جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نوشتار حاضر، دیدگاه نمایندگان مجلس اول را درباره وضعیت دهقانان بررسى مى‏کند. دهقانان در دهه‏هاى قبل از مشروطیت، از نظام زمین‏دارى و مالیاتى در رنج بودند. ادغام اقتصاد ایران در نظام جهانى سرمایه‏دارى به این رنج و ستم دامن زد. دهقانان با وقوع انقلاب مشروطیت به شوق آمدند. آنان در انقلاب، رهایى از وضعیت پیشین را جست‏وجو مى‏کردند، اما نظام‏نامه انتخاباتى مجلس اول، بخش وسیعى از دهقانان را از انتخابات محروم کرد. مجلس هر چند پى‏گیر شکایات دهقانان شد، اما به دلیل ترکیب خاص خود حاضر به دگرگونى ساختار زمین‏دارى نبود.

در طول تاریخ اجتهاد، نزاع‌های فراوانی در چگونگی وحد دخالت عقل در دین و کشف احکام وجود داشته است که بعد از غیبت امام دوازدهم آغاز شد. و باعث بوجود آمدن موضع گیری عقلی و نقلی در میان مسلمانان گردید و دو مکتب اصولی و اخباری شکل گرفت. نیاز روزافزون به استفاده از عقل به عنوان یک منبع استنباط حکم شرعی احساس می‌شد که در زمان آل بویه آشکار گردید. گروه اول که از آنها به عنوان گرایش اخباری یا فقه حدیثی می باشند، صرفاً به نقل و جمع آوری روایات (اخبار) و باب بندی آنها می پرداخت و با هر گونه تأویل و تفسیر در احادیث مخالف بود و غیر از این طریق را ناروا و نامشروع میدانست و گروه دوم، از علمای شیعی به گرایشی در فقه روی آوردند که جوهره اصلی آن «عقل در خدمت تعالیم دین» تشکیل می داد.این گرایش به عنوان اصولی یا فقه گفته شد و اولین بار عبدالجلیل قزوینی عنوان اصولی را به خرد گرایان و اخباری را به سنت گرایان اطلاق کرد.از اواخر دوره صفوی با ظهور محمدامین استرآبادی و تألیف کتاب فوائد المدنیه در رد اصولیون، نزاع اخباری و اصولی رونقی تازه یافت و یک سلسله بحث های کلامی ـ فقهی میان فقیهان شیعه برانگیخت. اخباریان با تکاپوهای فکری خود به گسترش رویکرد روایی ـ نقلی خود و انکار مرجعیت فقیهان در تفسیر روایت ها می پرداختند. اما بتدریج در اواخر حکومت زندیه با ظهور آقا محمد وحید بهبهانی و مهاجرت وی به کربلا و مباحثات وی با اخباریون بخصوص رهبر آنها شیخ یوسف بحرانی نقشی اساسی در تثبیت گرایش اصولی داشت، علمای صدر قاجاریه چون شیخ جعفر نجفی مشهور به کاشف الغطاء نیز در تثبیت این گرایش تلاش کرده اند. البته حمایت دولت قاجار نیز در تثبیت این گرایش تأثیر داشته است..

نخبگان فرهنگی آسیای مرکزی در اواخر قرن نوزدهم میلادی تحت تأثیر جریان‌های نوگرایی روسیه، غرب و جهان اسلام، پی به انحطاط فرهنگی و سیاسی خود برده و جنبش اصلاح‌طلبانه «معارف‌پروری» به رهبری احمد مخدوم دانش به راه انداخته، خواستار اصلاح نظام آموزش سنتی، زبان و ادبیات شدند. درنهایت با شکل‌گیری جنبش «جدیدیه» در تاتارستان روسیه، نوگرایان آسیای مرکزی در این جنبش جذب شدند. حرکت جدیدیه، خواستار اصلاح نظام آموزشی و استفاده از «اصول صوتیه» به جای «اصول حرفیه» که در مکاتب و مدارس سنتی حاکم بود، شد. این جریان از دیگر­ سو خواستار ورود علوم دنیوی و دانش‌های روز به مدارس آسیای مرکزی شد. یافته‌های پژوهش‌های معاصر نشان می‌دهد، جریان نوگرایی در منطقه آسیای مرکزی در واکنش به جریان روسی‌سازی و پاسخ‌گو نبودن نظام آموزش سنتی به نیازهای زمانه شکل گرفت. نگارندگان در این پژوهش بر آن‌اند به این پرسش پاسخ دهند که اهداف، فعالیت‌ها و دستاورد نوگرایی در آسیای مرکزی چه بوده‌‌است.

چکیده: بزرگ ترین تحول جامعه سیاسی ایران در اواخر دهه 1290ه‍.ش کودتای سوم اسفند به فرمان دهی رضاخان بود. شرایط سیاسی و اجتماعی ایران به گونه ای فراهم گردید که کودتا در بین علما و ملیون مقاومتی به وجود نیاورد.در این پژوهش، با روش توصیفی-تحلیلی، مواضع علما در برابر این رخ داد مورد توجه قرار گرفته است. با وجود سرخوردگی های ناشی از حوادث پس از مشروطه و انزوا و گوشه گیری بسیاری از علما در مدت پنج سالی که از کودتای 1299ه‍.ش تا تغییر سلطنت قاجار به پهلوی به طول انجامید، علما نقش مهمی در امور سیاسی و اجتماعی ایفا کردند. در این ایام، اوضاع و احوال سیاسی ایران به تقویت قدرت نظامیان منجر شد. رضاخان با کودتا در جنبه سیاسی ظاهر شد و با اتکا بر قدرت نظامی به تثبیت موقعیت خود پرداخت. او نیز در مبارزه برای رسیدن به قدرت، تمایل به حفظ شعائر مذهبی را در دستور کار خود قرار داده بود. وی به این وسیله توانست نظر مساعد بسیاری از مردم و روحانیان داخل و خارج را نسبت به خود جلب نماید.

سطح کیفی روزنامه های انتشار یافته در آذربایجان در دوره رضاشاه نسبت به دوره ماقبل تغییر اساسی داشت. صفحات نشریات آن عهد به تمجید از رضاشاه، انواع آگهی ها، اخبار و گزارش های داخلی ایران و آذربایجان اختصاص می یافت. نسبت به اوضاع مملکت و مقامات بلندپایه نظام پهلوی انتقادی صورت نمی گرفت. عمر روزنامه ها کوتاه و فاقد مقالات سیاسی و اجتماعی درباره حقوق مردم و آزادی و ... بود. اما روزنامه هایی که در طول سال های 1324-1320 ش. منتشر می شد آزادانه به انتقاد از وضعیت نابسامان ایران و آذربایجان در دوره رضاشاه و فرزندش می پرداختند. افزایش کمی و کیفی چاپ مطالب ترکی در نشریات نشان از رهایی آنها از خفقان و جو پلیسی جامعه بود. مهم ترین دلیل وضعیت دوره اول (1320-1304 ش) قدرت مطلقه سیاسی، خفقان حاکم و عدم آزادی بیان بود اما در دوره دوم (1324-1320 ش) فضای باز سیاسی باعث تشدید فعالیت احزاب و نیروهای متمایل به شوروی شد و در نتیجه انتشار روزنامه هایی همسو با آن جریانات را رقم زد.