جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسئله حدوث اسمائی، از جمله مسائل عرفانی فلسفی است که توسط حاج ملاهادی سبزواری بیان شده است و به جهان عرفانی اشاره می‌کند که از ذات احدیت شروع و به عالم ناسوت ختم می‌شود. برخی بین این حدوث و حدوث‌های دیگر در فلسفه تفاوتی قائل نشده و مطرح کردن آن را غیر‌ضروری دانسته‌اند. در اینجا سعی ما بر این است تا با روش تحليلي ـ توصيفي با بیان انواع آن از نظر فلاسفه و تفاوت بین آنها، به تبیین مسئلة حدوث اسمائی بپردازیم. از‌آنجا‌که در جهان عرفانی سخن از ظهور و خفا‌ست، حدوث اسمی، تمام ماسوی‌الله از عوالم عقول و مجردات تا عالم ملک را در‌برمی‌گیرد. تبیین حدوث اسمی با جهان عرفانی که از مرتبة غیب‌الغیوب آغاز می‌شود، تا مراحل مادون امکان‌پذیر است؛ زیرا وجود، چه در سیر نزولی و چه در سير صعودی، به مرحله‌ای می‌رسد که هیچ اسم و رسمی نیست، جز ظهور اسماي خداوند؛ و این همان حدوث اسما است؛ اما جهان فلسفی از مرتبة خلق آغاز می‌شود و متفاوت از آن خواهد بود.

از جمله نقدهاي مهم منتقدان مکتب ابن‌عربي، تأويلات غريبي است که او و برخي تابعانش دربارة برخي آيات قرآن ارائه دادهاند و در شمار آنها مسئلة خلود در جهنم است. ابن‌عربي با انکار ملازمه و همساني «خلود در دوزخ» و «معذب بودن» بر اين باور است که مخلدان در آتش و جهنم، با گذر از دورهاي، با آنکه در جهنم جاودانهاند، معذب نخواهند بود و به گونه‌اي از تنعّم ميرسند. اين دسته كوشيده‌اند با بهرهگيري از مباني تصوف و عرفان، همچون فطرت، سبقت رحمت بر غضب، جواز تخلف وعيد الهي و... اين مدعا را به اثبات برسانند. در اين نوشتار برآنيم تا ضمن اشاره به دلايل، به بررسي و نقد آنها بپردازيم. از منظري کلان، دو گونه نقد بر نظريه و استدلال‌هاي ابن‌عربي وارد است نخست آنکه برخي مباني به نظر درست يا دقيق نميآيد؛ دوم با فرض پذيرش برخي مباني، نميتوان به درستي مدعاي مورد نظر رسيد و استدلال صورت گرفته خدشهپذير است.