جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع خاستگاه تفاوت‌های جنسیتی در نقش­های اجتماعی، همواره مورد بحث اندیشمندان و پژوهشگران خصوصاً در جامعه­شناسی بوده است. برخی با تأیید تفاوت­های جنسیتی، الگوهای متفاوت نقشی زنانه و مردانه را با جنبه­های زیست­شناختی، روان­شناختی و کارکردهای تفاوت‌های نقشی نزد جامعه­شناسان پیوند می­زنند. درمقابل، تقریباً همه نظریه­های فمینیستی با خدشه در مبانی و نتایج این نظریه­ها، از این اصل مشترک پیروی می­کنند که زنانگی و مردانگی و نقش‌های جنسیتی ناشی از آنها را جامعه می‌سازد. بازخوانی این نظرات و دیگر دیدگاه­های متعدد و گوناگون در زمینه تفاوت­های جنسیتی نقش­های اجتماعی و منشأ آنها از یک‌سو و اهمیت و جایگاه قرآن به‌عنوان منبع اصیل معرفتی باعث می­شود تا این سؤال به ذهن برسد که با وجود تقسیم کار جنسیتی، دیدگاه قرآن کریم درباره خاستگاه تفاوت­های جنسیتی نقش­های اجتماعی چیست؟ پژوهش حاضر بر مبنای روش استنطاقی درصدد کشف و تبیین خاستگاه حقیقی رفتار زنانه و رفتار مردانه یا انوثیت و رجولیت (جنسیت) از دیدگاه قرآن است. شواهد نشان می­دهد نگاه قرآن به مسئله نگاهی تلفیقی است، به‌طوری ‌که در یک نگاه جامع ارتباطی، جنبه­های زیست­شناختی همچون تفاوت‌های آناتومیکی و قدرت بدنی، روان­شناختی مانند میزان و نوع عواطف و احساسات و ویژگی­های شخصیتی مانند اراده و تصمیم­گیری و زوایای جامعه­شناختیِ مبتنی بر جنبه­های طبیعی و غائی همچون عدالت، آرامش و عفت­مندی را مدنظر دارد

نقد علوم انسانی و بررسی اعتبار قضایای آن از موضوعاتی اساسی است که به رغم قدمت آن هنوز محل بحث و مناقشه است. علامه طباطبایی از جمله اندیشمندانی است که با طرح اعتباریات به نقد زیرساخت های این علوم مبادرت کرد. علامه با تقسیم اعتباریات به ثابت و متغیر و اعتباریات پیش از اجتماع و پس از اجتماع ساختار دانش را بر حقیقت گرایی و ملاحظه علم ورای فرهنگ را بنا نهاد. این مداقه علمی با تفحصات علمی شاگردان ایشان نظیر شهید مطهری با طرح بحث فطرت ادامه یافت. در این مقاله بر آن هستیم تا با تشریح اعتباریات علامه طباطبایی و تلفیق آن با اعتقاد به فطرت در آدمی به ارزیابی علوم انسانی مبتنی بر اومانیسم در اشکال مختلف رویکردی آن از جمله رویکردهای اگزیستانسیالیستی و مارکسیستی بپردازیم. اذعان به قلمرو حقیقی و اعتباری، متمایز شدن رویکرد فطری از فرهنگی و اقتضاءات اعتراف به فطرت و وجود ساحت اعتباریات حقیقی و پیش از اجتماع و علوم انسانی متعهد از مباحثی است که در این مجال بدان پرداخته شده است.