جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف مقاله حاضر بررسی اندیشه­های عرفانی- اخلاقیِ بحیا بن‌یوسف ابن‌پاقودا و ابوحامد محمد غزالی با تمرکز بر دو کتاب احیاء علوم­الدین و الهدایه الی فرائض­القلوب است. در این مقاله می­کوشیم تا مؤلفه­ها و مضامین مشترکِ اندیشه‌های عرفانی- اخلاقی بحیا ابن‌پاقودا و غزالی را در دو سنت عرفانیِ اسلام و یهود، بازخوانی کنیم. بر اساس مطالعه­­ی دو اثر، شباهت­هایی زیادی میان اندیشه­ی عرفانی-اخلاقی غزالی و ابن‌پاقودا وجود دارد، به‌نحوی که اگرچه شاید نتوان اثر ابن‌‌پاقودا را تقلیدی از منظومه فکری و کتاب غزالی دانست، اما میزان نزدیکیِ اندیشه‌های‌شان در حوزه­ی عرفان و اخلاق، قابل‌توجه است. اندیشه­ی ابن‌پاقودا در کتاب الهدایه، که شاید بتوان تأثیراتی از اندیشه اخوان‌الصفا و فلوطین را در آن یافت، بر اهمیت روحانیت و تقوای درونی به‌عنوان انگیزه‌های اساسی هر نوع رفتار دینی و اخلاقی تاکید می کند که او آن­ها را «وظایف قلبی» می نامد. این نوع اندیشه­ی عرفانی-اخلاقی با تفکر عرفا و اهل تصوف در عالم اسلام به­خصوص غزالی دارای وجوه مشترک بسیاری است. لذا، بررسی دو اثر، نشان­دهنده­ی این است که اخلاقیات هردو رنگ و بویی از جنس تصوفِ مبتنی بر زهد را دارا است.

مسئله عصمت امام از مسائل مهم کلامی است که در طول تاریخ علم کلام مورد بحث متکلمات بوده و در اکثر کتب کلامی امده است. متکلمان قائل به عصمت امام دلایلی متعددی بر آن اقامه کردهاند عدهای از متکلمان امامت را استمرار مقام رسالت می‌دانند و برای امام همان جایگاه پیامبری غیر از مقام دریافت وحی را قائل هستند در این نوشتار به روش توصیفی تحلیلی حقیقت عصمت با استفاده از آیات روایت و سخنان متکلمان تبیین و به منشاءهای آن از نگاه متلکمان اشاره شده و با دلایل عقلی و نقلی فلسفه ضورت عصمت امام به اثبات رسیده است.

روح دعوت همه ادیان الهی، اعتقاد به خدای یگانه و پرستش او، و اجتناب از کفر و شرک بوده است. تحقیق حاضر در صدد پاسخ به این پرسش است که آیا صفات ذاتی حق تعالی عین ذات است یا غیرذات؟ در صورتی که اعتقاد به غیریت صفات ذاتی خداوند با ذات درست باشد، آیا انکار غیریت صفات با ذات موجب کفر و تجویز تکفیر منکر می‌شود؟ به خاطر اهمیت موضوع تکفیر و پیامدهای آن، پژوهشگران همیشه این موضوع را با حساسیت تعقیب کرده و در این زمینه، با تألیف کتاب، مقاله و برگزاری سمینارهای ‌علمی، جهت بررسی مبانی، دلایل، عوامل، پیامدهای اعتقادی، فقهی-حقوقی، اجتماعی، فرهنگی و... کارهای ارزشمندی انجام داده‌اند، اما برخی موضوعات مهم، مثل حقیقت توحید، اسلام، ایمان، کفر و شرک که زیر بنای اعتقادات مسلمانان است، ضرورت دارند که مورد پژوهش دقیق‌تر قرار گیرند. هدف این پژوهش، بررسی ادعای غیریت صفات ذاتی حق تعالی باذات و تکفیر منکران آن از سوی اشاعره و دلایل آن‌ها بر این ادعا و تکفیر است.

مرتبه علوم نسبت به همدیگر تشکیکی و طولی است. بدین معنا که برخی از علوم به جهت موضوع و روش و ضرورت و غایت بر برخی دیگر رجحان دارند. نسبت فلسفه با سایر علوم نسبت اصل با فرع و مقوم با متقوم است. نسبت علوم با انسان نیز متفاوت است. برخی از علوم سبب استکمال نفس می‌شود و برخی نیز مربوط به شئون مادی انسان است. در حکمت متعالیه گوهر نفس به نور علم سعه وجودی پیدا می‌کند. بدین ترتیب علوم نیز بر کمال انسان تاثیرگذار است. فلسفه به جهت جایگاهی که در بین علوم دارد علم برین و مادر علوم نامیده شده است؛ زیرا مبادی تصوری و تصدیقی سایر علوم را تامین می‌کند. با این حال غالبا تصویر درستی از آن وجود ندارد و همواره توسط مخالفین موردحمله قرار می‌گیرد. این مقاله پاسخی است به اینکه چرا فلسفه می‌خوانیم و ارزش و ضرورت فلسفه و کار کرد آن چیست.

در این مقاله، شش قرائت ازقرائت‌های پلورالیسم دینی مورد بررسی قرار گرفته است و پس از بررسی ابعاد قرائت‌های مذکور، با دلایل روشن به اثبات رسیده است که از میان آنها، پنج قرائت به طور موجبه جزئی مورد قبول متون دینی ومتدینان است؛ اما «پلورالیسم دینی حقانیت» که مهمترین قرائت مورد نظر کثرت‌گراها است، با دلایل عقلی و نقلی رد شده است. همچنین از میان دلایل متعدد کثرت‌گراها، فقط دو دلیل مهم آن‌ها (مبنای معرفت شناسی «کانت» و هدایت عام الهی) به طور مستدل مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. پس از بررسی استدلال پلورالیست‌ها به هدایت عام الهی، رابطه هدایت عام الهی با حقانیت ادیان که مدعای کثرت‌گراها است به طور دقیق مورد بحث قرار گرفته ورابطه میان آنها به روشنی تبیین شده است. در پایان پس از تبیین ناتوانی قرائت‌های کثرت‌گرایی در حل مشکل ادیان متعدد و حفظ دین‌داری و معنویت، نظریه مورد قبول در مورد تعدد ادیان و رستگاری دین‌داران و ارج‌گذاری به تلاش‌های متدینان ارائه شده است.