جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف: این پژوهش با هدف تبیین و استخراج مبانی اخلاق از مبانی کلامی ملامهدی نراقی انجام شد. بررسی مبانی کلامی اخلاق، زمینه را برای کنکاش و تدوین مبانی مهم دیگری همچون: مبانی هستی‌شناسانه، معرفت‌شناسانه و معناشناسانۀ اخلاق فراهم می‌کند و در ایجاد یک نظام منسجم اخلاقی مؤثر است. روش: برای دستیابی به هدف پژوهش، با استفاده از روش کتابخانه‌ای، نرم‌افزارهای علمی و اسناد نوشتاری، به پردازش و تحلیل داده‌ها و گزاره‌ها با شیوۀ توصیفی تحلیلی پرداخته شده است. یافته‌ها: این پژوهش به مبانی اخلاقی مستخرج از مبانی کلامی مرحوم نراقی مانند جایگاه و اثرگذاری توحید در اخلاق نراقی، امامت و افضلیت امام، شفاعت و دیگرگروی، غایت‌گرا و فضیلت‌گرا بودن نراقی در اخلاق هنجاری، شهودگرایی او در دیدگاههای فرااخلاقی و جایگاه داشتن عقل و وحی در حکم اخلاقی دست یافت. نتیجه‌گیری: بر اساس مبانی کلامی مرحوم نراقی، باور به توحید در حوزه‌های ارزشگذاری اخلاقی، انگیزش اخلاقی، رشد اخلاقی و ساختاربندی نظام اخلاقی، مؤثر است. همچنین وی در مباحث اخلاقی به نوعی نگاه غایت‌گرایانه و فضیلت‌گرایی پرداخته و قائل به جایگاه داشتن عقل و وحی و شهود در حکم اخلاقی است.

بر پایه مبانی نظری مختلف، ارزش گذاری رفتار و ملکات انسانی در علم اخلاق صورت پذیرفته و احکام معینی را در مرحله عمل پیش روی افراد قرار می دهد. لذا برای دستیابی به راهکار عملی مناسب، شناخت مبانی مختلف نظری امری ضروری است. بی شک اختلاف در مبانی باعث اختلاف در احکام اخلاقی شده و تاثیر بسزایی در توجیه و دفاع آن ها خواهد داشت. و از سویی دیگر مبانی کلی اخلاق همچون مبانی معرفت شناختی و معناشناختی و هستی شناختی از مبانی خردتری مانند مبانی فلسفی و کلامی بهره می‌گیرند طبیعتا تبیین این مبانی خرد باعث تبیین مبانی کلان و در نتیجه نظام اخلاقی خواهد شد. برای ترسیم یک نظام اخلاقی، شناخت این دست از مبانی امری شایسته و ضروری است. اساسا دستیابی به آراء دانشمندان اخلاق چه در حوزه تعیین معیار و ملاک عمل اخلاقی(اخلاق هنجاری) و چه در حوزه تبیین مفاهیم و گزاره های اخلاقی و توجیه آن ها(فرااخلاق) و چه در مقام داوری اخلاقی، مبتنی بر مبانی و اصول موضوعه است. از این رو شناخت این مبانی و تعیین نقش آن ها در مباحث اخلاقی هم فهم نظام اندیشگانی متفکران را میسر ساخته و هم بررسی و نقد آن ها را ساختارمند و علمی می کند. از آن جا که در حوزه اخلاق دینی طبیعتا بیشتر مبانی اندیشمندان گرفته شده از مسائل و آموزه های کلامی است، ضروری است که برای شناسایی مبانی آن ها در ابتدای امر به سراغ علم کلام برویم. که در این راستا ما به سراغ مرحوم ملامهدی نراقی رفته و مسائل کلامی مطرح شده از وی را بر اساس مبانی معرفت شناختی، خداشناختی، انسان شناختی، راهنما شناختی و جهان شناختی تقسیم بندی کرده و جایگاه آن ها را در فلسفه اخلاق مورد تحلیل و بررسی قرار داده ایم. همچنین پرداختن به این موضوع باعث تنقیح و تمایز مبانی کلامی شیعیان عقل گرا که در مسائل اخلاقی دستمایه و مبنا قرار می گیرند شده از نظر پیشینه شناسی قطعا گامی رو به جلو به شمار می آید. از سوی دیگر شناخت مبانی کلامی اخلاق بصورت کلی و از نگاه یکی از عقل گرایان بنام شیعه به صورت جزیی متفکران را برای برداشت هر چه صحیح تر از نظام ها و نظریات اخلاقی یاری رسانده، در پیشبرد تدوین کلی فلسفه اخلاق اسلامی و مبانی آن تاثیر بسزایی دارد.

چکیده:در دنیای امروز پیشرفت، آدمی را از فضائل دور کرده و رذائل را به جای آن قرار می‌دهد. و انسان در امیال حیوانی خود غوطه‌ور شده و بُعد ناطق بودن خود را فراموش می‌کند. لذا پرداختن به موضوعاتی که تزکیه نفس را مطرح می‌کنند و بالاتر از آن راه و روش دستیابی به آن را بیان می‌نماید اهمیت ویژه‌ای در این دنیای وا نفسا به خود می‌گیرد و تلنگری است بر تک تک افراد، تا ملاک‌های برتری و ایمانی خود را با آن بسنجند. این تحقیق با هدف دستیابی به روش‌های کاربردی جهت تزکیه نفس تدوین شده است. از شیوه کتابخانه‌ای بهره جسته است. از جمله نتایجی که در این پایان نامه به آن رسیده شده است اینکه، امام سجاد(ع) از سه روش معرفتی، عاطفی، رفتاری جهت تزکیه نفس استفاده نموده‌اند. در روش معرفتی با تغییر و بالابردن سطح بینش و شناخت فرد در مسائلی همچون شناخت خدا، شناخت دنیا، شناخت معاد، شناخت خود و شناخت قرآن بهره می‌برد. یعنی آگاهی و بینش افراد از یک مسئله بهترین درمان است. و روش عاطفی که با میل و کشش‌های درونی همچون ذکر قلبی، توکل به خداو.....بهره می‌برد. عاطفه، تمایلات و گرایش‌های نفسانی را گویند که ریشه در قلب انسان دارند. که شامل تمایلات و گرایش‌های صحیح وخوب، و بد نیز می‌شود. و در روش عاطفی که با میل و کشش‌های درونی همچون ذکر قلبی، توکل به خداو.....کاربرد دارد جهت تزکیه نفس با استفاده از صحیفه سجادیه بهره برده شده است. و روش رفتاری که در رفتار و عمل شخص همچون ارتباط با خدا، خود، دیگران، هستی، برای تزکیه نفس استفاده نموده‌اند. از ادعیه صحیفه سجادیه این سه روش استخراج شده و نحوه‌ی تاثیر گذاری موارد مذکور بر تزکیه نفس را بررسی می‌کند.واژگان کلیدی: روش، تزکیه، نفس، صحیفه سجادیه