جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

محور «هم‏نشینی» یا فرایند «باهم‏آیی» واژگان، از نشانه‏های زبان‏شناختی است که نقش سازنده‏ای در شکل‏دهی نظام واژگان ایفا می‏کند. مادّه‎ی «نزل» که یکی از پربسامدترین واژگان قرآنی است، نزدیک به چهارصد بار در قرآن به کار رفته. در بیان تفاوت معنایی دو واژه «إنزال» و «تنزیل» دیدگاه‏های متفاوتی در میان مفسران ارائه شده، برخی تفاوت معنایی آنها را در «نزول دفعی و تدریجی» و برخی در «تعدد نزول» قرآن دانسته‏اند؛ولی با توجه به هم‏نشین‏های این واژه‏ها، مشخص می‎َشود که چنین نظراتی هماهنگ با بافت آیات نیست،و از دیرباز زبان‏شناسان بر چنین دیدگاه‏هایی به دلیل عدم تناسب و هماهنگی آن با سیاق آیات، ایراد گرفتند؛ زیرا در بررسی معانی الفاظ قرآن، غافل از زمینه و بافت درونی و بیرونی آیات، ممکن است ره‏پویان معارف قرآنی را به بیراهه بکشاند. بنابراین در نوشتار حاضر، که به شیوه تحلیلی-توصیفی انجام یافته، به تفاوت معنایی این دو واژه از زاویه‏ی معناشناسی «محور هم‏نشینی» پرداخته شده و دستآورد حاصل نشان می‎دهد، واژه «إنزال» با واژگان و مفاهیمی هم‏نشین شده، که بر «نزول عام» و حالاتی عمومی، بدون اختصاص به فرد یا مجموعه‏ای خاص دلالت دارد؛ ولی واژه «تنزیل» در بافت آیاتی قرار گرفته که بر «نزولی خاص» برای فرد یا مجموعه‏ی ویژه‏ و یا بر حالات معینی دلالت دارد و تاکید، مبالغه و گستره معنایی بیشتری نسبت به واژه إنزال افاده می‏کند و هم‏چنین کلمه تنزیل با مفاهیم خاصی از جمله، فرود آمدن باران رحمت «غیث»، «تقدیر و اندازه‏گیری امور»، «اختصاص قرآن به پیامبر» و «اختصاص نشانه‏های آفاق و انفس به خداوند»، هم‏نشین شده است.

این پژوهش با هدف بررسی دیدگاه امام صادق علیه‌السلام درخصوص قرائت و تفسیر قرآن کریم انجام شده است. روش پژوهش تاریخی است که به‌صورت توصیفی- تحلیلی بوده و مطالب مربوط به آن از منابع معتبر تاریخی و حدیثی و به‌شیوه کتابخانه‌ای گردآوری شده است. برای شناخت بیشتر قرآن کریم باید تفسیری بلیغ و قرائت صحیح در دسترس ما باشد تا درک درست از کلام خالق داشته باشیم. سؤال تحقیق این است که از نظر امام صادق علیه‌السلام، مبانی و روش قرائت و تفسیر قرآن کریم کدام است؟ نتایج حاصله نشان می‌دهد که امام صادق علیه‌السلام به‌عنوان یکی از پیشگامان حرکت اسلامی و از داعیه‌داران مکتب پربار اهل‌بیت علیه‌السلام در قرائت صحیح و فهم درست از آیات قرآن کریم نقش اساسی داشته است. امام صادق علیه‌السلام همان‌طور که در احیای مذهب شیعه گام اساسی برداشت، با تفسیر و تبیین آیات قرآن کریم در مقابله با نهضت ترجمه و عقاید انحرافی نقش تعیین‌کننده‌ای داشت.

قرآن کریم دارای ذات محتوایی و یا پیامی جهت هدایت و ارشاد و تغییر رفتار و سبک زندگی مادی‌گرایانه به الهی گونه است، چنین متن­هایی با متن نوشته­های بشری تفاوت­های اساسی دارد؛ چرا که نه می­توان آن­را متنی داستانی نامید و نه متنی ذهنی و نه متنی علمی و واقع گرایانه و نه متنی تخیلی، هرچند تمام این موارد در آن یافت می­شود ولی قالب واحدی برای آن فرض نشده است، لذا ترجمه این­گونه متن­ها با متن­های دیگر متفاوت است، غالب مترجمان قرآن براساس نظریه­های مطرح ترجمه مانند نظریۀ یوجین نایدا گرایش به انتقال مفاهیم اصلی متن قرآن دارند که در کنار آن ساختار نحوی به زبان مقصد منتقل شود و معانی اصلی واژگان و عبارات زبان مبدأ در ترجمه منعکس گردد و ساختار اصلی حفظ شود هرچند تعدادی از مترجمان مانند محمد مهدی فولادوند با آوردن توضیحات تفسیر گونه در داخل کروشه که نشان از مطالعه تفاسیر از زبان اصلی دارد، سعی در قابل فهم کردن ترجمه خود با حفظ ساختار متن اصلی نموده است. حال آن­که امید مجد ترجمه­ای منظوم دارد که با بررسی انجام شده در بسیاری از آیه­ها علاوه بر ساختارشکنی در قالب و مفهوم، امکان برداشت مفهومی سوای مفهوم اصلی متن قرآن از آن می­شود؛ لذا می­توان ترجمه فولادوند را تا حدی ترجمه­ای صوری و ترجمه امید مجد را ترجمه­ای پویا و فراتر از آن دانست.