دیدگاه مفهوم حرکت چیست؟ در چه مقولاتی حرکت واقع می شود و تفاوت آن دو در مورد مقولات حرکت چیست؟ هدف درپژوهش حاضر این است که با روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی و با بهره گیری از منابع کتابخانه ای و به بررسی حرکت در دو نظام فلسفی سینوی وصدرایی پرداخته شود.