جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

وهبه زحیلی از عالمان معاصر اهل سنت تفسیری مفصل در 32 جلد تحت عنوان «التفسیر المنیر فی العقیده والشریعه والمنهج» نگاشته است که در این پژوهش به بررسی مبانی تفسیری او پرداخته‌ایم. مبانی تفسیر قرآن به آن دسته از پیش‌فرض ها، اصول موضوعه و باورهای اعتقادی یا علمی گفته می‌شود که مفسر با پذیرش و مبنا قرار دادن آنها به تفسیر قرآن می پردازد و پذیرش اثباتی یا نفی آنها سبب رویکردی خاص در تفسیر می گردد. نتایج پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی انجام شده گویای این است که زحیلی درخصوص قدسی بودن قرآن بر این عقیده است که الفاظ و معانی قرآن هردو توأمان از سوی خداوند نازل شده و پیامبر(ص) تنها یک واسطه برای آوردن کلام الهی برای مردم بوده و خودش هیچگونه دخل و تصرفی در آن نداشته است. وی ظاهر قرآن را ملاک تفسیر می داند و در این خصوص معتقد است چون قرآن برای هدایت عموم مردم نازل شده، اکثر آیات قرآن براساس ظاهرش فهم می شود ولی آیاتی که چندمعنا در آن احتمال می رود، آیاتی هستند که زحیلی آنها را آیات متشابه می نامد که معنای مراد الهی را فقط خدا و عالمان می‌دانند. درخصوص زبان قرآن، زحیلی در عین حال که زبان اکثر آیات را به نحوی می داند که تمام مردم می توانند آن را بفهمند و درک کنند، ولی بر این عقیده است که در مواردی مثلا در آیاتی همچون «الرحمن علی العرش استوی» زبان قرآن، زبانی کنایی است که ایمان به آن واجب ولی کیفیتش مجهول و سوال از آن بدعت است. درخصوص منابع تفسیر نیز زحیلی با اینکه صراحتا می گوید نیاز زیادی به نقل نظرات مفسران نداشته، ولی اسم چند تفسیر و مفسر را ذکر می کند که از آنها بهره فراوانی برده است ولی در خیلی موارد هم در طول تفسیرش نظرات متعددی را ذکر می کند، بدون آنکه منبع آن را ذکر کند که این یک نقیصه است. همچنین در موارد متعددی که آیات درباره امیرالمومنین امام علی(ع) یا اهل بیت(ع) نازل شده و درخصوص این آیات، دیدگاه بزرگان اهل سنت نیز همسو با شیعه است، زحیلی در این موارد، سکوت کرده که با ادعای او مبنی بر احتراز از فرقه‌گرایی و تعصب در تفسیر منافات دارد.