جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف: هدف از نگارش این نوشتار، نقد مدّعای غزالی در مسئلۀ قدرت تعقّل زن بود. از نگاه او، زنان در بُعد معرفت عقلی گرفتار نقص ذاتی‌اند؛ که این مدّعا زمینه‌ساز شبهاتی نسبت به آموزه‌های دینی است. روش: این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و انتقادی و با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای انجام شده است. یافته‌ها: مهم‌ترین یافته‌های این پژوهش عبارتند از: عدم نگاه جامع غزالی به آموزه‌های دینی، فقدان پشتوانۀ عقلی و مؤیدات نقلی و تجربی، ناسازگاری با روح آموزه‌های دینی و اندیشه‌های فلسفی و یافته‌های روان‌شناسی و علوم تربیتی. نتیجه گیری: غزالی گرچه به انسانیت زن اذعان دارد، ولی او را ذاتاً نسبت به مرد کم بهره‌تر از قوّۀ تعقّل می‌داند. این نگاه، پیامدهایی مانند ذاتی بودن رذایل اخلاقی و ناتوانی زن درکسب کمال و معرفت را در پی دارد.

این پژوهش با تکیه‌بر فصوص الحکم به سلوک قدسی و حضوری، اتصالی و شهودی در دریافت‌های باطنی و تجربه‌های عرفانی و قلبی ابن عربی در کاربست دانش حصولی و حضوری می‌پردازد. علاوه بر آن اندیشه‌های عرفانی، اصالت موهبت و کشش در برابر تدبیر و کوشش، رهایی از امور حسی و علایق مادی به‌عنوان راه جزم و مطمئن برای نیل به مطلوب حقیقی در دیدگاه این عارف گران‌قدر مطرح می‌شود. ابن عربی آنچه را از انواع علوم ضروری می‌داند که حاصل از کشف است و معتقد است که این علم هرگز در معرض شک و شبهه نیست، درعین‌حال راه عقل را به‌شرط آن‌که حد خود را نگه دارد تخطئه و تحقیر نمی‌کند و تمام سخنشان در این است که یگانه وسیلۀ شناخت «تعریف الهی» است. ازنظر ابن عربی عقل و علم ظاهری در محدودۀ صورت‌های ذهنی تلاش می‌کند و هدف اش رسیدن به ادراک است اما هدف علم نورانی؛ گشایش چشم بصیرت و ادراک ملکوت عالم و درک حقایق و رسیدن به‌حق است که سرچشمۀ حقیقی آن باطن و روح و قلب انسان کامل است.

اندیشه مولانا درباره دانش حصولی و حضوری و تکیه وی بر گذر دانشهای ظاهری و رسیدن به شهود و دیدن حقایق عالم، نگارنده را بر آن داشت تا به ارجاع عناوین و شواهدی از استدلال، تأیید و اصرار دو رکن رکین عرفان اسلامی بر اصالت و حقانیت حضور و شهود در سلوک الی ا... ، توجهی ویژه به باریک اندیشی مولانا به موضوع اسرار باطنی و حکمت نوری گردد. در این مقاله به طرح دیدگاههای مولانا نسبت به ویژگی های علم حضوری، طریق سلوک، ادراک لطایف و حقایق، سهم مجاهدت بنده در انقطاع و تصفیه نفس، تأمل در نظام بدیع خلقت، عروج به عالم نور، تابش لوامع انوار بر دل سالکان پرداخته شده است و به شواهدی در اثبات اعتقاد و تکیه ی مولانا به سلوک قدسی و حضوری، در دریافتهای باطنی ارجاع گردیده است.