جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مانایی هر حکومت وابسته به اقبال عمومی مردمان و پذیرش عناصر آن نزد گروه‌های مختلف اجتماعی است و بدون سطح قابل قبولی از جامعه‌پذیری سیاسی، ادامۀ حیات حکومت با دشواری روبه‌رو است. جامعه‌پذیری سیاسی فرایندی است که با رفتار حکومت و عناصر آن رابطۀ تام دارد و از عوامل اثرگذار در تحقق این فرآیند قلمداد می‌شود. این نوشتار که با بهره‌گیری از ظرفیت نظریۀ مبنایی انجام شده، درصدد است با ارجاع به آموزه‌های کتاب شریف نهج‌البلاغه، نقش حکومت را در ایجاد بسترهای جامعه‌پذیری سیاسی واکاوی کند. سخنان و سیرۀ امام علی علیه السلام در نهج‌البلاغه، واجد نکات ارجمندی است که بسترهای شکل‌گیری جامعه‌پذیری سیاسی را تسهیل می‌سازد. یافته‌های تحقیق مشعر به این واقعیت است که برای تحقق مطلوب جامعه‌پذیری سیاسی، در گام نخست باید حکومت و عناصر آن با تصحیح رفتارهای خویش، زمینه و بستر مناسب را برای آن فراهم آورند. از این منظر، بسترهایی چون توحیدمحوری، ارزش‌محوری، حق‌گرایی، معرفت‌افزایی، شفافیت‌سازی و تعامل‌گرایی از زمینه‌هایی است که در سیره و گفتار امام× برای تمهید جامعه‌پذیری سیاسی اعضای جامعه دارای اهمیت است و آن حضرت در ادارۀ امور حکومت و تحریض کارگزاران و مدیران بدان‌ها پافشاری نشان داده است.

پساسکولاریسم، به‌معنای گرایش دوباره به دین و تأثیر آن در زندگی مردم است. پژوهش حاضر، به بررسی ارتباط آموزه‌های دینی بر سبک زندگی دبیرستان‌های ناحیه چهار قم به روش پیمایشی و با استفاده از پرسش‌نامه پرداخته است. برای محاسبه حجم نمونه از جدول مورگان، استفاده و برای هر دو گروه (دختر و پسر) به‌صورت مستقل، نمونه‌ای متشکل از 360 نفر به‌طور تصادفی انتخاب شد. تجزیه‌وتحلیل اطلاعات، با استفاده از آمار استنباطی است که از طریق محاسبه ضریب آلفای کرونباخ، رگرسیون خطی ساده به‌دست‌آمده است. در این پژوهش، پرسش‌نامه سبک زندگی، شش عامل را که با هم ارتباط درونی داشتند، بررسی کرده است. نتایج پژوهش، نشان می‌دهد که آموزه‌های دینی در چهار بُعد از سبک زندگی، رابطه معناداری دارند که بیشترین تأثیر در بُعد درک از زندگی و سپس به ترتیب، مسئولیت‌پذیری اجتماعی، مدیریت إسترس و حمایت اجتماعی بود. نتایج مقایسه‌ میان دو گروه پسران و دختران، نشان‌دهندۀ برتری گروه پسران در دو بُعد؛ حمایت اجتماعی و مدیریت إسترس نسبت به دختران و در مقابل، برتری ناچیز گروه دختران در دو بُعد؛ مسئولیت‌پذیری اجتماعی و درک از زندگی نسبت به گروه پسران است.

آسیب‌های‌اجتماعی امروزه اثرات نامطلوبی بر روی جوامع به جای گذاشته‌اند، این تحقیق با نشان دادن روند رو به رشد آسیب‌های اجتماعی در استان ایلام، با هدف تاثیر دین بر کاهش آ‌سیب‌های‌اجتماعی طبق آموزه‌های شیعی، به عنوان راه‌حلی در ممانعت از این‌گونه آسیب‌‌ها صورت گرفته است، روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی است که در زمره تحقیقات کاربردی قرار دارد، اطلاعات مورد نیاز با توزیع پرسش‌نامه در در بین 150 نفر از زندانیان محبوس در زندان مرکزی استان ایلام به عنوان گروه آزمایشی و 150 نفراز افراد عادی به عنوان گروه شاهد جمع‌آوری شده است ، پس از توزیع و تکمیل پرسشنامه‌ها و وارد نمودن داده‌های این پرسشنامه‌ها، با استفاده از نرم‌افزار SPSSضریب پایایی (اَلفای کرونباخ) محاسبه گردید، نتایج تحقیق نشان داده است که آموزه‌های شیعی در استان، از پایایی بالایی برخوردار بوده است. ولی به لحاظ ارتباط بین متغیرهای آموزه‌های شیعی با آسیب‌های اجتماعی جز در متغیر اخلاقیات تفاوت معنی‌داری وجود نداشته است، هر چند این امر نشان از اهمیت و احترام به ارزش‌های شیعی در بین مردم استان دارد، اما لازم است راهکارهایی به کار برده شود که با رفع موانع تاثیر آموزه‌های شیعی، این‌گونه آموزه‌ها بتوانند در کاهش آسیب‌های اجتماعی موثر باشند.

پایان نامه حاضر با عنوان " تبیین انحرافات اجتماعی از منظر امام خمینی(ره)" از نوعتحقیقات "بنیادی" است که به شیوه "توصیفی- تحلیلی" به رشته تحریر در آمده است. از لحاظ معرفت شناسی، وحی، فطرت، قلب و عقل انسان به عنوان منابع شناخت و معتبر دین در منظر امام خمینی (ره) است. ایشان اساسی ترین حق انسان ها را، حق حیات سالم می داند که از آزادی فطرت پاک انسانی سرچشمه می گیرد. از لحاظ هستی شناسی خداوند، خالق و آفریننده جهان هستی و در نتیجه، مالک آنو دارای حق مطلقه بر آن است. هستی شناسی هر شخص، انسان شناسی او را تحت تاثیر قرار می دهد. در انسان شناسی، حیات حقیقی انسان را محدود به زندگی مادی نمی داند بلکه حیاتی است که سیر آن در جهت اهداف اخروی قرار گرفته باشد. در این پایان نامه بیان شده است که در اصطلاح جامعه شناسان، رفتاری که باعث نقض هنجارهای مهم جامعه بوده و از نظر اکثر مردم قابل مجازات باشد انحراف نام دارد که با توجه به نظر مردم به دو شاخه مثبت و منفی تقسیم می شود. بر خلاف این دیدگاه، آراء و اندیشه امام خمینی (ره) که بر گرفته از آموزه های اسلامی است، انحراف را یک پدیده تابع هنجارها و ارزش هایی متغیر و خواست اکثریتنمی داند. بلکه ملاک تشخیص یک انحراف در دیدگاه ایشان استفاده و تطابق با منابع درونی و بیرونی است که مهم ترین آنها عقلبه عنوان نماد راهنما به خیرات است. از نظر امام خمینی (ره) هر چند اصل تأثیر گذاری عوامل گوناگون بیرونی در رفتار انحرافی انسان تا اندازه ای قابل قبول است، اما تنها عامل نیست. در منظر ایشان به دلیل وجود ارتباط تنگاتنگ میان فرد و جامعه، عوامل انحراف به دو نوع عامل بیرونی و درونی تقسیم می شوند.در طول این تحقیق روشن می شود که امام خمینی(ره) معتقدند چون انحراف مسأله ای یک وجهی نیست و در انحراف، فرد و جامعه هر دو نقش دارندلذا در ارائه راه حل آن نیز باید به ابعاد مختلف انحراف و تطابق روش ها و شدت عمل در برخورد با انواع انحراف و ... توجه داشت. امام خمینی(ره) گروه هایی از جامعه چون نخبگان، مراکز آموزشی و مسئولین حکومتی را به دلیل ویژگی اثرگذاری بر جامعه مورد خطاب خاص قرار داده و راهکارهای پیشگیرانه و درمانی ویژه ای را برای حل انحرافات جامعه به هر یک از گروه های مذکور ارائه داده اند. برخی از راهکارهای امام (ره) در ارتباط با حل معضل انحراف در جامعه عبارت است از: توجه به خدا و دوری از فرهنگ استعمار و بازگشت جامعه به فرهنگ اصیل اسلامی، وحدت جامعه، احیای ارزش های اصیل اسلامی، نظارت بر رسانه های تأثیر گذار بر جامعه و ...

این رساله باعنوان گفتمان شیعه در بارهشکل‌گیری جامعه سیاسی از دیدگاه متفکران معاصر شیعه» شیعه را به عنوان مذهبی تاثیرگذار در تحولات سیاسی، اجتماعی، فکری و فرهنگی مسلمانان که بخش مهمی از جهان‌اسلام را به خود اختصاص داده‌است، پرداخته است اماآنچه‌که در این تحقیق بررسی می‌شود به عنوان مولفه‌ها و شاخصه‌های(ویژگی‌ها)جامعه شیعی مفاهیم اساسی است در شکل‌گیری جامعه سیاسی‌شیعی. البته مولفه‌های یک جامعه یا حکومت شیعی بسیار گسترده‌است. در خصوص اهمیت موضوعجوامع سیاسی شیعی موارد ذیل قابل ذکر می‌باشد:•

چکیده روش کارکردی از روش‌هایی است که دین‌پژوهان مختلف از آن استفاده می‌کنند. مسئله این نوشتار، فهم‌پذیر کردن تفاوت روش کارکردی عالمان دین و جامعه‌شناسان است؛ زیرا هر دو گروه از این روش استفاده کرده‌اند؛ اما نتیجة آن کاملاً متفاوت، بلکه در مقابل همدیگر قرار دارد. نتیجة روش کارکردی جامعه‌شناسان، سکولار شدن دین از طریق بی‌کارکرد شدن دین و یا عصری شدن آن است؛ اما نتیجة منطق کارکردی عالمان، ثبات و بقای دین است. آنچه سبب این اختلاف شده، تلقی محدود کارکردگرایان از مفهوم کارکرد است؛ آنها کارکردهای دین را از منظر خود آن تفسیر و به کارکردهای خاص دنیوی و سیال، محدود کرده‌اند. در نتیجه، به دلیل تأمین شدن این کارکردها از راه دیگر، مدعی شده‌اند دیگر به دین نیازی نیست. در مقابل، در نگاه عالمان دین، قلمرو کارکرد بسیار گسترده است؛ خاستگاه این تفسیر تا حدی در خود آموزه‌های دین است. اساساً از نظر عالمان دین، کارکرد اصلی دین، تأمین نیازهایی است که انسان قدرت تأمین آنها را از راه دیگر ندارد. کارکردهای سیال و بدیل‌پذیر مورد نظر جامعه‌شناسان، مقصود بالعرض دین است، نه مقصود اصلی آن. در نتیجه، دین از جهت کارکردی همواره حضور خواهد داشت.

چکیدهروشنفکری دینی در جامعه ما دارای تعاریف گوناگون است اما می‌توان گفت روشنفکری دینی یعنی معتقد بودن در زمینه مناسبات دین و زندگی به پایایی و پویایی، منظور از پایایی اصالت در فهم دین و منظور از پویایی توسعه‌گرایی در تحقق دین می‌باشد. روشنفکران دینی در این رساله بدین قرارند: (بازرگان، آیت‌الله خامنه‌ای، امام خمینی، سروش،شریعتی، استاد مصباح یزدی و مطهری) که رویکرد این‌ها را به (ولایت، عدالت، انتظار، اصالت فرد و جامعه و همگنی دین وسیاست) تحلیل و مقایسه نموده‌ایم که تمام روشنفکران دینی نسبت به این مولفه‌ها رویکرد مثبت داشتند تنها بازرگان به همگنی دین و سیاست رویکردی منفی داشت و با آموزه-های جامعه شیعی سازگار نبود. اما در مورد اشتراک و افتراق روشنفکران دینی نسبت به مولفه-های جامعه شیعی در چند مولفه پدیدار بود. افتراق در بحث ولایت را می‌توان در دیدگاه سروش دید فقط در این بعد که ایشان به جای ولایت فقیه به زعامت فقیه معتقد است اما دیگر دیدگاه‌ها در ولایت تکوینی و ولایت اعتباری اشتراک داشتند. در مورد عدالت افتراق در دیدگاه‌ها نبود بیشتر اشتراک داشتند و دیگر اینکه در بحث عدالت هر یک از روشنفکران دینی از ابعاد مختلف به بحث عدالت پرداخته بودند. در موضوع انتظار در امید و هدف داشتن زندگی منتظر و اینکه انتظار جنبه منفی و مثبت دارد اشتراک داشتند، اما بین دیدگاه سروش و استاد مصباح یزدی در این مسأله که در دوران کنونی فساد و فحشا و ظلم فراگیر می‌شود افتراق وجود داشت که استاد مصباح پس از این فراگیری فساد و فحشا بازگشت به معنویت را معتقد بودند اما سروش این اعتقاد را با باورهای دینی در تعارض می‌بیند. در بحث اصالت فرد و جامعه هم اکثریت دیدگاه‌ها بر اصالت هر دو یعنی فرد و جامعه تأکید داشتند به جز استاد مصباح یزدی که به وجود حقیقی داشتن فرد معتقد بودند، اما روشنفکران دینی تز سومی را هم ارائه دادند که معتقد بودند در جامعه دینی اصالت با خدا و انوار الهی است. آمیختگی دین و سیاست را هم روشنفکران دینی معتقد بودند که یکی از مولفه‌های جامعه شیعی است و در همگن دانستن این دو اشتراک داشتند به جز بازرگان که هدف پیامبران را آخرت و خدا معرفی می‌کند و اداره امور دنیایی راهدف آنان نمی‌داند و بین دین و سیاست مرز قائل است، سروش هم دو نگاه به این مسأله دارد یکی اینکه ذاتاً این دو را از هم جدا می‌داند دیگر این‌که معتقد است به طور عرضی و تاریخی می‌توانند در کنار یکدیگر بنشینند.واژگان‌کلیدی: مولفه‌ها، روشنفکران دینی، جامعه شیعی، ولایت، عدالت، انتظار، اصالت فرد و جامعه، دین و سیاست

نظام ارزش ها، راهنما و تعیین کننده گرایش های اجتماعی، ایدئولوژی ها، رفتار و کنش اجتماعی است که در آداب و رسوم، قوانین، اعتقادات و شیوه های زندگی روزمره تجلی می یابند. از سوی دیگر ارزش های دینی یکی از عوامل مهمی است که بخشی از ارزش های اجتماعی را ایجاد می نماید و نظام ارزشی ایجاد شده توسط دین، رفتارهای فردی را جهت و هدایت می کند و حتی علت رفتار و طرز فکر افراد را برای ما روشن می کند. مقاله حاضر با روش اسنادی و رویکرد جامعه شناختی در صدد تبیین نظام ارزشی دین اسلام با تعامل بین ارزش های دینی و ارزش های اجتماعی و عوامل کسب نظام ارزش ها و در نهایت سازوکارهای نظام ارزشی اسلام پرداخته شد.

چکیدهنظام فرهنگی – اجتماعی مطلوب از دو رکن فرهنگ و اجتماع تشکیل یافته است. نظام مجموعه ای از اجزائی است که در جهت تحقق هدف یا اهداف مشخص در تعامل با یکدیگر، فعالیت می کنند. هستی و به تبع آن، جامعه انسانی چون دارای حرکت بالعلم است لاجرم نظام مند و دارای نظم از روی شعور است. فرهنگ نیز مجموعه پویا و هدفمند باورها (بینش ها)، گرایش ها (ارزشها)، رفتارها (هنجارها) - چه فردی و چه اجتماعی - و نمادهای مربوطه است که منبعث از نظام خاصی است. بررسی فرهنگ در سطح جامعه ای صورت می گیرد که مطلوبیت گزاره های آن بر اساس آموزه های قرآن کریم – که جامعه را نظام مند و موثر در رستگاری افراد می داند - بدست آمده است. این گزاره ها در سه فصل جامع و کلیِ باورها، گرایش ها و رفتارها طبقه بندی شده اند. مجموعه باورها، گرایشها و رفتارها خود دارای نظم واحدی است که از آن به عنوان نظام اسلامی یاد می کنیم و در این نظام، نظم واحدی که نهادهای اسلامی و نظم فی ما بین را ترسیم می کند را نظام فرهنگی –اجتماعی مطلوب اسلاممی نامیم. شاخصه های ایمان، حرکت پویا و دائمی، واقع گرایی و هوشیاری، کمال طلبی، توجه به آغاز و انجام، جامعیت، آزادی، عدالت، حرکت به سوی ارزشها و هویت انسانی، هدفمندی و موضوعیت وسایل وواسطه ها، خودباوری و استقلال و تکلیف مداری از مهمترین شاخصه های این نظام محسوب می شود.باورها یا عقاید آموزه هایی هستند که بدون شک و تردید پذیرفته شده و در آنها فقط جنبه اعتقادی (بدون جنبه عملی) لحاظ می شود. گرایش ها – که غالبا مبنای رفتارها، کنش و واکنش ها را تشکیل می دهند – همان خلقیات درونی یا امور قلبی هستند. آنها ریشه در امور درون فردی دارند که در جامعه و فرهنگ ظاهر شده و بسیار اثر گذارند. رفتارها، تکالیف و وظایف رفتاری انسانها، اعم از فردی و اجتماعی هستند که با چهار حوزه ارتباط دارند: 1. خداوند متعال 2. خود انسان 3. هم نوعان 4. محیط طبیعی. مجموع تکالیف با گرایش صحیح که از باور صحیح نشأت گرفته باشد سعادت انسان را در جامعه - که مصداق اجتماعی دنیاست - و دنیای آخرت – که حیات باقی است - تأمین می سازد و این همان نظام فرهنگی – اجتماعی مطلوب قرآن کریم است.

از آن‌جا که سرمایه اجتماعی یک مفهوم نوظهور و جدید محسوب می‌شود در ادبیات توسعه در کنار سرمایه مادی و انسانی مطرح شده است. مفهوم سرمایه اجتماعی به روابط، نگرش‌ها، ارزش‌ها، هنجارها، شبکه‌ها، و اعتماد اجتماعی مربوط می‌شود که در عمل و در سطح جامعه به عنوان یک رابط و پیوندی است که کل جامعه را به هم مرتبط می‌نماید. در تحقیق حاضر بررسی و شناخت ابعاد و مولفه‌های سرمایه اجتماعی و نیز تحلیل تأثیر آموزه‌های شیعی بر سرمایه اجتماعی با تأکید بر جوانان شیعه ایران و شناخت این سرمایه‌ها در آموزه‌های اسلامی، و تأثیر علما و رسانه بر سرمایه اجتماعی در جامعه و در نهایت آسیب‌شناسی و راه‌کارهای برون رفت از این آسیب مورد توجه قرار گرفته است. روش جمع‌آوری اطلاعات به صورت کتابخانه‌ای و مصاحبه عمیق می‌باشد. هم چنین مروری بر مبانی و تاریخچه سرمایه اجتماعی و ارتباط آن با آموزه‌های اسلام و شیعی مورد واکاوی قرار گرفته و تلاش شده است به ارتباط عمیق میان آموزه‌های دینی و سرمایه اجتماعی در میان جوانان شیعه ایرانی پرداخته شود. مدل تحلیلی ارائه شده است، که به ارتباط آموزه‌های شیعی جوانان ایرانی در سه بُعد، کلامی، احکامی، و اخلاقی، هنجاری و ابعاد سرمایه اجتماعی(ساختاری، ارتباطی، شناختی)، پرداخته است، که نتایج اصلی تحقیق نشان‌دهنده ارتباط و نیز تأثیر آموزه‌های شیعی در ابعاد و مولفه‌ها و شاخص‌های سرمایه اجتماعی است و هم چنین نتایج آن بیان‌گر تأثیر دین و آموزه‌های دینی و نیز رسانه و علما در افزایش سرمایه اجتماعی در سطح جامعه و به خصوص در میان جوانان شیعه ایرانی است.کلید واژه‌ها: سرمایه اجتماعی، آموزه‌های شیعی، جوان، شیعه، دین، دینداری، اعتماد اجتماعی.