جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این مقاله در راستای پاسخگویی به این پرسش تدوین شده است که چه روش یا روش‌های صحیحی برای تفسیر مدیریتی قرآن وجود دارد؟ و آیا می‌توان باتوجه‌به روش‌های رایج تفسیری، روشی جدید و صحیحی برای دسترسی به مراد جدی مدیریتی خداوند ارائه کرد؟ تاکنون استخراج، استنباط و برداشت نکات و اشارات مدیریتی در میان تفاسیر عمومی و به روش‌های مختلفی ارائه شده است. رویکردهای کاربردی برای تحلیل آیات مدیریتی قرآن کریم در قالب نگاه مدیریتی به آیات الهی و کشف نظام و نظریه‌های مدیریتی قرآن کریم است که به روش‌های ترتیبی، موضوعی، میان‌رشته‌ای و تطبیقی قابل ارائه است. در این نوشتار با روش توصیفی ـ تحلیلی، براساس مبنای تلقی وحی به‌عنوان فعل تدبیری حکیمانه و چهاروجهی بودن رویکردها و جهت صدور آیات، به تبیین مفردات و عبارت‌های آیات و سوره‌ها به‌صورت تعبدی ـ تحلیلی و همچنین سیستمی ـ شبکه‌ای پرداخته شده و براساس آن شبکه‌ای از مفاهیم و گزاره‌های مدیریتی تشکیل و روابط بین مفاهیم و گزاره‌ها کشف و درنهایت معانی، مقاصد و مدالیل مدیریتی آیات استخراج می‌شود.

یکی از وظایف اساسی مدیر، رهبری نیروی انسانی سازمان است. هر‌چه دانش مدیریت بیشتر توسعه می‌یابد، به همان نسبت نیز اهمیت تحقیق و توجه درباره رهبری روبه‌فزونی گذارده می‌شود. در مدیریت اسلامی، آثار فراوانی در این موضوع سامان یافته است؛ اما میزان کمیت و کیفیت این پژوهش‌ها بررسی، تحلیل و سطح‎بندی نشده‌اند. هدف این پژوهش، تعیین «کمیت»، «کیفیت» و «سطح تحلیل» استنادات قرآنی رهبری در منابع مدیریت اسلامی است. این تحقیق با روش فراتحلیل انجام شد و سی‌و‌نه منبع که به بحث رهبری از منظر قرآن کریم پرداخته بودند، بررسی شدند. نتایج تحقیق نشان‌دهنده این است که در منابع سی‌و‌نه‌گانه از نظر کمیت 891 آیه استفاده شده بودند و از نظر موضوعی در مجموع به 178 موضوع رهبری (با تکرار) توجه شده است که موضوعات درنهایت در این مقاله به 17 موضوع و عنوان کلی دسته‌بندی شدند. از نظر سطح تحلیل، مباحث در شش سطح، تحلیل و بررسی شده‌اند که عبارتند از: استنادات «تأییدی»، «تطبیقی»، «مقایسه‌ای»، «نقادانه»، «نظریه‌پردازانه» و «الگومدارانه». اغلب آیات استنادی در سطح تأییدی و تطبیقی قرار داشتند و در سطوح بعدی به ترتیب از میزان پژوهش‌ها کاسته شده بود. در سطح نظریه‌پردازانه و الگومدارانه، پژوهشی اساسی، درخور و جامع بر اساس قرآن انجام نشده است در‌حالی‌که پژوهش‌ها باید به سوی نظریه‌پردازی و ارائه الگو و کاربردی شدن هدف‌گذاری گردند.

توجه به این مهم که دانش سازمان و مدیریت به ‌عنوان عنصری کلیدی در رشد، تعالی، صعود و سقوط سازمان جامعه و نهادهای سیاسی و حکومتی، نقش اساسی ایفاء می­کند، از منظر قرآن کریم که محکم‌ترین و استوارترین پیام الهی بوده و عهده‌دار برنامه جامع زندگی بشری است، آن گونه که بایسته است مورد تجزیه و تحلیل قرار نگرفته است. نگارندگان نوشتار سعی دارند با استفاده از متد توصیفی و تحلیلی و با بهره جستن از روش استنطاقی شهید صدر با مراجعه به آیات 60 تا 82 سوره کهف مؤلفه­های مهم مدیریتی در آیات یاد شده را کشف و تبیین نموده و نیز تمایز آن را با دانش مدیریت رایج بیان کنند؛ تا از این ره‌گذر جامعیت قرآن کریم نسبت به دانش مدیریت به تصویر کشیده شود. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که در آموزه­های آیات 60 تا 82 سوره کهف مهم‌ترین مؤلفه‌های مدیریتی در حوزه­های یادگیری سازمانی و نگرش سیستمی مطرح شده است چه این‌که در حوزه یادگیری سازمانی به مباحثی هم‌چون هدف‌گذاری، نیازسنجی، تعیین موضوع یادگیری، بیان مسئله سازمان، طرح مثال مرتبط با موضوع برای تفهیم مسئله، عدم سخت‌گیری و رعایت اصول آسان‌گیری و بر عهده گرفتن موارد عملی یاددهی توسط خود مدیران پرداخته شده است و در حوزه نگرش سیستمی به موضوعاتی مانند توجه به محیط، نگاه سیستمی به قضایا، تلاش در راستایی نیل به هدف، استفاده از مکانیسم بازخور، اشاره به آنتروپی منفی، توجه به مصادیق ناشناخته از چالش‌های محیطی، معرفی راهبرد (عبور از چالش‌ها و تهدیدات محیطی) می‌پردازد. هم‌چنین مشخص شد که مؤلفه‌ها ذکر شده در قرآن کریم در همه زمان‌ها و مکان‌ها قابل بهره‌گیری و استفاده است.

پیوست در منابع دیجیتالی

پیوست در منابع دیجیتالی