جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اندیشة اجتماعی ابن­ خلدون پس از بازیابی در قرن نوزدهم همواره موضوع بحث و اختلاف نظر محققان و مفسران غربی و غیرغربی بوده است؛ هم از این حیث که آیا می­توان او را بنیان­گذار جامعه ­شناسی دانست و هم از این جنبه که چگونه می ­توان با استفاده از نظریات وی، مکتبی غیرغربی در جامعه­ شناسی تأسیس کرد. به موازات مباحث فوق، تلاش­هایی برای کاربست مفهوم عصبیت در خصوص پدیده­ های معاصر صورت گرفته که برخی از آن­ها نیز در قالب تلفیق آراء وی با نظریات معاصر بوده است. پژوهش حاضر ابتدا با رویکردی فرانظری و با تأکید بر ویژگی­های پارادایمی و ابعاد معرفت ­شناختی، به مطالعه شماری از تفاسیر، کاربست­ها و تلفیق­های نظری می­ پردازد که بر مبنای نظریه عصبیت ابن­ خلدون صورت گرفته اند تا محدودیت­ها، ظرفیت­ها و حوزه­ های پژوهشی مرتبط با این مفهوم را آشکار سازد. در انتها، پیشنهادهایی برای چگونگی کاربست این مفهوم در پدیده­ های سیاسی-اجتماعی معاصر و تلفیق آن با نظریات جدید ارائه می­ شود.

همبستگی و انسجام درونی شبکه های سلفی- جهادی از پاره ای جهات شبیه به همبستگی خونی و خاندانی در جوامع قبیله ای است. این امر هر چند معادل عینی پیوند خونی و خاندانی در زندگی قبیله ای نیست، از برخی جهات یادآور مفهوم «عصبیت» ابن خلدون است. به همین دلیل با وجود برخی شباهت ها نمی توان این مفهوم را برای تحلیل شکل گیری گروه تروریستی داعش و شبکه های مرتبط با آن که از تنوع نژادی و زبانی قابل ملاحظه ای برخوردارند، به کار بست. علاوه بر این شماری دیگر از ویژگی های این گروه از جمله استفاده آن از رسانه های اجتماعی و ساختار شبکه ای آن مختص جوامع جدید است و به نظر می رسد مفهوم قدیم «عصبیت» قادر به تبیین همه ابعاد آن نیست. پژوهش حاضر با تجزیه مؤلفه های عصبیت یعنی پیوند خونی، مذهب و اقتدار و بررسی تحول و پویایی آنها در جریان شکل گیری و همبستگی گروهیِ داعش، امکانات ارائه تحلیلی نوخلدونی در این زمینه را بررسی می کند.