جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چنان که از عنوان این کتاب برمی آید، در آن به مسئله های بنیادی پرداخته شده و رنگ و بوی کتاب بیشتر فلسفی و نظام مند است تا تاریخی. هنری ای. الیسون درباره این کتاب می گوید: اگرچه در حیطه مطالعات تفسیری ای که طی سال های اخیر در حوزه زیباشناسی کانت صورت پذیرفته (شامل کارهایی که خود من نیز در این زمینه انجام داده ام) کمبودی احساس نمی شده است، ولی تا جایی که من اطلاع دارم کار درخوری وجود نداشته که به کار خواننده ای بیاید که یا اصلا شناخت قبلی از اندیشه کانت و متون اصلی او ندارد یا شناخت اش بسیار ناچیز است. مزیت های اصلی کتاب مختصر کریستیان هلموت ونتسل همین است که بسیار به کار این دو گروه از علاقه مندان کانت می آید. بحث او قابل فهم، مملو از انبوهی از اطلاعات مفید در عین اختصار، و به غایت جامع است. در واقع ونتسل درباره همه جوانب نظریه زیباشناختی کانت حرف های شنیدنی و کارآمد زیادی برای گفتن دارد. بی تردید او در هیچ موردی نه حرف آخر را می زند و نه چنین ادعای دارد، ولی رئوس کلی نظریه زیباشناختی کانت را، آنگونه که در نقد سوم عرضه شده، به طرزی عالی ترسیم می کند. خصوصا دراین باره می توان هم به اصطلاح نامه مفیدی اشاره کرد که در آن واژگان و اصطلاحات فنی کلیدی زیباشناسی کانت توضیح داده می شود و هم به فهرست منابعی که در پایان هر بخش برای مطالعه بیشتر در اختیار خواننده قرار می گیرد. ویژگی اول کتاب ونتسل بیشتر به کار خواننده ای می آید که برای نخستین بار با زیباشناسی کانت مواجه می شود و ویژگی دوم به درد خواننده ای می خورد که قصد دارد موضوع یا مسئله مشخصی را با ژرفای بیشتری پیگیری کند.

کانت در نقد اول اصول متافیزیک طبیعت را و در نقد دوم اصول متافیزیک اخلاق را ترسیم کرد. چون این دو نوع اصول از هم متمایز بودند میان طبیعت و اخلاق گسستی پدید آمد که کانت از آن به خلیج یا مغاک تعبیر کرد و تأکید ورزید که ناپیمودنی است؛ یعنی اگر فقط نقدهای اول و دوم را لحاظ کنیم باید به ثنویت یا دوپارگیِ مطلقِ سوبژکتیویته گردن بنهیم. اما در نقد سوم این وظیفه را بر عهده می‌گیرد که امکان گذار میان این دو پاره را تبیین کند و سوژه را به وحدت برساند. در این مقاله می‏کوشیم معنای این سخن را که میان طبیعت و اخلاق گذار رخ می‏دهد تبیین کنیم و در وهلۀ دوم نشان می‏دهیم که این گذار چگونه رخ می‏دهد. اما قبل از آن، باید تعابیر استعاری «خلیج» یا «مغاک» را به تعابیر منطقی برگردانیم تا صورت‏بندی مسئله به شکل درست خود درآید. به محض انجام این کار «معنا»ی گذار و چیستی آن روشن می‏شود. برای ترسیم نحوۀ تحقق آن باید مفاهیم زیبا و والا را پیش بکشیم. گذار در امر زیبا در سه پدیده انجام می‏شود: علاقۀ عقلی به زیبا، پدیدۀ نبوغ و نمادبودن زیبا برای اخلاق؛ که هر سه بر اساس غایتمندی صورت طبیعت انجام می‏شوند. اما در امر والا که بی‏صورت است باید از این غایتمندی فراتر رفت. معلوم خواهد شد که والا از دو جنبه امکان گذار را نمایش می‏دهد: با پیش آوردن ایدۀ انسانیت و اخلاق و دیگر با بازنمود زیباشناختی قوۀ عقل «به‏عنوان هم نظری و هم عملی» که چیزی جز وحدت نیست.