جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف اين مقاله بررسي متن زيارت عاشورا و شناسایی جايگاه توحيدشناسي با بهره‌گيري از روش تحليل محتواست. سؤال اصلي آن است که آيا می‌توان توحيدشناسي را محور اصلي زيارت عاشورا تلقی کرد؟ بدين منظور، در گام اول با استفاده از تحليل محتواي کمّي نمودارهاي سنجش فراواني کلمات، موضوعات و جهت‌گيري ترسيم شد؛ نتايج حاصله بيانگر آن است که پرکاربرد‌ترين واژه، کلمة جلاله «الله» و مهم‌ترين موضوع زيارت نيز توحيدشناسي است. در گام دوم نيز از طريق تحليل محتواي کيفي، 9 مقوله شناسايي شد که از ميان آنها، 4 موضوع اصلي زيارت عاشورا تعيين گرديد که عبارتند از: توحيدشناسي، امام‌شناسي، دين‌شناسي، دشمن‌شناسي. بنابراين با استناد به ‌روش علمي و سلسله‌مراتب شناخت، توحيدشناسي در رأس اين موضوعات بوده و به عنوان موضوع محوري شناخته شد. ازاين‌رو، جايگاه توحيد و مراتب آن، شامل: ذاتي، صفاتي، افعالي و عبادي، متناسب با متن زيارت عاشورا تشريح گرديد.

این مقاله پژوهشی اکتشافی است که در صدد تبیین نقش ذوق یا سلیقه در اعمال و رفتارهای دینی مردم جامعه ایران می‌باشد؛ به این منظور، ضمن مطالعه‌ی اسنادی، با استفاده ازنمونه گیری غیراحتمالیِ هدفمند و گزینشی، با 15 نفر از اساتید مبرز حوزه‌های علمیه‌ی تهران و قم نیز مصاحبه‌ی عمیق و نیمه ساخت‌یافته به عمل آمده و داده‌های گردآوری شده با استفاده ازروش تحلیل محتوای کیفی مورد واکاوی قرار گرفته است. برخی ازیافته‌های این پژوهش عبارت است از: آداب و رفتار اسلامی، مشحون از سلیقه‌ی دینداران است، به گونه‌ای که افراد با توجه به ذوق و تمایلات درونی خود، در فضا و اجتماعات دینی قرار گرفته و ضمن افزایش سرمایه‌ی دینی خود، بتوانند با انتخاب اعمال و رفتار دینی که با ذوق و ترجیحات درونی آنان نیز تناسب دارد، تکالیف دینی خود را با خرسندی اداء نموده و ارزش‌های دینی را در جامعه منعکس نمایند. بنابراین، رفتاری که درحیطه ی مستحبات و اعمال دینی افراد می‌گنجد، همان آداب اسلامی است که نمودی اجتماعی داشته و از منظر جامعه‌شناختی نیز عینیت‌یافته‌ی ذوق و سلیقه‌ی افراد می‌باشد. از دیگر یافته‌های این پژوهش نیز می‌توان به شناساییِ ویژگی‌ها، الزامات، عوامل مؤثر در شکل‌گیری و تقویت سلیقه‌ی دینی و هم‌چنین، شناسایی مصادیق سلیقه‌ی دینی برتر در قرآن کریم اشاره نمود.