جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در دوره حکومت ایوبیان (567-648 ه.ق.) بر شام زمینه رشد طریقت‌های گوناگون صوفیه فراهم آمد. یکی از طریقت‌های این دوره حریریه بود که علی بن منصور حریری بنیان گذاشت. حریریه از ویژگی‌های فکری، اجتماعی و اعتقادی خاصی برخوردار بودند. به همین دلیل شکل‌گیری این طریقت، طیف مختلفی از واکنش‌ها را به ‌دنبال داشت. این مقاله می‌کوشد به روش توصیفی‌تحلیلی این ویژگی‌ها را بشناساند و تأثیرات و نیز واکنش‌هایی را که در مقابله با حریری و طریقت وی در منطقه شام شکل‌ گرفته بررسی کند. نتیجه اینکه حریریه در جذب جوانان طبقات مختلف، خصوصاً طبقه اشراف، ترویج تسامح مذهبی و تعمیق وحدت وجود و وحدت ادیان موفقیت‌هایی به ‌دست آورد و در تغییر برخی از رفتارهای اجتماعی، مانند گسترش سماع و موسیقی و نحوه پوشش مردم، تأثیرگذار بود. از این جهت، برخی آنان را اولیای خدا می‌پنداشتند و برخی ایشان را ملحد و زندیق.

امیر فخرالدین یوسف (582-647 ه.ق.) برآمده از خاندان شیخ‌الشیوخ صدرالدین محمد (543-617 ه.ق.) از خاندان‌های پرنفوذ صوفیه در شام و مصر در دوره حکومت ایوبیان (حک.: 567-648 ه.ق.) بود. وی نقش برجسته‌ای در تحولات سیاسی و نظامی دوره ملک کامل و فرزندانش، به‌ویژه ملک صالح نجم‌الدین ایوب داشت و پس از مرگ نجم‌الدین یک چند به نیابت سلطنت دست یافت. در این نوشتار می‌کوشیم داده‌های تاریخی را بر اساس الگوی نمونه‌پژوهی درباره اقدامات سیاسی و نظامی امیر فخرالدین یوسف، توصیف و تبیین کنیم تا از این رهگذر جایگاه و نقش متصوفه به مثابه جریانی فعال در صحنه‌های سیاسی و حتی نظامی در دولت ایوبیان بیش از پیش معلوم شود. مهم‌ترین اقدامات امیر فخرالدین در امور سیاسی را می‌توان در سفارت‌های مختلف او از طرف ایوبیان به بغداد، مناطق گوناگون شام و سیسیل، و نقش میانجی‌گری وی در کاهش تنش‌ها و منازعات سیاسی خاندان ایوبی و منازعات خارجی با صلیبیان، خصوصاً روابط صمیمی با امپراتور فردریک دوم، دانست و در امور نظامی در مقام فرمانده و امیر سپاه در جنگ‌های صلیبی، خصوصاً جنگ هفتم و نیابت سلطنت خاندان ایوبی خلاصه کرد.

بررسی آداب و رسوم اجتماعی، جشن‌ها، پوشش، تغذیه و ترکیب جمعیت از موضوعات مهم حوزه تاریخ اجتماعی محسوب می‌شوند. مقاله حاضر با استناد به منابع تاریخی و با طرح پرسش‌هایی درباره چگونگی جشن‌های سیاسی و فرهنگی جامعه یمن عصر طاهریان و نقش حاکمان این سلسله در برگزاری این آیین‌ها به بررسی تفصیلی این موضوع می‌پردازد. یافته‌های مقاله نشان می‌دهد که در این دوره به مناسبت‌های مختلفی چون تولد رسول خدا(ع)، حلول ماه مبارک رمضان، اعیاد سعید فطر و قربان، نگارش کتاب، عروسی، تولد نوزاد و استقبال از افراد سیاسی، جشن‌ برگزار می‌شد و حاکمان طاهری برای نشان دادن قدرت سیاسی و اقتصادی خود، نقش فعالی در برپایی بیشتر این جشن‌ها داشتند