جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اسلام شناسی غربی که با عنوان عام شرق شناسی نیز مطرح می شود شامل مطالعاتی است که در مورد دین اسلام با ابعاد مختلف قرآنی، حدیثی، تفسیری، تاریخی، کلامی و ... توسط دانشمندان عمدتا غربی انجام می گیرد. این پروهش ها گاه علمی و توأم با انصاف و گاه عاری از انصاف و مقرون به غرض ورزی است که به نوبه خود موجب تحریف لفظی یا معنوی و دست کم شبهه افکنی در خصوص معارف دینی می شود. یکی از اسلام شناسان برجسته و مطرح غربی ویلیام مونتگمری وات (2006م)، استاد رشته زبان عربی و مطالعات اسلامی بود که از سال 1947م رئیس بخش مطالعات عربی و اسلامی دانشگاه مطرح ادینبورگ اسکاتلند شد. مطالعات وی در زمینه تاریخ اسلامی، کلام اسلامی، فلسفه اسلامی متمرکز است و برخی از آنها نقش گسترده ای در اندیشه اسلام شناسی غربیان داشته است. وی با وجود اشتباهات متعدد در اسلام شناسی به برداشت های نادرست شرق شناسان و اسلام شناسان غربی نیز اشاراتی دارد و از آن جا که وی بر دین مسحیت بود و عمده مراجعات وی به منابع اهل سنت متکی بوده است پاره ای از آرا و عقاید وی ازجمله در باره شخص پیامبر ،وحی ،تاثیر پذیری گسترده اسلام از مسیحیت و یهودیت ،زمینه های اجتماعی ،فرهنگی و جغرافیایی شبه جزیره عربستان جهت گسترش اسلام ،تخیل خلاق پیامبر و... قابل مناقشه است. وی دارای تالیفات زیادی است که برخی از آنها تاثیر فوق العاده ای در اندیشه اسلام شناسی غربیان داشته است.کتاب آیات شیطانی سلمان رشدی اقتباسی از یکی آنهاست.او در اعتراف به صداقت پیامبر در ادعای نزول وحی میگوید: هیچ یک از این پدیدها قابل تحلیل نیست جز بر مبنای آن که حضرت در ادعای نبوت خویش صادق باشد و هر چه را از آیات قران که ادعای وحیاتی بودنش را کرده از سر صدق قرائت کرده است. پایان نامه حاضر درصدد است با تکیه بر سه کتاب «محمد در مکه»، «محمد در مدینه »و «محمد پیامبر و سیاستمدار»به بررسی و نقد آرای مونتگمری وات در زمینه مباحث اسلامی بپردازد.

این مقاله این پرسش را پی­ گرفته که مراد از بهلولِ منقوش بر سکه ضربِ محمدیه (ری) در سال 173ﻫ کیست/ چیست؟ نام یا لقب فردی مشخص است یا عبارتی در تائید عیار و کیفیت سکه؟ برای دستیابی به پاسخ سکه‌های ضرب محمدیه در سال­های 170 تا 173ﻫ با داده‌های منابع مکتوب مقایسه و بررسی گردید. بنابر یافته­های این پژوهش، بهلولِ منقوش بر سکه محمدیه ضرب 173ﻫ همان بهلول مشهور روزگار عباسیان یعنی ابووُهیب بن عمرو بن مغیره است. بهلول هم‌زمان با سلطه برمکیان بر دستگاه خلافت عباسی در دوره هارون، مدتی از سوی یحیی برمکی اداره محمدیه (ری) را در اختیار داشت. گرایش به تشیع و احتمالا نگرانی‌های خلیفه سبب شد تا بهلول مدت زیادی در منصب اداری نباشد و در ادامه برای در امان ماندن از گزندهای احتمالیِ خلیفه، خود را به جنون زد و سال‌های پایانی عمر خود را در کوفه سپری کرد.

اهتمام احمد بن عُمَر بن اَنَس العُذری- معروف به ابن دَلايی محدث و مورخ اهل اندلس- در جغرافيا نگاری در شرح حال هايی باقی مانده درباره او ناديده گرفته شده است، در حالی كه تَرصيع الاخبار و تَنويع الآثار به عنوان تنها اثر بر جای مانده از عُذری نشان از آن دارد كه وی علاوه بر آگاهی از علوم زمانه خويش- حديث و تاريخ- به جغرافيانگاری نيز پرداخته و در اين اثر جغرافيا را بر تاريخ مقدم داشته است. پژوهش حاضر با روش توصيفی – تحليلي به بررسی و تقسيم بندی اطلاعات جغرافيايی موجود در اين كتاب پرداخته و در صدد است تا با تبيين جغرافيانگاری عذري، به واكاوی اين بخش از حيات علمی عذری كه مورد غفلت واقع شده است، بپردازد. يافته های اين پژوهش نشان می دهد كه عذری فقط به نقل اطلاعات پيشينيان اكتفا نكرده است، بلكه به جغرافيای وصفی و ابزارهای آن و نيز انواع جغرافيانگاری به ويژه عجايب نگاری احاطه داشته است.

ابن خرداذبه (ح. 272 ه. ق) و ابن رسته (290 ه. ق) پیش از ابن فقیه به عجایب نگاری به عنوان یکی از گونه های جغرافیانگاری وصفی در جهان اسلام توجه کردند اما ابن فقیه در البلدان، علاوه بر توجه به اطلاعات تاریخی و جغرافیایی، برای اولین بار در سطحی وسیع به عجایب نگاری پرداخت. پژوهش حاضر می کوشد با روشن ساختن مواد گوناگون عجایب نگاری، تقسیم بندی انواع عجایب، شیوه معرفی عجایب در البلدان و بررسی منابع ابن فقیه و افرادی که از مطالب وی استفاده کرده اند به تبیین جایگاه البلدان در سیر تاریخی عجایب نگاری در تمدن اسلامی بپردازد. بررسی ها نشان می دهد ابن فقیه از طرفی سنت نگارش عجایب سرزمین ها را ادامه داد و از طرف دیگر با تکیه بر منابع پیشین و جمع آوری اطلاعات از مناطق مختلف به ویژه ایران بر رونق عجایب نگاری افزود. به همین دلیل البلدان پیش درآمدی بر عجایب نگاری های قرون بعدی است.