جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پس از قرآن کریم، اولین مرجع جهت شناخت عقاید اسلامی و سنت رسول خدا(ص) ، احادیث منقول از ائمه ی معصومین (ع) است. در طول ادوار مختلف، مسلمانان به موازات حفظ کتاب خدا، همواره بر صیانت از احادیث ائمه معصومین (ع) کوشیده اند. نمونه ای از این کوشش ها ، کتاب سلیم بن قیس هلالی است که به ادعای شیعه ، از اولین آثار حدیثی می باشد. در مورد اعتبار این کتاب، درحالیکه برخی متقدمین شیعه و محدثین عامه بر آن اعتماد نموده و به نقل روایات کتاب سلیم پرداخته اند ، دیگران آن را یا از اعتبار ساقط می دانند، یا معتقدند در برخورد با برخی روایات این کتاب، باید توقف نمود. این درحالی است که احادیث کتاب سلیم، در منابع روایی فریقین، شواهد و متابعات فراوانی دارد و در اعتبار آن، فی الجمله، بحثی نیست. در پژوهش حاضر، پس از ارائه شواهد و متابعات برای احادیث کتاب سلیم از منابع فریقین و بررسی و نقد اشتراکات و افتراقات آنها ، مشخص شده است که تنها تعداد اندکی از این شواهد و متابعات، بدلیل تعارض با سیره ی معصومین (ع)، تناقض با دیگر منقولات خود سلیم و عدم همخوانی با تاریخ صحیح، محل تردید می باشند. همچنین از میان احادیث سلیم ، تنها تعداد اندکی از آنها جزو متفردات وی می باشد. از میان این متفردات، احادیثی که در محور اعتقادات و در موضوعات معرفی ائمه ی اثنی عشر(ع) و نماز بر پیکر پیامبر(ص) به امامت علی(ع) هستند، قابل پذیرش می باشند. همچنین متفردات سلیم، در محور احادیث تاریخی و موضوع وجود فرقه سامره در میان فِرَق اسلامی قابل پذیرش می باشند. اما، اعتبار برخی از موضوعات همین متفردات مانند: اغراق در آمار سپاهیان دو جناح در واقعه ی جنگ جمل ، بیان برخی فضایل علی(ع) و امتیازات سلیم، احادیث مطاعن خلیفتین، همسران پیامبر(ص) و امت اسلام و احادیث تاریخی در موضوع گفتگوی محمد بن ابی بکر با ابوبکر در هنگام مرگ، قابل اثبات نیستند.

برای قرآن کریم منابع و مصادر متعددی از جمله اشعار جاهلی توسط برخی قرآن پژوهان غربی مطرح گردیده است. در این میان بیشترین مورد مناقشه، اشعار دو تن از شعرای منتسب به عصر جاهلیت یعنی «امرؤ القیس» و «امیة بن ابی الصلت» از جهت تأثیر بر اندیشه‌های پیامبرa و شکل‌گیری متن قرآن کریم است. اما بررسی‌های سندی و متنی این اشعار نشان می‌دهد که از جهت انتساب اشعار ادعایی به صاحبان آن و ضعف در ساختار و عدم تناسب با اوضاع اجتماعی و فرهنگی اعراب پیش از اسلام، چنین ادعایی بی اساس است.

جانشینی پیامبر (ص)، یکی از دامنه دارترین مسائلی است که از رحلت آن حضرت تاکنون، اندیشمندان دو فرقه شیعه و سنی را به خود مشغول داشته است. اهل تسنن با استناد به رای مشورتی مردم، مساله جانشینی پیامبر (ص) را با مبنای انتخاب امت تحلیل می کنند و متکلمان شیعی با استناد به متون دینی معتقدند که پیامبر، این امر مهم را به هیچ وجه فروگذار نکرده و به صراحت، جانشینان خود از میان اهل بیت (ع) را تعیین نموده است. در این راستا، یکی از مستندات شیعه، احادیث قرطاس در کتاب سلیم بن قیس الهلالی و دیگر منابع می باشد که در احادیث آن ادعا شده پیامبر (ص) در آخرین لحظات حیات، جهت نگارش وصیت خود، صحیفه و دواتی خواسته و علیرغم اختلاف و نزاع جمع حاضر بر سر این موضوع، به ترتیب، دوازده جانشین پس از خود را با نام و نشان به علی (ع) املا نموده است. این نوشتار درصدد بررسی صحت و سقم این حدیث با مقایسه با دیگر منابع روایی است.