جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اخوان­المسلمین به عنوان یک جنبش سیاسی و اجتماعی، در تاریخ صدساله اخیر مصر تحولات زیادی را تجربه کرده است. به موازات این تحولات، کاوش در مورد رویکردها و سیاست­های این جنبش به‎ویژه در دهه اخیر و پس از انقلاب 2011 مصر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. یکی از مسائل مهمی که توجه بسیاری از تحلیل­گران را به خود جلب کرده است، قدرت­یابی و زوال سریع این جنبش در عرصه سیاسی مصر می­باشد؛ لذا این سؤال ایجاد می­شود که دلایل ظهور اخوان‏المسلمین در رأس قدرت سیاسی مصر چیست و چرا به‏سرعت رو به زوال نهاد؟ این پژوهش در نظر دارد با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی به این پرسش پاسخ دهد. بررسی­های پژوهش نشان می­دهد عواملی مانند ایدئولوژی مذهبی، سازمان­دهی قوی، برخورداری از حمایت­های مردمی و تأکید بر مشارکت سیاسی، در قدرت­گیری اخوان­المسلمین نقش داشتند و در مقابل، مؤلفه­هایی مانند فقدان رهبری قوی و منسجم پس از کسب قدرت، تناقض در عقیده و عمل، عدم اجماع و تعامل با دیگرگروه­های سیاسی و وابستگی به غرب منجر به سقوط اخوان از اریکه قدرت شدند.

اندیشمندان ایرانی به فراخور زمانه و زمینه، هر کدام رویکردی متفاوت در برخورد با غرب و مدرنیته برگزیدند. هدف این پژوهش، فهم نگرش شریعتی نسبت به غرب و مدرنیته بوده و با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی و با استناد به آثار ایشان و بر اساس چارچوب نظری مکتب فرانکفورت به دنبال دست­یابی به این هدف و پاسخ­گویی به این سؤال است که موضع و دیدگاه شریعتی نسبت به چیستی غرب و مدرنیته چیست؟ به نظر می­رسد ایشان با نگاهی گزینشی و انتقادی به چیستی غرب و مدرنیته، بر لزوم استفاده‌ی صحیح از مدرنیته و حفظ هویت در برابر چیستی غرب اصرار می‌‌ورزید. بنا بر شواهد، نگرش شریعتی به چیستی غرب از منظر تمدن و استعمار است. وی به جنبه‌های مثبت و علمی تمدن غرب، به دلیل تناسب با جوامع جهان‌ سوم تمایل نشان می‌داد، و به استعمار از آن‌ جهت که از خود بیگانگی را بر جوامع جهان ‌سوم تحمیل می‌کرد، نگاه منتقدانه‌ای داشت. زاویه‌ی دید او به مدرنیته نیز، به دو وجه تمدن و تجدد تقسیم می‌شود. وی علی‌رغم آن‌که تمدن را امری مثبت می‌دانست، بر تجددی هجوم می‌برد که ما را مقلّد و مصرف‌زده می‌کرد.

کنـکاش در اندیشـه‌ی سیاسـی دکتـر علـی شـریعتی حداقـل پیشـینه ای ۴۰سـاله دارد. حاصل ایـن کنـکاش، بـروز آرا و نظـرات مختلـف و گـه گاه متناقض دربـاره این اندیشـمند ایرانی اسـت. مناسـبات بیـن سـنت و مدرنیتـه، تـلاش شـریعتی بـرای تلفیـق آن دو، دسـتیابی به یـک الگوی جدیـد و بنیان‌گـذاری جامعـه ای آرمانـی بـر پایـه‌ی آن الگـو، از موضوعاتـی اسـت کـه بنیـان اندیشـه‌ی شـریعتی را تشـکیل داده اسـت. سـؤال اصلـی پژوهـش چنیـن اسـت: مهم‌تریـن دلیل شـریعتی بـرای ایجـاد گفتگـو میـان سـنت و مدرنیتـه چیسـت و ایـن تـلاش وی چـه سـرانجامی داشـت؟ ظاهـراً شـریعتی به‌دلیـل ازخودبیگانگی مردمـان جهان سـوم، به‌دنبال ایجاد هم‌سـویی و مکالمـه بیـن سـنت و مدرنیتـه بود. مقالـه در نظر دارد بـا توصیف و تحلیل اندیشـه‌ی شـریعتی و بـا اسـتفاده از روش تاریخی-جامعه‌شـناختی و بـر اسـاس نظریـه‌ی بحـران اسـپریگنز، صحت و سـقم ایـن فرضیـه را واکاوی کنـد. بررسـی‌های پژوهـش نشـان می‌دهـد که شـریعتی بـا ارائه‌ی گفتمان‌هـای پروتستانیسـم اسـلامی و بازگشـت به خویشـتن، در پی ایجاد هم‌سـویی بین سـنت و مدرنیتـه بـوده، هـرچنـد در دسـتیابی بـه ایـن هـدف چنـدان موفق نبوده اسـت.