جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اعجاز از مباحث و دغدغه های مهم و مشترک فلسفه، کلام و علوم قرآن است. مباحث این سه قلمرو در خصوص بحث معجزه، یپوستگی منطقی دارد. مرتضی مطهری یکی از نمونه های نادری است که اندیشه و آثار او، هر سه قلمرو بحث درباره معجزه را در بر دارد و جویبارهای جریان های تاریخ اندیشه اسلامی در مقوله معجزه در اندیشه آثار مطهری به هم پیوند می خورند. از این رو، شایسته است ابعاد فلسفی، کلامی و قرآنی بحث اعجاز را با در نظر داشتن پیشینه تاریخی آن ها در اندیشه و آثار مرتضی مطهری بکاویم. این کاوش به روش توصیفی و تحلیلی، در بعد فلسفی، آرای پیشینیان و آرای مطهری را حول پنج محور اساسی فلسفه دین در باب معجزه طرح می کند: چیستی معجزه، امکان وقوعی معجزه، تبیین ناپذیری معجزه، اثبات معجزه و دلالت معجزه. در بُعد کلامی نیز، با نظر اجمالی به آرای متکلمان، دیدگاه مطهری در باب جایگاه و کارکرد معجزه ذیل بحث نبوت گزارش و تحلیل خواهد شد. در گام سوم، پژوهش جنبه تفسیری و قرآنی پیدا می کند و کوشش های مطهری در تبیین نگاه قرآنی به مقوله معجزه و اعجاز قرآن و جنبه های اعجازی آن را در بر دارد. مطهری بر این باور است که معجزه نه نفی قانون علیت است و نه نقض قانون طبیعت، بلکه معجزه خرق ناموس طبیعت است. هیچ معجزه ای خارج از قانون واقعی طبیعی نیست، زیرا علوم تجربی روز به روز تغییر می کنند و قوانین عادی تر نسخ می شود و قوانین قوی تری جایگزین آن می شوند . از طرفی کسی که معجزه می کند اتصالی با روح کلی عالم پیدا می کند و بدین طریق در قوانین عالم تصرّف می کند و از آنجاییکه قویترین روحها در انبیاء یافت می شوند لذا معجزه امکان وقوع دارد و برای اثبات آن به اخبار متواتر نیز همچون قراین تاریخی و عقلی معتقد است و هم چنین مدعی است که ما در احراز معجزات جاوید، بی نیاز از اتکاء به شواهد تاریخی هستیم و معجزات همانطور که قرآن نام " برهان " و "آیه" بر روی آن گذاشته، دلیل قاطع و حجت مسلّم عقلی بر صدق مدعای آورنده آن می باشد نه در جهت اثبات معارف الهی که با تعقّل می توان به آن رسید. مطهری در بحث کلامی، بعد از اثبات ضرورت دین و فلسفه نبوت، یکی از بهترین راههای شناخت پیامبر را معجزه می داند و آن را نشانه ای برای اثبات مدعای نبوت بر می شمرد. وی در بخش مطالعه مصداقی اعجاز به اعجاز قرآن می پردازد و وجوه اعجاز را در دو جنبه لفظی و معنوی می جوید. در جنبه لفظی به سبک بیان، آهنگ پذیری و حلاوت آن اشاره می کند و در جنبه معنوی به اعجاز آمیز بودن محتویات آن از نظر علمی، هدایت تشریعی، بیان الهیات و اخبار غیب می پردازد. مطهری ویژگی ممتاز اعجاز قرآن را نسبت به معجزات دیگر، جاویدان بودن آن می داند.