جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این مقاله نظر روشنفکران معاصرِ دینیِ مسلمان مبنی بر تأثیرپذیری قرآن از فرهنگ اعراب عصر نزول در توصف نعمت‌های بهشتی را مورد تحلیل و نقد قرار داده و نهایتاً به این نتیجه رسیده که خداوند در معرفی بخش کوچکی از نعمت‌های نامحدود بهشت ـ که مورد خواسته و آرزوی تمامی انسان‌ها در همه عصرها می‌باشد ـ براساس اصول عقلایی محاوره و متناسب با مخاطبان اولیه قرآن، از الفاظ، تعابیر و معهودات مردم عصر نزول، به صورت بهینه استفاده کرده است، بدون اینکه از مرز واقع‌گویی خارج شود یا از فرهنگ آن زمان تأثیر بپذیرد. با این وجود در معرفی همین بخش محدود از نعمت‌های بهشتی نیز به تفاوت ماهوی آن‌ها با مشابه‌های دنیایی اشاره کرده و در مقابل از وجود نعمت‌های معنوی و نعمت‌های بی‌شمار دیگری که خارج از تصور عقول بشری می‌باشد، خبر داده است.

موضوع تحقیق معناشناسی تاریخی و توصیفی «جنّت» و و دیگر واژگانی است که در این حوزه معناشناختی قرار می گیرند. در معناشناسی تاریخی روشن می شود که «عَدْن» و «فِردَوس» واژگانی دخیل هستند. «عَدْن» در میان اعراب پیش از نزول قرآن به معنای بهشت حضرت آدم و حوّا و فِردَوس علاوه بر این معنا به معنای بهشت موعود نیز کاربرد داشته است و چنین کاربردهایی برگرفته از یهودیان و مسیحیان عصر نزول بوده است. «جَنَّت» واژه ای اصیل است و در میان اعراب پیش از نزول قرآن به معنای باغ دنیوی و بهشت اخروی کاربرد داشته است. شواهد تاریخی حاکی از آن است که منشأ اصلی و اولیه باغ و باغ سازی، اندیشه ها و باورهای دینی آدمیان در مورد بهشت آرمانی بوده است. همچنین بررسی ها نشان می دهد که علارغم اختلافات جزئی بین دین‌های زرتشت، یهود، مسیح و اسلام در توصیف بهشت، منشأ و خاستگاه اصلی آن ها واحد است. آنچه که خداوند در توصیف بهشت به کار برده است، گوشه ای از نعمت های نامحدود بهشت است که برای مخاطبان اولیه قرآن قابل درک بوده است. در معناشناسی توصیفی با استناد به قرائنی از خودِ آیات قرآن، دو مسأله ی مهم و محوری بدست می آید. یکی اینکه: از آیات قرآن اصل وجودِ بهشت های چندگانه، استنباط می شود. مسأله دیگر اینکه: نمی توان اصل وجود نعمت های بهشتی را انکار کرد و آن ها را از باب تشبیه و تقریب به ذهن دانست؛ آنچه که آیات قرآن بر آن دلالت دارد، وجود تفاوت ماهوی بین نعمت های دنیوی و اخروی است که واقعیت خارجی و تأویل آن ها در قیامت آشکار می شود.