جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این تحقیق با عنوان «فلسفه نظری تاریخ از منظر امیرالمؤمنین و نقدی بر نظریّه‌‌ی هگل» و با روش تحلیل کیفی و نقد محتوایی تدوین شده است. فلسفه‌‌ی تاریخ برخاسته از متون دینی به ارزش‌‌های گوناگون انسانی توجّه ویژه دارد و به نوعی انگیزه‌‌بخش جبهه‌‌ی حق در طول تاریخ خواهد بود. هدف تحقیق، بیان اندیشه‌‌های فلسفه‌‌ی تاریخ برگرفته از آموزه‌‌های امام علی؛ از جمله عوامل حرکت تاریخ در دو بعد انسانی و فراانسانی، نوع و گستره، هدف‌‌مندی، مراحل و فرجام این حرکت و بررسی نظریّه‌‌ی هگل به‌‌عنوان فیلسوف مسیحی در مغرب زمین است. از دیدگاه امیر‌‌المؤمنین، محرّک تاریخ، در خطّ صالحان، در بُعد انسانی، فطرت پاک الهی، نفس مطمئنّه، عقل سلیم و وحی و پیامبران الهی در کنار اراده‌‌ی انسان است و در بُعد فرا انسانی، فرشتگان و مقاومت در برابر وسوسه‌‌های شیطان و فراتر از همه‌‌، صفات، افعال و سنّت‌‌های الهی است. در مجموع، تاریخ با وجود فراز و نشیب‌های فراوان، به‌‌سوی عبودیّت و پویایی کمالات انسانی در حرکت است. سرانجام طبق سنن الهی و با امداد الهی حق به اوج کمال خود می‌رسد. در حالی‌‌که در نظریّه‌‌ی هگل به ویژگی‌‌های انسانی و ارتباط انسان با موجودات دیگر، توجّه تام نشده است و مهم‌‌ترین عامل حرکت تاریخ، اصل دیالکتیک معرفی شده است. وی درباره‌‌ی رابطه‌‌‌ی متضادّین دچار اشتباه شده است؛ از طرفی، در جریان طبیعت، ناسازگاری‌‌ها نمی‌توانند حرکت را توجیه کنند. در اندیشه‌‌ی وی، قانون‌‌مندی تاریخ توجیه نشده است. البته حرکت تاریخ، دارای هدفی ضرورت‌‌گرایانه در سیر خطّی و تکاملی بدون توجّه به تلاش‌‌های انسانی آزاد توجیه شده است. از نظر وی، تاریخ جهان بر اساس آزادی یک فرد و اسارت دیگری و در نهایت آزادی همگان در حرکت است. مسیر حرکت، جلوه‌‌های اندیشه‌‌ی مطلق در پوشش ملت و مردمان است. آزادی مطلق و آگاهی تام، غایت تاریخ است؛ البتّه هگل، در جریان این رهایی روح، جایگاه ارزشی برای بروز اراده‌‌های انسانی و اصلاح جوامع باقی نمی‌‌گذارد.