جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شيخ مفيد در ميان متکلمان اماميه، جايگاه ويژه و ممتازي دارد و بي‌ترديد تحليل و تبيين او از آموزه‌هاي اعتقادي، نقشي تأثيرگزار در تحليل تاريخ فکر اماميه خواهد داشت. ارادة خدا و ماهيت آن، از جمله آموزه‌هايي است که شيخ مفيد پيرامون آن رساله‌اي مستقل تحرير کرده است و برخي شاگردانش همچون کراجکي، تبيين و تحليل او را پرورانده‌اند. خط فکري شيخ مفيد، اگرچه همانند تمامي متکلمان عدليه اراده را حادث مي‌داند، ولي ازيک‌سو بر اساس روش‌شناسي‌اي که در کلام‌ورزي خويش بدان التزام دارد، و از سويي ديگر بر پاية برخي از روايات، بين اراده خدا و ارادة انسان تفاوت مي‌گذارد و به ‌لحاظ وجود‌شناسي، اراده را همان امر مکوّن عيني و خارجي مي‌داند. شيخ مفيد در معنا‌شناسي صفت اراده، معتقد است: امکان انتساب صفت اراده به خداوند وجود ندارد و تنها به دليل سمع مي‌توان خداوند را مريد دانست. از‌اين‌رو، استمعال اين صفت را براي خداوند مجازاً روا مي‌دارد. اما اين تبيين را پيش‌تر برخي از معتزليان بغدادي، همچون بلخي کعبي، هم ارائه کرده و براي آن دليل اقامه نموده بودند. بعيد نيست اقبال شيخ مفيد به رويکرد و تحليل معتزليان بغدادي، به دليل همسو‌انگاري اين ديدگاه با روايات اماميه بوده باشد.