جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حروفیه یکی از طریقت­های صوفیانه مهم و تأثیرگذار در تاریخ امپراتوری عثمانی بود که بررسی مناسبات آن با دولت عثمانی، جهت روشن ساختن زاویه­ای از پیوند دولت عثمانی با طریقت­های صوفیه، از اهمیت بسیاری برخوردار است. زمینه­های پیدایش حروفیه به قرن 8 ق./ 14 م. در ایران برمی­گردد. آن زمان که این طریقت در آناطولی پایه­گذاری شد، توانست از طریق پیوند با بکتاشیه نفوذ خود را در قلمرو امپراتوری عثمانی گسترش داده و چندین قرن در تحولات سیاسی و اجتماعی امپراتوری عثمانی نقش داشته باشد. خواست بنیادی پژوهش حاضر، بررسی چگونگی شکل­گیری و نضج و بالندگی حروفیه در قلمرو عثمانی با نگاهی به زمینه­های پیدایش و آغاز آن و نیز روابط و تأثیرات حروفیه بر دیگر طریقت­های تصوف، بویژه بکتاشیه و همچنین نقش سیاسی و اجتماعی حروفیه در امپراتوری عثمانی می­باشد. روش تحقیق در این پژوهش روش توصیفی-تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات نیز کتابخانه­ای است. نتایج و دستاوردهای این پژوهش نشان می­دهد که از نخستین سال­های تأسیس دولت عثمانی میان این دولت و طریقت حروفیه مناسباتی وجود داشته است و داعیان حروفیه با نفوذ در قلمرو عثمانی و ایجاد روابط محکم با بکتاشیه و نفوذ در میان ملیت­های مسیحی و لشکر ینی­چری، به ترویج عقاید حروفی­گری پرداختند. حروفیان جهت دستیابی به اهداف اجتماعی و سیاسی خود، همواره در صدد فعالیت­هایی بر علیه حکومتگران عثمانی بودند. آراء و عقاید بدعت­آمیز و توطئه­گری­های آن­ها علیه دولت عثمانی باعث گردیده بود، عثمانی­ها همواره در طی قرون مختلف در پی سرکوبی و تعقیب و تعذیب آن­ها باشند.

مسلمانان در طى هشت قرن حضورشان در اندلس میراث علمى بسیار گران سنگى را از خود بجاى گذاشتند. یکى از مهم ترین موضوعاتى که مورد توجه ویژه آنان قرار گرفت, جغرافیا بود. در این مقاله جغرافى دانان اندلس و تإلیفات آن ها مورد بررسى قرار گرفته است. این آثار جغرافیایى را مى توان به شیوه هاى مختلفى تقسیم بندى کرد. تعدادى از آن ها به شکل مسالک و ممالک تإلیف شده اند مهم ترین اثر در این زمینه کتاب المسالک و الممالک بکرى است که فقط بخش هایى از آن باقى مانده است. همچنین در اندلس به سفرنامه نویسى و تهیه نقشه هاى جغرافیایى نیز اهمیت ویژه اى مبذول شده است. در این مقاله سعى شده تا آثار جغرافیایى که در هر یک از زمینه هاى فوق تإلیف شده به اختصار مورد بررسى قرار گیرد

توجه به جنبه‏هاى مختلفِ زندگى حضرت ختمى مرتبت‏صلى الله علیه وآله، مورد عنایتِ ویژه‏ى دانشمندان مسلمان بوده است. یکى از نویسندگان که به شیوه‏ى خاصّى، به شخصیت حضرت رسول اکرم‏صلى الله علیه وآله نگریسته، قاضى عِیاض (467 - 544 ق) مى‏باشد. اثر مشهور وى با عنوان الشفاء بتعریف حقوق مصطفى، به شیوه‏ى کتاب‏هاى شمائل النبى و دلائل النبوة تألیف شده و از اهمیت خاصّى نزد دانشمندان مسلمان برخوردار است و چندین شرح و تعلیقیه بر آن نگاشته شده است. قاضى عِیاض در الشفاء، از آیات قرآنى که در شأن و منزلت پیامبر گرامى اسلام نازل شده و نیز از احادیث نبوى، استفاده نموده و جنبه‏هاى مختلف شخصیّت پیامبر اسلام را توصیف نموده است و به بسیارى از تهمت‏ها و افسانه‏هاى ساخته شده در مورد حضرت رسول‏صلى الله علیه وآله پاسخ‏هاى منطقى و محکمى داده است. در این نوشتار ضمن بررسى شرح حال قاضىِ عیاض و اشاره به آثار او، مروى بر کتاب الشفاءانجام شده است.

فرقة اسماعیلیه در نیمه دوم قرن دوم هجری، براساس اعتقاد به امامت اسماعیل، فرزند امام جعفر صادق(ع)، شکل گرفت. اسماعیلیان در خصوص مهدویت عقاید خاصی مطرح کردند؛ اسماعیل، نخستین کسی بود که آنان به عنوان مهدی موعود و امام هفتم معرفی کردند؛ هر چند اکثریت اسماعیلیان به مهدویت محمد بن اسماعیل معتقد شدند و او را امام هفتم و پایان دهنده دور ششم دانستند. به طرف‌داران این اعتقاد «قرمطی» اطلاق شد. قرمطیان در ابتدا و برای مدت کوتاهی به مهدویت احمد بن محمد بن حنفیه گرویدند و سپس به مهدویت محمد بن اسماعیل بازگشتند. عبیدالله مهدی، نخستین خلیفه فاطمی، با اجرای اصلاحاتی، مهدویت خویش را مطرح کرد. در دوره المعز، خلیفه چهارم فاطمی، بازگشت محدود به مهدویت محمد بن اسماعیل با تغییراتی مطرح شد. در زمان الحاکم، دروزیان معتقد به الوهیت الحاکم شدند و با ناپدید شدن وی در 411ﻫ، غیبت و رجعت وی را باور کردند. در مقالة حاضر روند اعتقاد به مهدویت در فرقة اسماعیلیه و شعب آن­ بررسی می­شود.

نظر به اينكه پيامبر اعظم(صلي الله عليه وآله) در جامعه اي به رسالت مبعوث شد كه در اثر فقدان جهان بيني و ايدئولوژي صحيح، روابط اجتماعي دچار مشكل جدّي بود و كينه، عداوت، رقابتهاي ناسالم و كشمكشهاي دائمي بين آنها جريان داشت. پيامبر اكرم(ص)در پرتو تعاليم اسلام، در مدتي نه چندان طولاني، آن جامعه منحط و گرفتار جهل و تباهي را متحول ساخت تا ناامني، هرج و مرج، فساد اجتماعي و درگيريهاي قومي جاي خود را به وحدت، امنيت، برادري، محبت و ايثار داد. يکي ازآفات وآسيبهاي مهمي کهجريانهايفکري وفرهنگي بهويژه اديان و شريعت هايالهي رادر طول تاريخبا مشکلات روبروساختهبدعت و جريانهاي بدعت گذاربوده است .بارحلت پيامبراسلام در اثر تحولاتي که در جامعه اسلامي پديد آمدبني اميه از جهالت مردمسوء استفاده کردهبر جامعه اسلامي مسلطشد ند. و با استفاده از امکانات وسيع جامعه نو پا و پيروز اسلامي، اصول وارزشهاي نبوي و مکتب علوي را هدف قرار داده در صدد محو آن بر آمدند .در اين پايان نامه قصد بر اين است كه شیوه های محو آثار نبوی در عصر اموی مورد بررسي قرار گيرد .این پایان نامه به روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر تحقیقات کتابخانه ای و استفاده از منابع صورت پذیرفته است. تطبیق و تحلیل منابع اصلی ، جمع آوری اطلاعات و ساماندهی آنها و تجزیه و تحلیل و سرانجام استنتاج آنها،روش تحقیق در این پایان نامه بوده است.نتايج حاصل از پژوهش نشان دهنده آن است که این شیوه ها عبارتند از : تبديل خلافت اسلاميبه سلطنت استبدادي و موروثي،سپردن پست هاي حساس به افراد نالايق،ترويج فرهنگ جبرو سکوت وتسليم ، تجديد عصبيت هاي جاهلي و تفاخر قبيله اي و نژادي ،کشتار دسته جمعي بي گناهان،عمل ناجوانمردانه مسموميت و کشتن چهره هاي برجسته انقلاب و رقباي سياسي، لعن علي بن ابي طالب عليه السلام،تحريم ذکر فضايل علي(ع) و جعل حديث درباره ديگران، تبليغات دروغين و سياست تزوير ،حيله و نيرنگ ،ترويجفسا د،غارتبيت المال، محروم کردن شيعيان از حقوق سياسي ، اقتصادي، اجتماعي.

در نیمه دوم قرن دوم هجری فرقه اسماعیلیه که به امامت اسماعیل پسر امام جعفرصادق(ع) معتقد بودند، شکل گرفت. اسماعیلیان دیدگاه های ویژه ای را درباره امامت مطرح کردند. از دیدگاه آنان هستی یک لحظه بدون وجود امام نمی تواند باقی بماند وانسان همواره به معلم و مقتدا و رهبری معصوم نیاز دارد. اسماعیلیان تلاش های بسیاری کردند تا سابقه امامت را به سرآغاز خلقت برسانند. برای این منظور نظریه ها و تفسیرهای خاصی از تاریخ و نبوت ارائه داشتند.بر اساس این نظریه تاریخ مقدس بشری از هفت دور تشکیل شده است و در طی این هفت دور انسان به تکامل می رسد. هر دور با ظهور یک پیامبر که به آ ن ناطق نیز می گویند و وصی او که به آن صامت یا اساس نیز گفته می شد، همراه است و پس از آن ها هفت امام می آیند که هر یک پس از دیگری به امامت می رسند. بدون شک، در شکل گیری این عقیده اندیشه های نو افلاطونی تاثیر داشته است.«ناطق» جایگاه تنزیل احکام از سوی خداوند به مردم و «اساس» جایگاه تاویل احکام را دارا است و امام هم ظاهر و باطن شریعت را بیان می کند.در شش دور نخست آدم(ع)، نوح(ع)، ابراهیم(ع)، موسی(ع)، عیسی(ع) و محمد(ص) صاحب شریعت هستند و با آمدن هر ناطق جدید شریعت قبلی نسخ می شود. البته در منابع کهن اسماعیلی اختلاف نظرهایی در این خصوص دیده می شود.اسماعیلیان برای تبیین بهتر این موضوع به تفسیرهای باطنی خاصی از موضوع امامت و اشتهار عدد هفت و جایگاه ناطق دست زده اند. این مقطع زمانی که برای هر ناطق درنظر گرفته شده ممکن است دور کشف یا دور ستر و نیز ممکن است دور کبیر یا دور صغیر باشد که هر کدام در اصل مقاله به طور مشروح توضیح داده شده است.در این مقاله سعی شده است با استفاده از منابع کهن کلامی و تاریخی اسماعیلیان به بررسی این عقیده پرداخته شود.