جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

الاهیات مسیحی نوارتدوکسی، که به الاهیات نواصلاحات، بحران یا دیالکتیک نیز مشهور است، اولین صدای مخالف با الاهیات مسیحی لیبرال است که در تمدن غرب، در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، الاهیات غالب بود. الاهی‌دانان نوارتدوکس، هرچند با هم کاملاً همنوا نیستند، ولی در ضدیت با آموزه‌های الاهیات لیبرال و بازگشتی نو به الاهیات ارتدوکسی هم‌صدا هستند. راینهولد نیبور بنیان‌گذار اصلی الاهیات نوارتدوکسی آمریکا است. انسان‌شناسی، محور اصلی الاهیات او است که اساس آموزه‌های الاهیاتِ اخلاقِ اجتماعی و الاهیات سیاسی‌اش را شکل می‌دهد. او خوش‌بین‌ترین دیدگاه بدبینانه به ماهیت انسان در رویکرد الاهیاتی نوارتدوکسی را دارد. الاهیات نفس و الاهیات گناه در انسان‌شناسی او برجسته است. در اندیشه نیبور، انسان روحی خودمتعال و خودآگاه با روابطی دیالکتیکی در موقعیت‌های پارادوکسی است. انسان به نحو اجتناب‌ناپذیری گناهکار است، هرچند گناه ضرورت ماهیت او نیست. گناه نخستین در انسان موروثی نیست بلکه در تمایل به شورش و عصیان او در برابر خدا است.

دو عارف نامدار محی الدین ابن عربی (1240-1165) و قدیس بوناونتور (1274-1217) در قرن سیزده میلادی که یک برهه درخشان از تاریخ معرفت بشری است می زیستند. ایشان که یکی متعلق به سنت اسلامی و دیگری متعلق به سنت مسیحی بوده اند هر کدام به نوبه خود توانسته اند تأثیر بسزایی در عرفان اسلامی و مسیحی داشته باشند. این دو عارف با تکیه بر متون مقدس و سلوک عرفانی خود نهضت عرفانی قابل توجهی را بوجود آوردند که تا عصر حاضر مورد توجه است. ابن عربی و بوناونتور اگرچه متعلق به دو سنت متفاوتند اما مشابهت های فراوانی درمیان آرای هر دو به چشم می خورد. اگر چه دیدگاههای عرفانی ایشان در موارد زیادی بهم شباهت دارند و بخصوص هر دو از منطقه جنوب اروپا برخواسته اند اما بعید بنظر می رسد با توجه به اینکه معاصر بوده اند دیدگاههای بوناونتور مستقیما از دیدگاههای ابن عربی تاثیر پذیرفته باشد. هر دو عارف از میان طریقتهای عرفانی ای برخاسته اند که فارغ از جنبه های عرفان نظری بوده اند. طریقت فرانسیسیان و طریقتهای صوفی شمال آفریقا بیشتر به عمل تمرکز می کردند تا به مباحث نظری، ولی ایشان توانستند که مکاتب عرفان نظری پویا و زنده ای را ارائه نمایند. ایشان دو مفسر بزرگ اسلام و مسیحیت هستند، یعنی به هیچ وجه نمی توانیم آنها را فراتر از دین و دینداری مطرح کنیم. تمام نوشته های بوناونتور تفسیر کتاب مقدس و تمام نوشته های ابن عربی، تفسیر قرآن کریم می باشد. دیدگاههای عرفانی ایشان بدلیل بیان سمبولیکی و نمادین و تفسیر وحدت بخش از کل هستی و داشتن ریشه در ادیان آسمانی و کتابهای مقدس، دیدگاههای همیشه جاودان هستند که در هر عصری با ادبیات مناسب قابل بیان و استفاده می باشد. هر دو عارف جهان را در تمام سطوح ثمره عشق الهی و تجلی اسماء و صفات خداوند می دانند. درک ذات خداوند امری ناممکن است و او را از روی آثار و تجلی ذات در قالب اسماء و صفات و پس از آن در اعیان ثابته یا مُثُل و در نهایت در مخلوقات می توان به مشاهده نشست لذا کثرت پدیده ها و اعیان ثابته تجلی وحدت و ذات یگانه هستی بخش است. اساس تعلیمات ایشان هم بر عرفان انفسی و هم بر عرفان آفاقی تکیه دارد. مطابق (سنریهم آیاتنا فی الافاق و فی انفسهم انه الحق) سه ساحت هستی و معرفت وجود دارد. این سه ساحت و مرتبه عبارتند از مرتبه جهان یا طبیعت، مرتبه نفس انسانی یا انسان کامل و مرتبه متعالی یا اصل نخستین. طریق وصول به حق و نائل شدن به وحدت الهی و سعادت جاودان باید از هر سه سطح و مرتبه عبور کند. واژه های کلیدی: ابن عربی، بوناونتور، عرفان، تصوف، هستی، تجلی، خدا، تثلیث، انسان، سلوک ، تاویل.